Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1981, Síða 12

12
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1981.
Neytendur
Neytendur
Neytendur
Neytendur
Hef ur verðlagið í landinu hækkað meira en almenningur gerir sér grein fyrir?
, VERDKÖNNUN D&V
SYNR 68% VERDHÆKKUN
Hefur verðlag i landinu hækkað meira en við gerum okkur grein fyrir,
vegna þess að verðskyn okkar hafi ruglast, enn frekar en orðið var, við
myntbreytinguna um áramótin? Visir gerði verðkönnun i verslun á Akur-
eyri 3. september 1980. Til samanburðar kannaði Visir verð á nákvæmlega
sömu vörutegundum i sömu verslun 10. nóvember 1981. Að meðaltali reynd-
ust þessar vörutegundir hafa hækkað um 68% á þessu rúma ári. Á sama
tima hafa almenn laun hækkað um nær 50%.
Könnunin náði til 42 vöruteg-
unda, sem flest heimili þurfa á að
halda til daglegra þarfa, þó ekki
flokkist þær undir nauðsynja-
vörur, og sen::ilega flokkast
fæstar þeirra tii þarfa „visitölu-
fjölskyldunnar” margumræddu.
Þannig kemur hækkun á verði
36% og flórsykur um 13%. Sagði
verslunarstjórinn skýringuna
mjög hátt markaðsverð á sykri
þegar fyrri könnunin var gerð.
Sömu söguer að segja um kaffið.
Það hefur ekki hækkað nema um
8% og neskaffið hafði ekki
hækkað nema um 7%.
þeirra ekki til með að hafa áhrif á
þá vlsitölu, sem ársfjórðungslega
hefur leitt til nokkurra kaup-
hækkana. Könniínin var gerð i
markaðsverslun, sem er i harðri
samkeppni og leggur sig fram um
að hafa sem lægst vöruverð. Er
vöruverð i versluninni þvi undir
leyfilegu hámarksverði. A þvi
hefur ekki orði breyting frá þvi
fyrri könnunin var gerð, en slik
samkeppni virkar að likindum
sem hemill á hækkanir.
Mismunandi hækkun
Hækkunin reyndist mjög mis-
munandi frá einni vörutegund til
annarrar. Til að mynda höfðu egg
hækkað úr kr. 14.30 i kr. 43.75, eða
um 206%. Púðursykur hafði hins
vegar ekki hækkað nema um rúm
3%. Raunar reyndust aðrar
sykurtegundir hafa hækkað litið,
strásykurum 10%,molasykur um
A móti koma miklar hækkanir á
öðrum vörutegundum. Litil 75W
ljósapera hefur til að mynda
hækkað um 157%, plastfilma i 30
m rúllum hefur hækkað um 190%,
hveiti um 112%, blönduð ávaxta-
sulta um 154%, óblandaður
ávaxtasafi um 109%, tekex um
101%, Ora gulkorn um 112% og
shampoo frá Sunsilk hefur
hækkað um 101%. Ef til vill má
finna eðlilega'skýringu á öllum
þessum hækkunum. Það hefði
lika verið hægt að velja þannig
vörutegundir, að meðaltalshækk-
unin hefði orðið innan við þau
50%, sem launin hækkuðu um.
Það hefði lika mátt koma meðal-
talshækkuninni yfir 100% með
sama hætti. Hins vegar voru
þessar vörutegundir valdar af
handahófi á sinum tima, þegar
gerð var verðkönnun, til að fá
samanburð milli verslana. Slikri
hagræðingu er þvi ekki til að
dreifa.
Þessi niðurstaða styður þvi
þann þráláta orðróm, sem meira
að segja hefur borist inn fyrir
veggi Alþingis, um að verðlag i
landinu hafi hækkað meira en
kaupið. Talað hefur verið um, að
verðhækkunum hafi verið laumað
á, I skjóli brenglaðs verðskyns al-
mennings vegna myntbreyt-
ingarinnar.
Sennilegra er þó, að þessar
verðhækkanir eigi sér eðlilegar
forsendur. Hins vegar er liklegt
að almenningur hafi ekk.i gert sér
grein fyrir þverrandi kaupmætti,
vegna þess að allt verðskyn hafi
horfið við gjaldmiðilsbreyt-
inguna. Það er svo ekki fyrr en
buddan fer aðléttast, að menn
gera sér grein fyrir þvi.
hvernig þróunin hefur verið.
Verðið rúnnað af
Visir ræddi þessi mál við Hjört
Arnórsson, verölagseftirlits-
mann á Akureyri. Hann taldi að
ekki hafi verið mikil brögð að
óeðlilega miklum verðhækkunum
i skjóli myntbreytingarinnar
fyrst i stað. Hins vegar var hann
ekki frá þvi að það færi i vöxt, að
verð væri sléttað af. Annað hvort
væri þaö þá reiknað I heilum
tugum aura, eða aurunum hrein-
lega sleppt og það siðarnefnda
væri að verða algengara. Sem sé,
það er þegar farið að afskrifa
aurana i nýju myntinni, áður en
hún verður eins árs.
