Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1981, Qupperneq 10

10
Útlönd
Útlönd
Útlönd
DAGBLAÐIÐ& VÍSIR. MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1981.
Utlönd
Áfengisokrið
knýr Svía til
„heimilisidnaðar"
Jafnvel saksóknari ríkisins gat ekki
annað en dáðst að handbragðinu á
meistarastykkinu, sem sænskur iðn-
sveinn hafði smiðað í iðnnámi á
vegum rikisins. Gripurinn var gerður
úr gljáandi og ryðfríu stáli og lofaði
meistarann.
En ágætiseinkunn fyrir góða smið
mildaði ekki dóminn, sem sveinn
hlaut. Þessi smíðisgripur var nefni-
lega eimingartæki, sem bönnuð eru
samkvæmt lögum í Svíþjóð, og með
þeim hafði sakborningurinn eimað
tólf lítra af 85% spíra, sem margur
hefði öfundað hann af. — Eimingar-
tækin voru þó gerð upptæk, smiður-
inn dæmdur hárrar sektar og skil-
orðsbundió; fangelsi.
Útbreidd iðja
Þetta þótti nokkuð óvenjulegt mál,
þegar frá því var greint í sænskum
blöðum, en þá fyrst og fremst hvað
eimingartækin voru óvanalega
vönduð. Hitt er daglegur viðburður,
að upp komist um slíkan „heimilis-
iðnað”, þvi að hann er orðinn veru-
lega útbreiddur í Svíþjóð. Því veldur
okurverðið, sem er á áfengum
drykkjum í Svíþjóð.
Svíar eins og við halda verðlagi á
brennivíni og sterkum áfengum bjór
mjög háu. Hinn háleiti tilgangur er
sagður vera sá að fæla fólk frá þvi
að kaupa og um leið neyta áfengis, en
ársreikningar sýna, að sprúttsalan er
ríkissjóði alldrjúgt búsilag og er ekki
farið dult með, hvað ríkishítin er
henni háð.
En eins og hér eru templarar
áhrifamiklir í Svíþjóð og ber umræða
um áfengismálin þess sterkan svip. Er
þjóðarsálin nánast komin með minni-
máttarkennd af öllu umtalinu um
áfengisbölið, svo að hverjum og
einum er það hið mesta feimnismál,
hvað hann leyfir sér að væta kverk-
arnar oft og hve mikið í senn. Hinn
nýi heimilisiðnaður, brugg og eiming
í heimahúsum, er fullt eins sprottin af
því, að menn þurfa þá ekki að láta sjá
sig eins oft í áfengisverslunum.
Guðmundur Pétursson
fréttastjóri skrifar
Drjúgt búsilag
Áfengissalan gaf af sér 8,4 millj-
arða sænskra króna í tekjur á síðasts
ári. Sú upphæð er um 68,4% einka-
neyslunnar og 5,6% allra þjóðartekn-
anna, og má af því sjá, að það eru
engir smámunir, sem þarna er um að
tefla.
Þróunin hefur verið slík, að sala á
áfengu öli jókst um 6% á síðasta ári,
eða upp í 9 milljarða sænskra króna.
En sala á sterkum vínum dróst saman
um 9,3%. — Er því spáð, að neysla á
sterkum vínum muni minnka niður í
58 milljón lítra á þessu ári úr 64 millj-
ón lítrum árið 1980.
Verðlagning eins
og á íslandi
Engan undrar þótt kaupin minnki
á sterku vínunum, því að verðið á
ákavítinu, þjóðardrykk Svía, hjá
áfengiseinkasölu sænska ríkisins er
88 krónur sænskar (132 krónur ísl.),
sem þykir vera ræningjaprís, þótt við
íslendingar látum okkur ekki mikið
um slikt finnast, enda löngum verið
illu vanir í þeim efnum. En af þessum
88 sænsku krónum fara 80,50 beint í
ríkiskassann.
Skilst þá enn betur, hversvegna
heimabruggið hefur rutt sér meira til
rúms. Það sparar meira í búgjöldum
en sultun og sláturgerð, því að kostn-
aður til gerðar á einum lítra af spíra
liggur einhversstaðar við átta krónur
sænskar, þegar meðreiknaður er
stofnkostnaður í eimingartækjum.
