Dagur - Tíminn Reykjavík - 01.03.1997, Blaðsíða 11

^agur-®mrám
|Dagur-®ímímx
Laugardagur 1. mars 1997 - 23
Þegar maturinn er bragðlaus kryddum við hann.
Rétt eins og þegar okkurfinnst tilveran litlaus
þá kryddum við hana með skemmtilegum uppá-
komum. Um lífsins krydd verður ekki nánar
rœtt hér heldur beini ég sjónum mínum að
matarkryddinu.
Fyrir nokkrum árum skrif-
aði ég ritgerð um mamel-
úka sem réðu ríkjum í
Egyptalandi á 13.-15. öld. Stór-
veldi þeirra byggðist ekki síst á
tollum sem þeir tóku af Evrópu-
búum sem fluttu krydd frá Asíu
og þurftu að fara með vörur
sínar í gegnum yfirráðasvæði
mamelúkanna. Þessir háu tollar
voru stór ástæða þess að hafin
var mikil leit að siglingaleið frá
Evrópu til Asíu. Þegar sú leið
fannst (með því að sigla í
kringum Afríku) misstu mamel-
úkarnir örugga tekjulind og
skýrir sá missir að hluta til
hvers vegna veldi þeirra fór að
hnigna.
Einhvern veginn svona
minnir mig að sagan hafi verið.
Ég vona að sagnfræðingar fyrir-
gefi mér ónákvæmnina en
Auður
Ingólfsdóttir
skrifar
ástæðan fyrir ég rifja þetta upp
hér er ekki til að bæta sögu-
kunnáttu lesenda heldur er til-
gangur minn að benda á hve
stórt hlutverk krydd hefur spil-
að í veraldarsögunni. Krydd
hefur alla tíð verið eftirsótt
munaðarvara og þyki okkur
kryddið nú á dögum dýrt getum
við huggað okkur við að senni-
lega hefur það samt aldrei ver-
ið ódýrara.
Krydd á Islandi
En þó krydd hafi verið mimað-
arvara sem allir vildu eiga í
Evrópu miðaldanna höfum við
íslendingar lengst af látið okkur
fátt um finnast. Ilefðbundinn ís-
lenskur matur er lítið sem ekk-
ert kryddaður og ekki fyrr en á
síðustu tveimur áratugum sem
kryddið hefur náð að skapa sér
veglegan sess í matargerð okk-
ar. Eins og hún Sigfríð Þóris-
dóttir hjá Pottagöldrum benti
mér réttilega á, þegar ég spjall-
aði við hana í vikunni, byggist
íslensk matarmenning að miklu
leyti á þeim geymsluaðferðum
sem mögulegar voru. í stað
þess að nota krydd, sem var ill-
fáanlegt, var maturinn yfirleitt
súrsaður eða saltaður. Það er
ekki fyrr en íslendingar fara að
ferðast og kynnast öðrum
menningarheimum að þeir fá
almennilegan áhuga á kryddi.
„Fyrir 20 árum var varla neitt
af kryddi til á íslandi en nú er
þetta orðið svo alþjóðlegt,"
sagði Sigfríð mér. Fyrirtæki
hennar, Pottagaldrar, var hleypt
af stokknum fyrir ijórum árum
síðan og er nú með 22 tegundir
af kryddblöndum á markaðin-
um. Og viðtökurnar hafa verið
góðar. Meira að segja óvenju-
legar kryddblöndur, eins og t.d.
arabíska kjúklingakryddið,
virðast búnar að ná góðri fót-
festu. „Þegar fólk prófar kemst
það á bragðið," segir konan á
bak við Potta-
galdra.
Óteljandi
tegundir
Kryddtegimdir
eru óteljandi
margar. Miklu
fleiri en ég hef
hugmynd um,
enda ekki sér-
fróð um málið. í
matreiðslubók
eftir Sigrúnu
Davíðsdóttur
nefnir hún að
elsta fræðiritið
um krydd sem
vitað sé um sé
egypsk papýrus-
rolla, 3500 ára gömul, þar sem
taldar séu upp meira en 800
nytjajurtir. Svo fjölbreytt er nú
úrvahð ekki hér á landi en sam-
kvæmt samtali mínu við konu í
Kryddkofanum í Reykjavík eru
tegundirnar sem þar er boðið
upp á milli 80 og 90 þegar allt
er talið. Kryddin í Kryddkofan-
um eru aðallega frá Asíu og
sagði konan mér að þó margar
tegundir séu fólki ókunnar sé
það mjög opið
fyrir að prófa
eitthvað nýtt.
