Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.1983, Síða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 26. APRlL 1983.
13
JAFNRETTI
MILU
LANDSHLUTA
sitja í Reykjavík svo og ráöuneyti,
forseti skal búa í Reykjavik eöa
nágrenni. Reykjavík hefur eitt
sveitarfélaga ákvöröunarrétt í
flestum málum, öll önnur bæjar- og
sveitarfélög verða aö sækja til
stjómstöðva ríkisins því sem næst
hvaðeina sem að stjóm beirra lvtur.
Þaö hlýtur aö vera lágmarks-
krafa aö rafmagns- og hitaorka veröi
seld á sama verði hvar sem er á
landinu. Að þau 40% íbúa landsins
sem búa úti á landi greiöi 40% af
tekjum landssímans en ekki 60% eins
ognú er.
Aö þjónustu, heilbrigöis- og
menntastofnunum veröi dreift um
landið í staö þess aö setja þær allar í
Reykjavík. Aö þeim byggðarlögum
sem afla lun 80% af gjaldeyristekj-
um þjóðarinnar veröi veittur sjálfs-
ákvörðunarréttur yfir eigin aflafé,
en aö þau þurfi ekki aö sækja hluta af
því til Reykjavíkur krjúpandi á
hnjánum.
Ástæöan fyrir því aö einvöröungu
er rætt um misvægi atkvæöa er sú aö
stjórnmálamenn höfuöborgarsvæö-
„Af framanrituðu má sjá að hinn raunverulegi atkvæðisréttur ér margfalt meiri á höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á landinu...,” segir Pétur
Valdimarsson í grein sinni. — Götulíf í Reykjavík.
1948 25 einstaklingum og átti 1970 aö
vera 30. 1970 var þessari reglu hins
vegar breytt vegna þess að umferð-
arstuöullinn var ekki látinn vega
eins þungt, og er nú hver ferkíló-
metri látinn jafngUda 20 einstakUng-
um.
Þegar þingmönnum er skipt niður
á kjördæmi eru niöurstööur þessara
3ja Uöa lagðir saman fyrir hvert
kjördæmi og landið í heUd og myndar
deiUstofn þingmanna á kjördæmi,
fy rir utan Færeyjar og Grænland.
(Samkvæmt upplýsingum Hag-
stofunnar er fjöldi íbúa, kjósenda og
flatarmál hvers kjördæmis sem hér
segir.FlatarmálF.):
I Noregi er fjöldi atkvæða á bak
viö hvern þingmann mjög mismun-
andi miUi kjördæma, frá 19.700 upp í
36.100.
I Bandaríkjum Noröur-Ameríku
er því sem næst jafnt vægi atkvæöa
þegar kosið er tU fuUtrúadeUdar, en
þegar kosiö er tU öldungadeUdar er
misvægi 20 til 25 falt vegna þess aö
hvert fylki á 2 fulltrúa burtséö frá
íbúaf jölda fylkisins.
Er vægi atkvæða
eina misréttið?
Stjórnmálamenn höfuöborgar-
svæöisins láta eins og vægi atkvæöa
íbúafjöldi Fj. kjós. F. í km! F.x20 Reykjav. 85.782 60.518 (100) 2.000 Reykjan. 53.906 33.891 (1.820) 36.400 Vesturl. 15.113 9.502 (9.520) 190.400 Vestfj. 10.457 6.620 (9.520) 190.400
Deilistofn 148.300 124.197 215.015 207.477
Fj. þingm. 4 3 5 5
% ibúa. 36,52% 22,94% 6,44% 4,45%
N.vestra N.eystra Austurl. Suflurl.
íbúafjöldi 10.7/0 26.079 13.050 19.797
Fj. kjós. 6.884 16.585 8.340 12.540
F. í km! (12.880) (21.680) (22.490) (24.990)
F. x20 257.600 427.600 449.800 499.800
Deilistofn 275.254 476.264 471.190 532.137
Fj. þingm. 7 12 11 13
% íbúa. 4,58% 11,10% 5,55% 8,42%
Deilist. alls 2.449.834.
Alþingismenn 60
Kjallarinn
Pétur Valdimarsson
sé hiö eina sem þarfnast leiörétting-
ar, en er þaö svo, eöa hver er á-
stæöan?
Eitthvert mesta óréttlæti í þessu
landi eru hin miklu sérréttindi sem
Reykjavík eru áskUin í stjómarskrá
og meö almennum lögum. Sam-
kvæmt stjórnarskrá skal Alþingi
isins hafa ekki áhuga á neinum jöfn-
uði heldur einungis því hversu mikU
völd þeir geti náö í handa sér og sín-
um flokki.
Hér hefur veriö drepið á nokkra
þætti sem lúta aö stjómun þessa
lands, þætti sem skapa misrétti mUU
landshluta. Þetta er ekki gert tU þess
að skapa óvUd mUU íbúa Reykjavík-
ur og landsbyggðarinnar, þeirra sem
skapa gjaldeyrisverðmæti þjóöar-
innar og þeirra sem þjóna (hvort
sem er opinber þjónusta eða önnur),
heldur til þess aö fá aimenning til aö
hugsa um hiö raunverulega misrétti.
LANDSMENN, sameinumst í því
að skapa öUum íbúum landsins sömu
réttindi, kjósum sérstakt stjómlaga-
þing tU endurskoðunar á stjómar-
skránni en látum ekki alþingismenn,
sem eiga eigin hagsmuna að gæta,
gera það.
