Dagblaðið Vísir - DV - 12.12.1981, Blaðsíða 31

DV — HELGARBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1981.
31
Menning
Menning
HVERT VAR
MESTA SPELL-
VIRKH)?
Jón Dan:
SPELLVIRKI
Almenna bókafólagifl 1981
Þessi saga virðist beinlínis skrifuð
til þess að sýna fólki framan í sjálft
sig og samfélag sitt. Það er auðvitað
gott og gilt skáldsöguefni. Önnur
umbótaaðferð er varla líklegri til
árangurs. Hér eru dregnar upp
útlínur kunnuglegs vandamáls, sem
kennt hefur verið við unglinga með
vafasömum rétti. Söguhetjan sem
birtist okkur er viðkvæmur drengur
milli tektar og tvítugs, fórnarlamb
lifsupplausnarinnar sem gerjaðist á
stríðsárunum og eftirstríðsárunum.
Bölvaldurinn er drykkfeldur og
samviskubilaður faðir, auðnusnautt
rekald frá stórflóðatíma. Siðdrukkn-
un hans verður hið illa sæði sög-
unnar. Móðirin er fulltrúi hinna
kúguðu lífsgilda, fulltrúi þeirrar
að sjálfsögðu sálarháskinn sem
unglingurinn lendir í og lýsing þess
hvilíkt þrekvirki það er að klífa
þrituga hamra Ijónagryfjunnar miklu
sem almenningsálitið, vopnað fjöl-
miðlum varpar hinum fordæmda í.
Hér er reynt að brjóta til mergjar
daglegt vandamál í nútima samfélagi,
og höfundur er að benda á að björg-
unarnetið, sem á að vera fléttað úr
lagaboðum, réttlæti og siðgæði, sé
ekki haldbært. Þar verður meira að
koma til og um framt allt mannleg
ástúð eins og birtist i fari hjónanna
sem pilturinn flýr til að heiman, og
mannleg beiting refsivandar með
þeim hætti sem fram kemur hjá full-
trúa fógetans. Höfundur er að benda
á hættur og leiðir. Fjölmiðlunin i
allri sinni uppmálun og útvarpi eykur
vá „unglingavandamálanna” með
geigvænlegum hætti og eina bjarg-
ráðið til mótvægis er efling og beiting
gamalkunnra mannlegra dyggða —
ástúðar, drenglundar, umburðar-
lyndis, skapstillingar og dómvægðar
— og um fram allt persónulegrar
samkenndar. Hversu rammlega sem
við víggirðum virki samfélagsins er sú
vörn óyndisúrræði ef mannlegt hjálp-
ræði brestur. Boðorð þess verða að
vera lagagreinum og refsivendi ofar.
Mér finnst að það sé þetta sem Jón
Dan er að segja okkur með sögu sinni
— og talar skýru máli. Sagan fellur
öll að þessum ósi og ekki verður
annað sagt en hún skili skilmerkilega
boðskap sínum. Hún er hraðstreym
og einföld í línum, fjörlega skrifuð
og tæpitungulaus. Framrás hennar
heldur eftirvæntingu vakandi, og hún
er spennandi eins og reyfari. Ef til vill
má segja að hún sé óþarflega reyfara-
kennd, sumar úrlausnir með
nokkrum himnasaendingarbrag. Og
lokataflið er óneitanlega töluvert í
ætt við gestaþraut. Samt sem áður
kemur flest sem þarna gerist manni
ótrúlega kunnuglega fyrir sjónir.
Þetta er engin ýkjusaga og sögð af
raunsæi og glöggskyggni á kjarna
þess vanda sem fjallað er um, þetta
er í senn harmsaga spillingar og sigur-
ljóð mannleikans. Hvert er mesta
spellvirki þessarar sögu? Því er
kannski örðugt að svara, er. í sögulok
er Ijóst að það er ekki aðför
unglingsins að bílgarminum.
Andrés Kristjánsson
mannlegu samkenndar sem bjargað
verður á því heimili. Hins vegar býr
uppgjöfin ranglætinu þama bústað.