„Mönnum finnst minna til um
nýju krónuna heldur en hundrað
kallinn áður”, sagði Hjörtur.
Svari hú hver fyrir sig. Ert þú
eins hirðusamur um krónu eins og
þú varst með 100 krónur gamlar i
seðli? Tækir þú eftir þvi, ef vara
sem á að kosta 7.60 yrði hækkuð
upp i kr. 8. Ert þú viss um að þú
tækir eftir hækkun á mjólkur-
verði, ef henni yrði laumað á án
þess að auglýsa það i fjölmiðlum.
Gerir þú þér grein fyrir þvi, ef þú
skrifar 1.000 kr. ávi'sun, ef þú
skyldir þá eiga innistæðu fyrir
henni, að þú ert að skrifa ávisun
sem samsvarar 100.000 kr.
gömlum krónum að verðgildi?
Fleira hangir
á spýtunni
Frá þvi fyrri verðkönnunin var
gerð, hefur kaup hækkað um
nálægt 50%. Samkvæmt
upplýsingum Þorsteins Jónatans-
sonar hjá verkalýðsfélaginu
Einingu, þá gáfu kjarasamning-
arnir i október tæplega 10%
hækkun.Siðan kom 9,5% visitölu-
hækkun 1. desember 1980, önnur
1. maiuppá 5.9%, sú þriðja 1. júni
upp á 81% og siðast kom visi-
töluhækkun á laun 1. september
upp á 8,9%. Séu þessar tölur
margfaldaðar upp, þá reynist
hækknin vera rétt rúm 50%.
Ef litið er til fleiri þátta sem
þarf til heimilishalds, þá kemur i
ljós að hækkanir eru viða i svip-
uðum dúr og könnunin gefur til
kynna. Til að mynda hefur hita-
veita á Akureyri hækkað um 61%
á sama tima og könnunin nær til,
rafmagn til ljósa um 62% og
bensinið á heimilisbilinn hefur
hækkað i verði um rúm 66% á
þessum 14 mánuðum.
G/S/Akureyri
Verðkannanir framkvæmflar í verslun á Akureyri
3. seplember 1980 og 11. nóvember 1981
Vöruheiti Könnun 3. 9. 1980 Könnun 11.11.1981 Hækkún %
Grænar baunir 4.17 6.90 65.47
Blandað grænmeti 4.60 8.10 76.09
Gullkorn 6.80 14.40 111.76
Shampoo 12.10 24.30 100.83
Handsápa 1.79 3.05 70.39
Þvottaefni 11.21 14.15 26.23
Uppþvottalögur 7.57 11.05 45.97
Eldhúsrúllur 8.09 12.35 52.66
Klósettpappír 4.24 5.90 39.15
Barnamatur 4.79 6.75 40.92
Saltkex 5.85 10.95 87.18
Tekex 3.19 6.40 100.63
Hrökkbrauð 4.40 6.30 43.18
óblandaður appelsínusafi 6.42 13.40 108.72
Kaffi 250 gr. 10.33 11.20 8.42
Neskaffi 100 gr. 23.03 24.70 7.25
Appelsínusafi 2 1. 15.01 27.95 86.21
Súkkulaðiduft 9.99 14.05 40.64
Cola 8.50 14.40 69.41
Græn epli 8.60 15.50 80.69
Appelsínur kg. 8.40 11.70 39.29
Bananar 9.10 13.80 51.65
Sveskjusúpa 5.31 7.40 39.36
Rúsínur 5.74 10.75 87.28
Sveppasúpa 2,22 3.00 35.14
Sveskjur 7.67 11.90 55.15
Blönduð ávaxtasulta 7.43 18.90 154.37
Sykurkorn 11.87 21.50 81.13
Kornflögur 11.09 15.60 40.67
Hveiti 7.10 15.05 111.97
Molasykur 4.61 6.25 35.57
Sykur 11.03 12.15 10.15
Púðursykur 5.08 5.25 3.35
Flórsykur 4.11 4.65 13.14
Ljósaperur 75W 5.95 15.30 157.14
Plastpappír 4.49 13.00 189.53
Matarsalt 2.92 4.95 69.52
Kartöflur 17.79 22.45 26.19
Tómatsósa 4.35 5.70 31.03
Egg 1 kg. 14.30 43.75 205.94
Kaffiísterta 26.60 46.80 75.94
Smörlíki 1 kg. 8.50 13.70 61.18
Þó ekki komi það fram hér í töf lunni, þá var þess gætt að um sömu vöru-
merki væri að ræða i báðum könnunum.