Dagur - 03.02.2001, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 - 31
RITSTJÓRNARSPJALL
Ftjótt að breytast
„Það verður vafalítið heitt á Alþingi næstu vikur og mánuði. Langt er frá að öryrkja- og Hæstaréttarmál séu útrædd á þeim vettvangi. Og svo kemur sala
Landssímans fljótlega fyrir þingið og mun óhjákvæmilega valda háværum deilum," segir greinarhöfundur.
Það var Harold YVilson, tyrrver-
andi forsætisráðherra Bretlands,
sem lét fyrstur svo um mælt aö
vika væri langur tími í pólitík.
iVIeð ]rví var hann að vekja at-
hygli á því að óvæntir atburðir
geta á svipstundu breytt afstöðu
almennings til stjórnmálamanna
og flokka.
Þetta hefur heldur betur sann-
ast í íslenskum stjórnmálum
undanfarna daga og vikur. Tíðar
skoðanakannanir bæði um f\'lgi
stjórnmálaflokka og vinsældir
einstakra forystumanna bera
með sér að miklar sveiflur á f\'lgi
á örskömmum tíma einkenna nú
stjórnmálaharáttuna. Það segir
okkur jafnframt að engin tök eru
á því að ráða af skoðanakönnun-
um nú hvernig úrslit muni verða
í þingkosningum sem ekki stend-
ur til að halda íyrr en vorið
2003. Utkoman þá kann að vera
gjörólík því sem nú mælist í
könnunum.
Staða stjómarílokkanna
Það er augljóst að öryrkjamálið
svonefnda hefur haft veruleg
áhrif á afstöðu rhargra til flokk-
anna og einstakra forystumanna.
Mikill meirihluti þjóðarinnar var
strax, og er enn samkvæmt nýj-
ustu skoðanakönnuninni, alfarið
á móti viðbrögðum rfkisstjórnar-
innar í málinu. Davíð Oddsson,
forsætisráðhcrra, gekk manna
harðast fram í opinberum
skömmum á forystu Öryrkja-
bandalagsins og dómsniðurstöðu
Hæstaréttar og uppskar að laun-
um meiri óvinsældir en nokkru
sinni fyrr. Fylgi Sjálfstæðis-
flokksins féll einnig verulega og
hélst í aðeins 37 prósentum tvær
kannanir í röð. Líklega má skrifa
þá fylgislækkun alfarið á fram-
komu forsætisráðherra í öryrkja-
málinu.
Forvitnileg breyting varð hins
vegar á fylgi hins stjórnarflokks-
ins. Framsóknarflokkurinn fór
mjög illa út úr könnun sem gerð
var snemma í janúar, en hafði
rétt nokkuð úr kútnum sam-
kvæmt annarri könnun hálfum
mánuði síðan. Það er vafalaust
rétt, sem ýmsir hafa haldið fram,
að hluti af þeirri fylgisaukningu
hafi verið samúðarfylgi vegna
aðsvifs Ingibjargar Pálmadóttur,
heilbrigðisráðherra, og aðdáun-
arverðs dugnaðar hennar í fram-
haldi af því. En margt bendir til
þess að málflutningur Halldórs
Asgrímssonar, formanns flokks-
ins, í fjölmiðlum og á mörgum
fundum með flokksmönnum
hafi líka haft sitt að segja.
Hitt er athyglisvert að um
þriðjungur þeirra sem lýstu yfir
stuðningi við Framsóknarflokk-
inn í seinni könnun DV, var um
leiö andvígur þeirri ríkisstjórn
sem flokkurinn er þátttakandi í.
Og yfirgnæfandi meirihluti f>'lg-
ismanna Framsóknarflokksins
segist enn vera andvígur aðgerð-
um ríkisstjórnarinnar í öryrkja-
málinu. Samkvæmt því hefur
forystu (lokksins ekki enn tekist
að sannfæra fjölmarga stuðn-
ingsmenn sína um aö þeir hafi
staðið rétt að málum.
Örlagarlkar sekúndur
I fylgisumróti síðustu vikna hef-
ur útkoma stóru stjórnarand-
stöðullokkanna tveggja þó vakið
mesta athygli og umtal, og er það
að vonum. Sveiflurnar á fylgi
Samfylkingarinnar eru líklega
einstæðar á svo skömmum tíma.
Enn er deilt um skýringarnar.
Það fer auðvitað ekki á milli
mála að hluti skýringarinnar á
fylgistapi Samfylkingarinnar
felst í afstöðu almennings til við-
bragða formanns Samfylkingar-
innar við yfirliði Ingibjargar
Pálmadóttur í beinni sjónvarps-
útsendingu. Margir vilja trúa því
að afstaða kjósenda til flokka og
foringja byggist fyrst og fremst á
málefnalegum grunni. En á tím-
um fjölmiðlastjórnmála, þar sem
ímyndin skiptir öllu máli, eru
það einmitt augnablik eins og
þetta sem geta skipt sköpum.
Núna geta örfáar sekúndur í
sjónvarpi verið langur tími í póli-
tík og haft gífurleg áhrif á al-
nienningsálitið.
Vafalaust er hægt að dcila
endalaust um það hversu mikið
af fylgishrapi Samf\'lkingarinnar
í umræddri skoðanakönnun var
beinlínis vegna þessa einstaka
atviks. En það er út í hött að líta
fram hjá því að það réði miklu.
Þcir sem halda öðru fram hafa
augljóslega ekki fylgst með ]rví
um hvað og hvernig fólk talaði á
vinnustöðum daginn eftir.