Fyrsti kafli sögunnar heitir
Glæpurinn svo sem vera ber. Frá
honum verður að greina fyrst.
Glæpurinn er viðbragð piltsins gegn
svikum föðurins, sem gengur á bak
orða sinna um aðláta drengnum eftir
bílgarm með viðráðanlegu verði. Sú
brigð særir hann djúpt og varanlega
og hann ræðst á bilinn með hamri og
offorsi. Annar kafli nefnist Iðrunin
— umbrot í spennitreyju eftirkast-
anna. Þá tekur vonleysið við, upp-
gjöf fyrir vægðarlausu almennings-
álifi. sársaukafull niðurlæging
persónuleikans í greipum óttans.
Loks kemur tími hugrekkisins, sem
blundar djúpt í vitund sem lífsneisti
þrátt fyrir allt. Endurhæfingin,
björgunin, hefst, og bjargvætturinn
kemur fram á sögusviðið í líki full-
trúa lögregluvaldsins sem vinnur
taflið með mannskilningi en ekki
lögregluaðferðum. Sú glíma er löng
og hörð og leiðin liggur hvað eftir
annað um tæpan stig. En það er ekki
annað að sjá í sögulokin en sigur hafi
unnist. Að þvi leyti er sagan góð
kennslubók, hafi inntak hennar og
úrlausnir raungildi sem treysta má til
fyrirmyndar. Þó má varla líta á
söguna þeim augum. Hún veitir
aðeins umhugsunarefni þeim sem
þurfa á því að halda.
Kja.ni og birting þessarar sögu er
KINA-
KVÖLD
í
KAFFl
VAGNINUM
A MATSEÐUNUM ER
M.A.: _
Kjúklinga-
súpa
Súrsœtt,
grísakjöt...
nammi
namm
Nautakjöt
í ostrusósu
Pönnusteiktur
kjúklingur
m/bambussprotum
(bambusshoots)
Vorrúliur
Gufusoðinn
fiskur
í ostrusósu
KAFFI
VAGNINUM
Grandagarði
sími 15932
: HITAVEITA
REYKJAVÍKUR
óskar eftir að ráða taekniteiknara til starfa nú þegar. ’
Vélritunar- og enskukunnátta æskileg.
Upplýsingar um starfið gefur Örn Jensson í bækistöð
Hitaveitu Reykjavíkur að Grensásvegi 1.
* Spilar hvaða lag sem
er meö aöeins einum fingri.
• Engin sérstök þjálfiin
eöa hæfileiki nauösynlegur
Bankastræti 8 — Sími 27510
SÖGUR TIL NÆSTA BÆJAR eftir Steinunni
Sigurðardóttur, er eitt skemmtilegasta smá-
sagnasafn sem hér hefur lengi sést. Steinunu
Sigurðardóttir sýnir okkur hér aÖ hún er gædd
dýrmætum höfundareiginleika: lifandi og
gáskafullum húmor.
Bragðmikill, hressandi kokkteill
Jafnvel grafalvarlegt efni sem ótal siöa-
postular hafa velt sér upp úr, hlutgervingin,
ofurást fólks á dauöum hlutum, veröur í meö-
förum Steinunnar drepfyndin og dillandi saga,
án þess aö broddurinn slævist nokkuö viö þaö.
Ekki má gleyma óborganlegum frásögnum af
ástalífi menntaskólanema. AÖrar sögur hafa
dýpri undirtón, eins og „Draumur í dós“. Þar
tekst Steinunni aÖ fjalla á áhrifamikinn hátt
um átakanlega reynslu, alveg væmnislaust.
SÖGUR TIL NÆSTA BÆJAR er bragÖ-
mikill, hressandi kokkteill sem neyta má í einu
lagi eða smærri skömmtum eftir smekk. „....
veröur maöur kátur viÖ aÖ fá í hendur reglu-
lega skemmtilegt safn smásagna á borö viö
þetta...“ (A.I./Dagbl.)
Bræðraborgarstíg 16 Simi 12923-19156