Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.1983, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR1. NOVEMBER1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó^ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 86A11. Auglýsingar: SÍDUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. P rentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasöíu 22 kr.
Helgarblað 25 kr.
Rafmagn veröuráfram dýrt
Nýjasta greinargerð Orkustofnunar staðfestir, sem
haldið hefur verið fram hér í þessum dálkum, að martröð
hins háa orkuverðs hjá íslenzkum notendum á sér nokkr-
ar samverkandi orsakir sem menn gerðu sér litla grein
fyrir.
1 fyrsta lagi hafa orkuverin ekki reynzt eins ódýr og
reiknað var með. Hin ungu jarðlög landsins eru laus í sér
og lek. Jökulár láta treglega temja sig, auk þess sem þær
leika grátt hverflana í orkuverunum.
1 öðru lagi eru flest orkuverin ung að árum og hafa að
öllu leyti verið reist með lánsfé. Það hefnir sín núna að
hafa ekki fyrr á árum notað rétt verð á rafmagni og
myndað á þann hátt eigið fé í orkufyrirtækjunum.
Þessar tvær ástæður valda því, að orkuverð í heildsölu
er miklu hærra hér á landi en í öðru, nálægu vatnsafls-
landi, Noregi. Þar er verðið um 20 mills, en hér er það 33
mills. Þetta er óneitanlega verulegur munur.
Um leið má ekki gleyma, að víða um heim, þar sem
minna er um vatnsafl, er orkuverð í heildsölu mun hærra
en hér. Til dæmis er það 58 mills í Bandaríkjunum og 75
mills í Englandi. Við megum því sumpart vel við una.
Þá kemur að þriðju ástæðunni, sem hækkar orkuverð
til íslenzkra notenda. Það er hin gífurlega dýra dreifing
orkunnar, sem ræðst af stærð landsins, fámenni þjóðar-
innar og óblíðu veðurfari. Þetta tvöfaldar verðið.
Þegar svo bætist við hinn myndarlegi, íslenzki sölu-
skattur, er orkuverðiö í heimilisnotkun manna komið upp
í um 100 mills að meðaltali. Hluti af þessu verði felst í
mikilli verðjöfnun milli þéttbýlis og strjálbýlis.
Að baki þessa verðs upp á 100 mills er svo einnig f jórða
ástæðan. Hún er fólgin í misheppnuðum samningum um
orkuverð til stóriðju. Það verð er um það bil að hækka
upp í 10 mills, sem er hlægilegt í samanburði við 100 mills
almennra notenda.
Stóriðja er að vísu stór viðskiptavinur og á sem slíkur
að fá sérstök kjör. En einstakar rafveitur eru líka stórir
viðskiptavinir orkuvera og þurfa þó að greiða margfalt
hærra heildsöluverð eða í kringum 40 mills.
Stóriðja getur um takmarkaðan tíma stuðlað að full-
nýtingu orkuvers, það er að segja frá þeim tíma, að það
tekur til starfa, og fram að þeim tíma, er fjármagna þarf
annað nýrra orkuver. Þessi hagur er því skammvinnur.
Sum stóriðja er betri en önnur að því leyti, að hún getur
notast við afgangsorku í stað forgangsorku. Að svo miklu
leyti sem hún fyllir upp í lægðirnar milli toppanna í orku-
notkun, kallar hún ekki á nýja f járfestingu í orkuöflun.
Slíkri stóriðju mætti selja orku á verði, sem væri innan
við 20 mills, en annarri ekki. Til dæmis væri ekkert vit í
að selja forgangsorku til stækkunar álversins í Straums-
vík á minna en 20 mills frá Blöndu eða Þjórsá.
Samkeppnisaðstaða okkar við lönd lágs orkuverðs er
ekki svo góð, að við getum búizt við að létta af okkur
martröð orkuverðsins með nýjum samningum um sölu til
gamallar eða nýrrar stóriðju. Þaðan koma engar himna-
sendingar.
Almennir notendur verða áfram að sætta sig við heims-
metsverð á rafmagni og bíða eftir, að erlendar orkuskuld-
ir greiðist niður. Þá getum við um síðir vænzt þess, að
orkuverð til heimilisnota mjakist niður fyrir meöalverð í
nálægum löndum.
