Dagur - Tíminn - 14.09.1996, Side 9

|Dagur-®mttrat Laugardagur 14. september 1996 - 21
Reykhóla-María, tréstytta frá miðöldum af Maríu mey, úr Reykhólakirkju,
nú í Kristskirkju, Landakoti. Á myndinni má sjá áletrun páfa, Jóhannesar
Páls II, til Karmelsystra frá Póllandi, sem páfi hitti hér í íslandsheimsókn
sinni.
Svipaðrar tilhneigingar hefur
einnig gætt víða erlendis meðal
listamanna. Að vísu hefur enn-
fremur fjölgað í kaþólska söfn-
uðinum fyrir það eitt að ýmsir
flóttamenn og aðrir útlending-
ar, sem flust hafa til íslands,
eru kaþólikkar, enda er kaþ-
ófska kirkjan stærsta kirkju-
deild kristinna manna í heimin-
um.
Hjúkrunarfræðingur á miðj-
um aldri, sem er núna að snú-
ast til kaþólskrar trúar, sagði
við mig að kaþólska kirkjan
hefði áður virkað óþjóðleg á sig,
vegna þess að prestarnir væru
flestir útlendingar og hve marg-
ir útlendingar væru í söfnuðin-
um. En þegar hún hefði farið að
kynna sér kaþólskuna og taka
námskeið í kaþólsku, sem boðið
er uppá á hverjum vetri í
Landakoti, hefði hún komist að
raun um að kaþólska kirkjan
væri í raun mjög þjóðleg. Hún
væri mjög svo samofin sögu
okkar og menningu, sérstak-
lega þeim kafla hennar sem
hefði meiri reisn.
Þetta viðhorf virtist mjög
útbreitt hjá þeim sem snúist
höfðu til kaþólskrar trúar og
þekkt söngkona lýsti trúskipt-
um sínum yflr í kaþólska trú á
„María er svo
nærri fólkinu.“
þann hátt að þetta hefði verið
eins og að koma heim. Hún
hefði verið afin upp meira og
minna kaþólskt og hún hefði í
raun verið að endurnýja það
sem hún hefði verið alin upp
við. í kaþólsku kirkjunni hefði
hún fundið „skjól“ eins og hún
orðaði það.
Maður fer að spyrja sig að
því eftir að hafa rætt við þetta
fólk hvort trúskipti íslensku
þjóðarinnar um miðja 16. öld í
kjölfar aftöku Jóns Arasonar og
sona hans hafi kannski mest
verið á yfirborðinu og ekki rist
svo djúpt. T.d. signdi föður-
amma mín, sem var Húnvetn-
ingur, alltaf börnin sín kvölds
og morgna og fór með hálfkaþ-
„Það virðist því
vera að flóttinn
úr þjóðkirkjunni
aukist í hlutfalli við
aukinn áhuga á
trúmálum eða
aukna trúhneigð
fólks.“
ólska þulu áður en hún klæddi
þau í fötin. Einnig er mér kunn-
ugt um a.m.k. einn lúterskan
prest af gömlu kynslóðinni,
fæddan fyrir aldamót, sem hét
á dýrlinga á laun, einkum á Ól-
af helga. Áheit eru í rauninni
kaþólskt fyrirbæri og að baki
allra áheitanna á Strandar-
kirkju liggur mjög kaþólskt
hugarfar. Fleiri leifar kaþólsk-
unnar hafa varðveist í íslenskri
þjóðmenningu, eins og t.d. Mar-
íuversin sem lýsa því liversu
erfitt íslensk alþýða hefur átt
með að sjá á bak Maríu mey
eftir siðaskiptin. Sá siður að
biðja fyrir sálum framliðinna
hefur víða haldist meðal ís-
lenskrar alþýðu, þó að Lúter af-
næmi það með öllu, og trúin á
réttlætingu fyrir góðverk var
mjög rík meðal eldra fólks.
Sjálf þekkti ég einu sinni
mikinn spíritista af gömlu kyn-
slóðinni, sem var óskaplega
hrifinn af kaþólsku kirkjunni.
Þegar ég spurði hann hvers
vegna, sagði hann að það væri
vegna dýrlinganna — dýrlinga-
trúin væri ekki annað en spírit-
ismi. Þó að ég sé ekki sammála
honum, get ég samt séð hvernig
þessi þáttur í kaþólsku trúnni
getur höfðað til þeirra sem að-
hyllast spíritisma.