Einstaklingsframtakið á þessu
sviði er þó greinilega ekki allt miðað
við einkanot. Á dögunum komst
lögreglan á snoðir um bruggverk-
smiðju, eða öllu heldureimingarstöð,
þar sem menn unnu drykkjarhæfan
spíra úr iðnaðarspíritusi. Vikuleg
afköst þeirra voru 10 þúsund litrar.
Meiri annir
hjá lögreglunni
Afskipti lögreglunnar af heima-
bruggi hafa aukist og ráku 365 slík
mál á hennar fjörur 1980, sem var
veruleg fjölgun frá þeim 288 brugg-
málum, sem til hennar kasta komu
árið 1979. Töluverð brögð eru að því,
að fólk reyni að smygla frá Noregi,
sem er frjálslegri í afstöðunni til
heimabruggs og eimingar, heilum
eimingartækjum og bruggpökkum.
Hefur sænska tollgæslan stöðvað
slikan innflutning, þar sem hún hefur
orðið vör við.
Naumast líður svo mánuður, að
ekki berist fréttir af einhverjum
uppákomum í sambandi við heima-
framleiðsluna hjá Svíum. Hafa þær
sýnt, að þetta er ekki alveg hættulaus
iðja, — svona auk hættunnar á
árekstrum við yfirvaldið. Nýlega
eyðilagðist heilt eldhús framtaks-
samrar fjölskyldu, þegar suðupottur-
inn sprakk. Upp kom eldur og
brunnu þar eldhúsinnrétting, tæki og
1.500 lítrar af 70% spíra, en eig-
andinn stóð uppi með sviðið Hár
Viðskipti við Líbýu víða í sviðsljósinu:
Ágreiningur í Noregi
um viðskiptasamning
vib líbýska herinn
Káre Kristiansen, nýkjörinn
formaður norska þingsins.
Nýlega urðu i Noregi blaðaum-
ræður um viðskipti norsks fyrirtækis
við líbýska herinn. Upphaf málsins
var það, að hergagnaverksmiðja í
eigu norska ríkisins, Kongsberg
vopnaverksmiðjan, gerði árið 1977
samning við líbýska flugherinn um
sölu og uppsetningu á 40 rafstöðvum
til Líbýu.
Nokkrar rafstöðvanna eru stað-
settar í Tobruk sem er 50 kílómetra
frá landamærum Egyptalands. Þar
eru þær notaðar til að knýja radar-
stöðvar líbýska hersins og eld-
flaugnaskotpalla. Aðrar rafstöðvar
eru í herbúðum í borginni Taigura,
20 km frá höfuðborginni, Tripoli.
Norskir tæknimenn hafa komið
stöðvum þessum upp og munu þeir
einnig sjá um viðhald þeirra í fram-
tíðinni . Samningurinn sem gerður
var við líbýska flugherinn var i
tveimur þáttum. Annars vegar er gert
ráð fyrir rafstöðvum og hins vegar
tækjabúnaði til að vinna ferskvatn úr
sjó. Samningurinn um rafstöðvarnar
var gerður með milligöngu þýzks
fyrirtækis. Norðmenn lögðu þar allt
til nema sjálfa' túrbínuna, en hún
kom frá bandarísku fyrirtæki.
Ferskvatnstækin hafa verið sett
upp við herbúðir íTaiguraog luku
norskir tæknimenn við þau á síðasta-
ári. Meðan á uppsetningu tækjanna
stóð var nefnd frá Kongsberg vopna-
verksmiðjunni send til viðræðna við
yfirmann herbúðanna. Hann vildi
láta flýta verkinu Sem mest vegna til-
finnanlegs skorts á drykkjarvatni.