Jónas Kristjánsson.
Fjárfest í eitri
Þegar þar er komið í allra-
heilagramessu, að lokið er við að
skera f je, svona að mestu, og hann er
lagstur í þær stillur með veður, að
menn byrja að hugsa eitthvað fal-
legt, hefst önnur sláturtíö, en hún er
haldin hjá fjárveitinganefnd alþing-
is.
Fjárveitinganefndin hefur þaö ein-
kennilega hlutverk að skipta pening-
um, sem ekki eru til, milli nokkur
hundruð einstaklinga, stofnana og
fyrirtækja, sem trúa á kraftaverk.
Og þótt það sé aöalverk fjár-
veitinganefndar alþingis að skera
niður, eða að raddsetja fjárlögin, er
ekki þar með sagt, að nefndin sé
ónauðsynleg, því hennar verk er að
hlusta á kveinstafi og gjöra, ef unnt
er, minniháttar breytingar á tillög-
um embættismanna og f jármálaráð-
herra, sem keyrðu eyðslu vinstri
stjómarinnar gegnum þykktarhefla
almennrar skynsemi. Og nú hefur
fjármálaráöherra landsins, Albert
Guðmundsson, fyrstur íslenskra ráð-
herra, svo lengi sem elstu menn
muna, hótaö afsögn, ef svo fer eina
ferðina enn, að fámennir þrýstihóp-
ar, stofnanatrúboðar og eigendur
verkamanna, reynast fara með hin
endanlegu völd í fjármálum ríkisins,
en ekki ríkisstjómin og alþingi.
En fleira virðist vera að gerast en
það er ráðherra heimti að fá að
stjóma í nafni þingsins, eins og lög
gera ráð fyrir, án þess að taka
alfariö tillit til manna úti i bæ, heldur
virðist nú þannig komið, að margir
normal Islendingar virðast nú vera
reiöubúnir til þess að láta reyna á
það, hvort niðurskurður á útgjöldum
og almenn skynsemi, geti í raun og
veru rétt þjóðarskútuna af. Telja að
nú verði að hverfa frá þeirri listgrein
stjómvísinda, er lætur h'fskjör
þjóðarinnar ganga eftir lánstrausti
vom erlendis. Eða kýs með öðrum
orðum að lifa að verulegu leyti í vel-
lystingum á sparifé útlendinga, svo
lengi sem það er hægt, og troöa síðan
reikningunum ofaní barnavagnana,
hjá óvitunum, sem veröa að borga,
þegar þar að kemur.
Þetta kann að hljóma einkenni-
lega, en ég fæ ekki betur séð en aö
þjóð sem lifir um efni fram á lánsfé,
sé raunverulega að selja böm.
Um helgina vom mörg mál á dag-
skrá, þar á meðal deilumar í ferða-
skrifstofu Alþýöubandalagsins, sem
snúast um það, hver eigi að þola
niöurskuröinn á Noröur-Atlantshafs-
leiðinni, Guðmundur J., eða Ragnar
Amalds. Og að sjálfsögðu varð full-
trúi hins vinnandi manns að láta í
minni pokann.
Guðmundur J. mun því sitja heima
með sína sáttarhönd, en Ragnar Arn-
alds mun sitja þing Sameinuðu þjóð-
anna.
Þyngst mun það hafa vegið hjá
feröaskrifstofu Bandalagsins að
nauðsynlegt þótti aö koma fyrrver-
andi fjármálaráðherra sem skjótast
úr landi, meöan veríð er aö afgreiöa
fjárlögin.
Um helgina ræddu menn mikið um
fjárfestingar, eða fjárfestingu i land-
inu sem á ekki neina peninga. Offjár-
festing blasir við í verslun, í útgerð
og í landbúnaöi.