Mér hefur
verið tíðrætt
um mat í öðr-
um löndum í
pistlum mín-
um og hef
bent á að mat-
armenning ís-
lendinga hafi
breyst gífur-
lega á örfáum
árum. Senni-
lega er það
ekki síst
kryddinu að
þakka. Við
borðum enn
sama fiskinn,
kjúklingana,
lambakjötið og grænmetið og
áður en með ofurlitlu hug-
myndaflugi er hægt að krydda
matinn þannig að hann bragð-
ist eins og aht annar matur.
Hefðbundinn
íslenskur matur er
lítið sem ekkert
kryddaður og ekki
fyrr en á síðustu
tveimur áratugum
sem kryddið hefur
náð að skapa
sér veglegan sess
í matargerð
okkar.
Góða sandkakan
hennar mömmu
250 g smjör
200gsykur
5 egg
125 g rísmjöl
125 g hveiti
Hrærið saman sykur og
smjör ljóst og létt. Skiptið eggj-
unum í rauður og hvítur. Hrær-
ið eggjarauðunum í smjör-syk-
ur hræruna, einni í senn. Þeytið
eggjahvíturnar stífar. Blandið
hveiti tegundunum saman og
hrærið því saman við deigið
með eggjahvítunum. Hrærið
ekki mikið, þá verður deigið of
þungt. Deigið sett í vel smurt
aflangt form, kakan er svo bök-
uð í ca. 1 klst. við 175°, neðar-
lega í ofninum. Prófið með
prjóni hvort kakan er bökuð.
Kardimommukaka
Einföld og góð
kaffikaka
3 dl hveiti
2 dl sykur
2 tsk. lyftiduft
2 tsk. kardimommur
75 g smjör
1 stórt egg
2 dl rjómi
Blandið saman þurrefnun-
um, myljið smjörið saman við
hveitið. Bætið egginu og rjóm-
anum í og hrærið í jafnt deig.
Látið deigið í vel smurt form,
stráið muldum möndlum og
perlusykri yfir og bakið kökuna
við 175° í ca 45 mín neðarlega í
ofninum. Látið kökuna kólna í
forminu áður en hún er tekin
úr því.
Góður
svamptertubotn
5 egg
200 gsykur
1 tsk. lyftiduft
200 g hveiti
Egg og sykur þeytt lengi og
vel saman í þétta eggjahræru.
Hveitið og lyftiduftið sigtað
saman við. Bakað neðarlega í
ofninum við 180°-190° í ca 30
mín.
Afmælisdags-
kringla
50 g ger
’/dl volgt vatn
200 g smjör
350 g hveiti
3 msk. sykur
l'/ tsk. salt
Fylling:
100 g rifinn niður marsipan
30 g mjúkt smjör
1 msk. flórsykur
1 eggjarauða
50 g siíkkat
Skraut:
Eggjahvíta til að smyrja yfir
Perlusykur og möndluspœnir
Gerið er hrært út í volgu
vatninu. Smjörið er mulið sam-
an við hveitið. Bætið sykri og
salti saman við og hnoðið allt
vel saman. Látið hefast í ca 1
klst.
Fyllingin hrærð saman. Rúll-
ið deigið í lengju og þrýstið
henni út með höndunum, breið-
ið fyllinguna á miðjuna á lengj-
unni. Penslið kantana með
eggjahvítunni og leggið lengj-
una saman um fyllinguna. Látið
lengjuna á smurða plötu, hafið
samskeytin niður og myndið
kringlu eða hring. Látið hefast í
30 mín. Smurt yfir með saman-
hrærðu eggi og perslusykri
blönduðum möndluspónum
stráð yfir. Bakað við 200° í 15-
20 mín neðarlega í ofninum.
1.
Hálfur kiwi ávöxtur settur í
eggjabikar, borðaður með
teskeið. Hollt og gott.
2.
Þegar þú ferð að heiman
látu þá ljós loga á 1-2 per-
um einhvers staðar í húsinu
og útvarpið vera í gangi.
3.
Frystið banana þegar þeir
eru að verða of þroskaðir.
Þá er alltaf hægt að eiga þá
til í köku eða bananahrist-
ing.
4.
Það má hræra saman hveiti
og matarolíu og bæta út í
sósuna, það koma engir
kekkir.
5.
Smávegis af „Sinalco" út í
vatnið hjá afskornu blóm-
unum, lengir „lífið hjá
þeim“. (Heldur þeim lengur
stinnum).