VERUM á veröi gagnvart þeim
öflum sem vinna markvisst aö því aö
safna öUum íbúum landsins tU höfuð-
borgarinnar, eins og VANÞROUÐ-
USTU ríki heimsins gera í dag.
Pétur Valdimarsson,
tæknifræöingur,
Akureyri.
„Kjósura sérstakt stjórnlagaþing
endurskoðunar á stjórnarskránni...”
til
Á undanförnum árum hefur veriö
haldið uppi miklum áróöri af hálfu
stjórnmálamanna í Reykjavík og nú
síöar á Reykjanesi um „óréttlætiö”
sem viögengst í landi okkar.
„Oréttlætið” sem talað er um er
mismunur í vægi atkvæða, en af
hverju stafar sá mUcU munur, hvem-
ig er þessu varið annars staöar og er
þetta misvægi hið eina sem þarf aö
leiörétta?
Mismunur í vægi atkvæða stafar
fyrst og fremst af því hve íbúar
landsbyggöarinnar flytjast óeöUlega
mikiö á höfuöborgarsvæöiö, í það
„óréttlæti” sem sagt er aö bíöi þess
þar.
Þaö er rétt aö vægi atkvæðis er
minna á höfuðborgarsvæöinu þegar
kosnir eru fuUtrúar tU Alþingis, en
þrátt fyrir þaö vUl fólk heldur vera
þar vegna þess aö önnur mannrétt-
indi eru þar margfalt meiri en ann-
ars staðar á landinu.
Á höfuöborgarsvæöinu búa allir
sérfræðingar og ráöunautaralþingis-
manna og ríkisstjóma svo og ráöu-
neytisstjórar. Þessir sérfræöingar
ráða oft meiru um framvindu mála,
ekki aðeins á höfuðborgarsvæðinu
heldur landinu öUu, heldur en hinir
löglega kjömu fuUtrúar Alþingis
enda f jöldi sérfræöinganna allt aö 50
faldur.
Þá er ekki úr vegi aö minna á aö
alþingismenn landsbyggðarkjör-
dæmanna eru aö stórum hluta af.
höfuðborgarsvæðinu.
Af framanrituöu má sjá aö hinn
raunverulegi atkvæðisréttur er
margfalt meiri á höfuöborgarsvæð-
inu en annars staöar á landinu, enda
hefur hinn almenni kjósandi ekki
óskaö eftir breytingum.
I höfuöborginni er öll stjómsýsla
landsins staösett. Þar em allar sér-
menntastofnanir byggöar af lands-
mönnum öUum, en borgarstjóri ætl-
ast þó til að greitt sé fyrir sérstak-
lega ef einhver landsbyggöarnemi
leyfir sér að nota þessar stofnanir.
I Reykjavík er mestöll heilbrigöis-
þjónusta sérfræöinga á vegum ríkis-
ins, þar er rafmagni og upphitun
húsa haldið niðri, meö óeðlUegum
erlendum lántökum, til þess aö íbúar
landsbyggðarinnar fái ekki eölUega
launahækkun til þess aö greiða olíu
og rafmagnsorku, sem seld er á
okurveröi.
Þaö væri rétt fyrir stjórnmála-
menn og öfgasinna tU hægri og
vinstri á höfuöborgarsvæðinu aö
athuga hver er vUji hins almenna
kjósanda áður en lengra er haldið á
þessari viUigötu.
Þaö er ekki ólíklegt aö þeir aöilar
sem leggja til mUU 70 og 80% af
gjaldeyristekjum þjóöarinnar vUji
hafa eitthvaö til málanna aö leggja. •
Hvernig er kosningarétti
varið hjá næstu
nágrönnum?
Grænlendingar, sem viö höfum
alltaf heyrt aö búi viö hin verstu kjör
og séu ásamt Færeyingum kúgaðir
af Dönum, hafa meira vægi atkvæöa
til danska þingsins heldur en Danir,
en þar fyrir utan hafa nú báöar
þjóðirnar heimastjórn.
Á danska þinginu eru 179 þing-
menn, 175 kosnir í Danmörku, 2 í
Færeyjum og 2 á Grænlandi.
Atkvæöamagn á bak viö hvem þing-
mannl981 var:
í Danmörku frá 16837 upp í 24876 eftir
kjördæmum.
í Færeyjum 15064
áGrænlandi 16230.
Hvemig stendur á misjöfnu vægi
atkvæða í Danmörku sem er lítiö
land, um þaö bil 1/3 af Islandi, og
þéttbýlt.
Stjórnarskrá Danmerkur sem nú
er í gUdi hvaö varðar kosningalög
var sett 1915, var endurskoðuð 1948
og '1970.
Þegar lögin voru sett 1915 var
ákveðið aö taka skyldi tillit til eftir-
farandiatriða:
1. Ibúafjölda kjördæmis, vegna þess
að foreldri fer meö forræöi barna
sinna aðkosningaaldri.
2. Fjölda kjósenda kjördæmis.
3. Stærðar kjördæmis í
ferkílómetrum. Tekiö var tUlit tU
fjarlægðar frá höfuðborginni og hve
auðvelt væri að komast f rá k jördæm-
inu til hennar, það er aö segja um-
ferðarstuðuU.
Áriö 1915 var hver ferkílómetri
látinn jafngUda 10 einstaklingum,