Erfitt að fylgjast með
noktun stöðvanna eftir að
þœr eru komnar í gagnið
Það er Kjeld Röed, deildarstjóri i
Kongsberg vopnaverksmiðjunni sem
hefur gefið þessar upplýsingar, en
honum er ekki kunnugt um hvert aðr-
ar af þeim 40 seldu rafstöðvum hafa
farið. Hann telur litlar likur á því að
allar séu komnar í notkun. En raf-
stöðvarnar eru hreyfanlegar og auð-
velt að koma þeim fyrir hvar sem er
eftir að þær hafa verið settar saman
og hafa því Norðmenn litla mögu-
leika á að fylgjast með notkun þeirra
eftir að þær eru komnar í gagnið.
Röed er þeirrar skoðunar að það
hafi alls ekki verið rangt að selja
líbýska hernum rafstöðvarnar.
— Viðskipti okkar eru í fullu sam-
ræmi við gildandi útflutningsreglur,
segir hann. — í okkar augum eru raf-
stöðvar eins og hver önnur söluvara.
Hvort kaupandinn er her skiptir ekki
máli, það er t.d. einnig hægt að nýta
matvöru í hernaðarþágu.
Norska viðskiptaráðuneytið gaf
Kongsberg vopnaverksmiðjunni leyfi
til að selja Líbýu rafstöðvarnar og
var það umsvifalaust veitt fyrir
undirritun samning þótt ráðuneytinu
væri kunnugtum kaupandann. Utan-
ríkisráðuneyti setur reglur um út-
flutning, en það er viðskiptaráðu-
neytið sem metur umsóknir. Út-
flutningur allra vara sem nota á i
hernaðarþágu verður að hafa tilskilin
ieyfi.
Aage Strupe, skrifstofustjóri í við-
skiptaráðuneytinu, staðfestir vitn-
eskjuna um kaupandann. En hann
segir að leyfið haft samt verið veitt,
þar sem ráðuneytið líti ekki á stöðv-
arnar sem herbúnað, heldur sem
venjulega vöru.
— Hvaða vörur má eiginlega ekki
— Formaður utan-
ríkismálanefndar
norska þingsins
telur að endur-
skoða þurfi reglur
um viðskipti
norskra fyrirtækja
við einræðisríki
nota til varnarmála, spyr hann. — Og
hvar eigum við að setja mörkin?
Vill láta endurskoða reglur
um útflutning til einræðis-
ríkja
Káre Kristiansen, nýkjörinn for-
maður utanrikisnefndar norska stór-
þingsins, lítur málið þó öðrum
augum. Han segir að það orki mjög
tvímælis að norsk fyrirtæki skuli
selja vörur til líbýska hersins.
— Ef við getum selt Gaddafi of-
ursta vörur til hernaðarnota átölu-
laust, verðum við að endurskoða
reglurnar sem farið er eftir, segir
hann.
Kristiansen vissi ekki um samninga
Kongsberg vopnaverksmiðjanna við
líbýska flugherinn fyrr en norska
Dagblaðið kynnti hann fyrir honum
og vill hann nú láta endurskoða
reglur um vörusölu til einræðisríkja.
— Þegar um vörusölu til einræðis-
ríkja er að ræða, sem að auki eru jafn
herská og Líbýa, ætti Noregur að
fara varlega í sakirnar, segir hann. —
Mér finnst að við ættum þar að hafa
hinar ströngu reglur um vopnasölu til
hliðsjónar. Þetta tilfelli býður því
vissulega upp á endurskoðun á út-
flutningsreglunum, segir Kristiansen.
— Margir munu bera það fyrir sig
að Libýa útvegi sér þessar vörur
annars staðar frá ef við seljum þeim
ekki. En þetta er ekki haldbær rök-
semd, hvorki fyrir Líbýu, Suður-
Afríku né önnur einræðisríki.
Kristiansen segir ennfremur að það
sé ekki að ástæðulausu að flestir flug-
ræningjar taki stefnuan á Tripoli.Og
af þeim sökum verði Norðmenn að
fara varlega í sakirnar, sérstaklega
þegar um er að ræða bein viðskipti
við libýska herinn.
sb& mssmmmgmm
Norskir tæknimenn vinna við uppsetningu tækjabúnaðarins
og munu sjá um viðhald hans í framtíðinni.