Sókn VinstrihreyfLngariimar
Sókn Vinstrihreyfingarinnar í
skoðanakönnunum er sérstæð
en samt ekki einsdæmi. Þeir sem
muna nokkur ár aftur í tímann
minnast þess auðvitað að á vissu
tímaskeiði mældist Alþýðullokk-
ur Jóns Baldvins Hannibalssonar
með mjög svipað fý'lgi og VG
núna, það er í kringum þrjátíu
prósent. Og eitt sinn gerðist það
að Samtök um kvennalista, sem
nú heyra sögunni til, komust í
álíka fylgi í skoðanakönnunum.
Þetta dregur að sjálfsögðu ekkert
úr því afreki VG að ná núna slíku
„Enginn hinna
stj órnmálaílokkaima
hefur enn sem koiniö
er gert sig líklegaii til
að keppa í alvöru við
Vinstrihreyfinguna
um það fylgi sem hún
hefur sópað til sin í
skoðanakönnnnnm. “
fý'lgi í skoðanakönnunum. En er
aðeins til áminningar um að það
kann að reynast vandasamt að
halda slíku fylgi út allt kjörtíma-
bilið, enda er það tæplega hálfn-
að. Sú var að minnsta kosti
reynsla Kvennalistans ogAlþýðu-
flokksins.
Það sem gefur hins vegar vís-
bendingar um að veruleg tý'lgis-
aukning Vinstrihreyfingarinnar
sé ekki endilega byggð á sama
sandi og í þeim tveimur fordæm-
um sem nefnd hafa veriö, er fyrst
og fremst tvennt.
Annars vegar hefur fylgisaukn-
ing VG verið jöfn og stígandi allt
frá því gengið var til Alþingis-
kosninga vorið 1999. Það hafa
ekki mælst miklar sveiflur fram
og til baka - fylgisþróunin hefur
öll verið upp á við og það í tæp
tvö ár.
I litt er auðvitað sú staðreynd
að enginn hinna stjórnmála-
flokkanna hefur enn sem komið
er gert sig líklegan til að keppa í
alvöru við Vinstrihreyfinguna
um það fý'lgi sem hún hefur sóp-
að til sín í skoðanakönnunum.
Því þótt hluti af fylgisaukning-
unni sé vafalaust óánægjulý'lgi
sem getur fyrirvaralítið fundið
sér annan farveg, þá er Ijóst að
VG hefur náð að höfða til fólks
sem telur aðra flokka hafa vfir-
gefið sig og sjónarmið sín. Því
lengur sem aðrir flokkar láta
undir höfuð leggjast að reyna að
ná stjórnmálasambandi við þessa
kjósendur þeim mun fastar
tengjast þeir Vinstrihreyfing-
unni.
Landssímaslagurinn
Það verður vafalítið heitt á Al-
þingi næstu vikur og mánuði.
Langt er frá að öryrkja- og
Hæstaréttarmál séu útrædd á
þeim vettvangi. Og svo kemur
sala Landssímans fljótlega fyrir
þingið og mun óhjákvæmilega
valda háværum deilum.
Tvennt mun einkenna þær
umræður ef að líkurn lætur. Ann-
ars vegar þykir mörgum sér-
kennilegt að llýta sölu þessa arð-
bæra fyrirtækis einmitt á þeim
tíma þegar verðmæti Landssím-
ans er sagt í lágmarki. Hægt var
að fá mun hærra verð fyrir einu
ári eða svo, og margir spá því að
eftir eitt ár eða svo muni gengi
hlutabréfa í símafyrirtækjum
hafa hækkað verulega á nýjan
leik. Sala einmitt núna er því
skrítin leið lil að hámarka það
verð sem skattborgararnir fá fyr-
ir eign sína, en það hefur lengi
verið takmark Framsóknar-
manna. Um það vitna fjölmargar
yfirlýsingar þingmanna þeirra í
fjölmiðlum og annars staðar, svo
sem eins og þessi sem birtist í
Degi og er valin nánast af handa-
hófi: „Þar cr um miklar eignir að
ræða sem miklu skiptir að fyrir
fáist hæsta verð.“
Hitt stóra deilumálið verður
auðvitað salan á grunnnetinu
með Landssímanum. Það hefur
alltaf verið stefna Sjálfstæðis-
flokksins að selja ljósleiðarann
Iíka og það hafa ráðherrar hans
nú fengið í gegn í ríkisstjórninni.
1 ljósi fyrri yfirlýsinga hlýtur
stjórnarandstaðan að inna fram-
sóknarmenn rækilega eftir því
hvers vegna þeir féllust á rök
sjálfstæðismanna í þessu máli.
Astæðulaust er að tína til hér og
nú dæmi um fyrri yfirlýsingar
um hið gagnstæða; þær þekkja
allir sem fylgst hafa með fjöl-
miðlum það sem af er kjörtíma-
bilinu.
Sú almenna skýring sem fram
hefur komið - að það sé núna í
lagi að selja grunnnetið af því að
byggða- og jafnræðissjónarmiðin
séu tryggð í fjarskiptalögum sem
þingið samþykkti árið 1999 -
dugar ekki ein og sér. Yfirlýsing-
ar þingmanna Framsóknar-
flokksins hafa allar vcrið gefnar
eftir að þessi lög tóku gildi. Það
þarf því mun ítarlegri rök, bæði í
því frumvarpi sem ríkisstjórnin
mun leggja fram um sölu Lands-
símans og í umræðunum sem á
eftir fylgja, ef framsóknarmenn
ætla að sannfæra fólk úti á landi
um að hagsmunum landsbyggð-
arinnar sé ekki stefnt í stórfellda
hættu með því að selja „byggða-
brúna“ sem landbúnaðarráð-
herra nefndi svo þegar hann
undirstrikaði fyrir ekki löngu
andstöðu sína við að selja grunn-
net Landssímans.