Dagur - Tíminn Reykjavík - 01.03.1997, Blaðsíða 6

r
18 - Laugardagur 22. febrúar 1997

Hvalaskoðun verður sífellt
vinsælli meðal ferðamanna
sem koma til landsins.
Margir hafa af því
áhyggjur að hugsanlegar
hvalveiðar gætu haft
neikvæð áhrif á þessa þróun
en aðrir telja að lítil
hætta sé á ferðum.

Hvalveiðar að nVj u?
Hvalveiðar hafa verið hitamál í heiminum síð-
asta áratuginn og höfum við íslendingar ekki
farið varhluta af þeim deilum. Eru hvalir í út-
rýmingarhœttu? Nei, segja vísindamenn en um-
hverfissinnar láta sér ekki segjast. Málin verða
rœdd á alþjóðlegri hvalaráðstefnu á
Hótel Loftleiðum í dag.
Flestir vísindamenn eru
sammála um að ákveðnar
tegundir hvalastofna þoli
takmarkaða veiði. En málið er
flóknara en það. Áróður um-
hverfisverndarsamtaka virðist
hafa náð eyrum heimsbyggðar-
innar svo rækilega að hvalveið-
ar eru orðnar að tilfinningamáli
fyrir fólk víða um heim. Því hef-
ur verið hampað að hvalirnir
hafi heitt blóð, séu mun gáfað-
ari en önnur dýr og áfram
mætti telja. Um hvalina virðast
því gilda önnur lögmál, í hugum
margra, en um önnur dýr. Auk
þess heyrast þær raddir nú
meðal ferðafrömuða hér á landi
að hvalaskoðunarferðir séu
orðnar svo vinsælar að þær geti
hugsanlega skilað þjóðarbúinu
meiri tekjum en hvalveiðar. Sú
ákvörðun sem fslendingar
standa frammi fyrir, þ.e. hvort
hefja eigi hvalveiðar að nýju og
þá hvernig, er því ekki auðtek-
in.
Fyrirlesarar frá
mörgum löndum
Að ráðstefnunni á Loftleiðum
standa Sjávarútvegsstofnun Há-
skóla íslands og High North
Alliance í Noregi. Tekið verður
á ýmsum pólitískum og hag-
rænum þáttum sem máli skipta
þegar menn gera upp hug sinn
um hvort hefja eigi hvalveiðar
að nýju og koma fyrirlesarar
frá mörgum löndum.
Guðrún Pétursdóttir, for-
stöðumaður Sjávarútvegsstofn-
unar, segist óska þess að um-
ræður um hvalveiðar hér á
landi komist í ríkari mæli á
grundvöll rökhyggju en tilfinn-
inga. „Ég vona að ráðstefnan
verði okkur veganesti til slíkra
umræðna," segir hún.
Meðal þeirra sem flytja
munu erindi á ráðstefnunni er
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar. „Ég mun
ræða hvaða áhrif hugsanlegar
hvalveiðar gætu haft í þjóð-
hagslegu samhengi og mun
fjalla um veiðarnar út frá fjór-
um sjónarmiðum,“ sagði Þórður
í samtali við Dag-Tímann.
Þau fjögur sjónarmið sem
Þórður tekur fyrir eru í fyrsta
lagi bein áhrif hvalveiða fyrir
þjóðarbúið án tillits til óbeinna
áhrifa, í öðru lagi hugsanleg
óbein áhrif hvalveiða á ferða-
þjónustu, í þriðja lagi óbein
áhrif hvalveiða vegna áhrifa
hvalsins á aðra fiskstofna og í
íjórða lagi hvaða samspil gæti
orðið á milli hvalveiða og út-
flutnings sjávarafurða almennt.
Mikiö í húfi
Þórður segir flókið að komast
að óyggjandi niðurstöðu um
hvort hvalveiðar borgi sig þar
sem matsatriði séu mörg. „Eng-
inn getur sagt með fullri vissu
hvort það hefði einhver veruleg
áhrif á útflutning okkar að
hefja hvalveiðar hér að nýju. Á
hinn bóginn er ákaflega mikið í
húfi því íslenskur þjóðarbú-
skapur byggir að miklu leyti á
útflutningi sem gæti verið við-
kvæmur fyrir óbeinum áhrifum
áf ýmsu tagi.“
Niðurstaða Þórðar er sú að
mikilvægt sé að íslendingar
haldi rétti sínum til streitu um
að hagnýta hvali en jafnframt
þurfi þeir að taka ákvörðun
sína með kaldri yfirvegun.
„Varúðarsjónarmiðin vega
þungt við mat á því hvenær og
með hvaða hætti við eigum að
undirbúa veiðar að nýju,“ segir
hann.
Reynsla Norðmanna
Það eru ekki síst hugsanlega
neikvæð áhrif hvalveiða á