Hjúkrunarfræðingurinn, sem
vitnað er til að framan, sagði
líka: „María mey var eitthvað
sem ég þekkti ekki, en þegar ég
fer með rósakransbænina kem-
ur mér á óvart hvað hún hefur
mikil áhrif.“ Rósakransbænin
er einmitt hugleiðslubæn til
Maríu meyjar. „María er svo
nærri fólkinu," sagði þessi kona
líka. „Gegnum aldirnar er fólk
búið að biðja Maríu um ýmsa
þá hversdagslegu og stundum
dálítið eigingjörnu hluti sem því
finnst það ekki geta beðið Guð
um.“ Dæmi um þetta er Maríu-
versið: „Sankti María, sestu hér
á stein / og gættu vel að kúnni
minni / meðan ég fer heim.“
Svo er það spurningin hvort
kaþólska kirkjan höfði meira til
listamanna en annarra. Fljótt á
litið gæti virst svo og ef til vill er
það svo. Ég spurði allnokkra
listamenn, sem hafa snúist til
kaþólskrar trúar, hvort þeir
héldu að eitthvað í kaþólsku
trúnni og kirkjunni hefði höfðað
til þeirra sem listamanna. í
svari þeirra allra kom fram að
dulúð kaþólsku kirkjunnar
hefði heillað þá. „Ritúalið, alt-
arisgangan, skriftirnar heilluðu
mig,“ sagði ein listakona.
„Ritúalið er listrænt. Það er
mystík í því.“
Reyndar voru eiginlega allir
sem ég ræddi við á þeirri
skoðun að þjóðkirkjuna skorti
þessa dulúð. Kaþólska kirkjan
er mjög dulúðug og persónuleg
og í helgisiðum hennar hefur
hvert einasta atriði einhverja
táknræna merkingu. Lista-
mennirnir komu líka margir
inn á það hve tilbeiðslan í kaþ-
ólsku kirkjunni höfðaði til
þeirra. Messan sjálf væri full af
dulúð og tilbeiðslu.
Kaþólska kirkjan hefur afltaf
gert öllum listgreinum hátt
undir höfði, miklu meira en
mótmælendakirkjan hefur gert.
Alkunna er hversu kaþólska
kirkjan hefur tekið myndlistina
og húsagerðarlistina í þjónustu
sína í gegnum tíðina. Sagt hefur
verið um myndlistina í kaþólsku
„Það sem
kaþólikkarnir höfðu
fyrst og fremst að
athuga við
þjóðkirkjuna var að
hún væri „köld“,
fjarri fólkinu og
margir prestanna of
veraldlegir.“
kirkjunni að hún hafi verið
Biblía hinna ólæsu, því að hún
sýndi alltaf einhverjar frásagnir
úr Biblíunni eða af helgu fólki.
Flestir hafa séð ljósmynd af
hinni frægu mynd Michelange-
los í Péturskirkjunni í Róm þar
sem Guð og Adam snertast, eða
þá af hinni frægu styttu lista-
mannsins af Guðsmóður með
Krist í fanginu þegar nýbúið er
að taka hann niður af krossin-
um. Þessar myndir og margar
fleiri segja meira en ótal ræður
og predikanir og þær segja það
líka á annan og ekki síður
sterkan hátt.
Það er líka söguleg stað-
reynd að mótmælendakirkjan
„Þekkt söngkona
lýsti trúskiptum
sínum yfir í
kaþólska trú á
þann hátt að þetta
hefði verið eins
og að koma heim.“
var í upphafi mjög andsnúin því
sem hún kallaði skrautgirni og
skurðgoðadýrkun kaþólsku
kirkjunnar (það að sýna stytt-
um og myndum af Kristi eða
helgum mönnum virðingu) og
taldi þetta reyndar hluta af
spillingu kaþólsku kirkjunnar.
List endurreisnartímans hafði
snúið aftur til grískrar og lat-
neskrar goðafræði og lúterska
kirkjan taldi þetta hluta af
þeirri heiðni sem hefði alltaf
verið við lýði innan kaþólsku
kirkjunnar. Mótmælendakirkjan
hafði því enga myndlistarmenn
í sinni þjónustu, meðan kaþ-
ólska kirkjan kepptist um þá.
Listamenn sem snúast til kaþ-
ólskrar trúar ganga því inn í
aldagamla listahefð hennar.
f kaþólsku kirkjunni samein-
ast trú og list, dulúð og til-
beiðsla í einn farveg og snertir
þannig án efa þær listrænu
taugar sem búa í hverjum
manni. Ekki síður virðist það
vera leitin að trúarlegum rótum
sem leiðir fólk yfir í kaþólsku
kirkjuna. Margir nefna frum-
kirkjuna og finnst þeir komast
næst henni í kaþólsku kirkj-
unni, hún sé kirkja postulanna.
Mjög trúuð kaþólsk kona
komst svo að orði að kaþólska
kirkjan væri athvarf fyrir fólk
sem hefði ástríðufulla þrá eftir
Guði, en 21 árs gamall kaþólsk-
ur laganemi orðaði það ef til
vill best þegar hún sagði: „Það
er í tísku í dag að vera kaþólsk-
ur. Það er töff. “
Höfundur er rithöfundur.
Freyvangsleikhúsið
Aðalfundurinn
verður haldinn f hlöðunni á Öngulstöðum, Eyja-
fjarðarsveit, mánudaginn 16. september kl. 20.30.
Venjuleg aðalfundarstörf.
Önnur mál.
Nýir félagar velkomnir.
Stjórnin.
KORG C-505
rafmagnspíanó
fýrir heimili, skóla og samkomusali
Tilboðsverð kr. 165.000