ferðaþjónustu sem hafa verið í
umræðunni und-
anfarið. Einn fyr-
irlesara sem
blaðið hafði sam-
band við, Trond
Björndal, gerir
þó lítið úr þess-
um áhyggjum ís-
lendinga. Trond,
sem er prófessor
við Viðskiptahá-
skólann í Bergen,
segist t.d. ekki
sjá að hvalveiðar
og hvalaskoðun-
arferðir þurfi að
skarast á neinn
hátt.
„Hvalaskoðun,
sem og önnur
tegund ferða-
mennsku, getur
þrifist ágætlega
þrátt fyrir hval-
veiði. Að vísu
mun veiðin að
sjálfsögðu fækka í
hvalastofnum en
þó svo h'tið að
það mun engin teljandi áhrif
hafa á möguleika hvalaskoðara
á að sjá hvali," segir hann.
Trond vísar í reynslu Norð-
manna máli sínu tfi stuðnings.
„Hrefnuveiðar Norðmanna
höfðu h'til áhrif á ferðaþjónust-
una. Ef eitthvað er eru áhrifin
jákvæð þar sem hvalveiðarnar
vekja gjarnan athygli á alþjóð-
legum vettvangi."
Ekki ólöglegt
íslendingar fengu á sínum tíma
skömm í hattinn fyrir að brjóta
alþjóðleg lög með veiðum sín-
um. En hvernig er staðan í dag.
William Burke, prófessor við
lagadeild Washingtonháskóla í
Seattle í Bandarikjunum, held-
ur því ákveðið fram að hval-
veiðar, svo framalega sem þær
séu byggðar á vísindalegum
niðurstöðum um stofnstærðir,
séu ekki ólöglegar.
Burke segir tvo alþjólega
samninga vera til sem taki á
hvalveiðum að einhverju eða
öllu leyti. Annarsvegar sé um
að ræða samning frá 1982 sem
á ensku heitir „Convention of
the Law og Sea.“ Að mati Burke
staðfestir hann rétt þjóða til að
veiða hvali, þó með þeim skil-
yrðum að þeir ofnýti ekki stofn-
inn. Hinsvegar sé sérstakur
samningur um hvalveiði, The
International Convention for
the Regluation of Whaling, sem
hafi að markmiði að vernda
hvalastofna svo hægt sé að nýta
þá áfram. Vandamálið sé hins-
vegar að meirihluti þeirra sem
sitji í Alþjóðahvalveiðiráðinu
fylgi ekki þeirri stefnu sem
kveðið er á um í samningnum.
Eins og þeir vita sem fylgst
hafa með fréttum undanfarin
ár sögðu íslendingar sig úr AI-
þjóðahvalveiðiráðinu á sínum
tíma vegna óánægju með við-
horfin sem þar voru ríkjandi.
Norðmenn, aftur á móti,
ákváðu að starfa áfram innan
ráðsins til að geta haft áhrif á
gang mála en gengu engu að
síður þvert á vilja stjórnarinnar
með því að heija veiðar að nýju.
Sú umræða hefur því komið
upp hvort hag íslands væri bet-
ur borgið innan ráðsins en ut-
an. Prófessor Burke er þess
hinsvegar fullviss að miðað við
núverandi stöðu kalli það ekki
á neitt annað en erfiðleika og
flækjur fyrir ísland að ganga
aftur til samstarfs við Alþjóða-
hvalveiðiráðið. Ef íslendingar
vilji heíja löglegar hvalveiðar
þurfi þeir að vera í samvinnu
við aðrar þjóðir um skynsam-
lega nýtingu hvalastofna. Þeir
séu þó ekki bundnir við hval-
veiðiráðið í þeim efnum þar
sem ýmis önnur alþjóðleg sam-
tök séu til sem ísland sé þegar í
samvinnu við.
Alþjóðahvalveiðiráðið
stjórnar litlu
Burke bendir jafnframt á að Al-
þjóðahvalveiðiráðið stjórni í
raun litlu um hve margir hvalir
séu veiddir. Hann vísar í mat
starfsfélaga síns í Kanada sem
heitir Milton Freeman og
starfar við Háskólanum í Al-
berta. Freeman telur að á með-
an um 300 hvalir séu veiddir í
samvinnu við hvalveiðiráðið séu
hvalirnir sem veiddir eru án
samráðs um 7000 talsins. „Mið-
að við þessar tölur eru 95%
hvaldýra veidd án þess að
stjórn hvalveiðiráðsins hafi
neitt um það að segja,“ segir
Burke. AI
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnunar,
leggur áherslu á varkárni þegar kemur að því að
ákveða hvort hefja eigi hvalveiðar að nýju þar sem
matsatriði séu mörg og mikið í húfi.