Eftir helgina
Jónas Guðmundsson
Nægir að minna á Undanrennu-
musteriö á Bitruháisi og Seöla-
bankann. Minnast menn nú þeirra
daga, þegar talið var nóg að bæta við
einum manni í Landsbankann, en
Seðlabanki landsins var þá geymdur
í einni skúffu í Landsbankanum; hjá
þeim Magnúsi Sigurðssyni og Jóni
Árnasyni, eða hvað þeir hétu nú
þessir gömlu bankamenn, sem þrátt
fyrir kreppu, fengu ávallt virðulega
og hófsama yfirdrætti handa landinu
í London, svo að til væri fyrir
nauösynjum, salti og kolum. Þeir
slógu ekki erlend lán fyrir verðbólgu.
Og haft er fyrir satt, að skilvísi þessa
skúffubanka hafi veríð shk, að eigi
þurfti aðra tryggingu en undirskrift
og blek.
Meðal vondra fjárfestinga, sem
ræddar voru um helgina, er stein-
ullarverksmiðjan, sem ráðgert er að
reisa á Sauöárkróki, því hún er af
læröum mönnum tahn langt yfir
skilningsgetu hagfræðinnar og raun-
visindanna hafin. Virðist þar nú
stefna í eitt stórt öngþveiti.
Notkun á steinull í landinu um
þessar mundir mun vera um 600 tonn
á ári, og þar af er dáhtið framleitt
hér heima í frumstæðri verksmiðju
suöur í Hafnarf irði.
Nýja verksmiðjan á Sauðárkróki
mun hinsvegar eiga að geta fram-
leitt um 7000 lestir á ári. Búið er að
festa kaup á vélum frá Finnlandi,
sem kunnugir segja að séu seldar á
miklu yfirverði. Þetta skeður á sama
tíma og verið er að hverfa frá notkun
steinullar erlendis og steinullarverk-
smiöjum hefur víða verið lokað.
Steinull þykir í fyrsta lagi ömurlegt
byggingarefni, henni fylgja ótal
atvinnusjúkdómar og einnig er stein-
uharvinna tahn geta valdið krabba-
meini.
Við vinnsluna eru líka notuö ýms
eiturefni, þar á meöal Fenol (phenol,
eða Carbolic Acid), sem nú um
stundir er tahð eitthvert hættuleg-
asta eiturefni, sem notað er í iðnaði.
Er þess skemmst að minnast, að
fyrir nokkrum árum hvohdi tankbíl
með þessu eitri í Danmörku, og varð
að flytja fólk af stórum svæðum og
giröa, meöan reynt var að hreinsa
eitrið úr svartri moldinni.
Staðarvalsnefnd mælti með
Sauðárkróki, þótt nú liggi fyrir, aö
skeljasand til vinnslunnar muni þurfa
að sækja til Faxaflóa, eða á aðra
fjarlæga staði. Atvinnuleysi á
Sauðárkróki réttlætir auövitaö
sterkan iðnað. Þar eru nú aö sögn um
200 manns á atvinnuleysisskrá,
vegna þess að búiö er að slátra og
togararnir eru í siglingu með grá-
lúðuogkarfa.
Þetta réttlætir á hinn bóginn ekki
það, að ríkið og aðrir leggi 5—600
milljónir króna i erlenda og innlenda
fjárfestingu; i krabbamein og eitur-
hernað, til þess eins að framleiða
vöru sem engan varðar í rauninni
neitt um lengur. Glerull hefur tekið
við af steinull fyrir löngu og hún er sú
einangrun, sem nútímamenn nota i
byggingaiðnaði þar sem steinull var
notuðáður.
Ekki skal ég spá um það, hvort
þarna er unnt að snúa viö, þótt á hinn
bóginn þykjumst við hér þess vissir,
aö fyrir nokkrum áratugum hefði
ákveðin skúffa í Landsbankanum
veriö læst út af minna tilefni.
Þaö er ekki sársaukalaust að rita
greinar um þetta efni, og hafa
þannig til vonbrigði handa Skag-
firðingum og Samvinnuhreyfing-
unni, sem á góörí stund lagöi fram
fjármuni í eitrið, og hefur tekið að
sér einkasölu á þvi í formi steinullar,
um alla framtíð.
Æmar voru raunir manna þó
fyrir.
Steinullarmáhö verður því að
endurskoða hið snarasta, og þá þarf
að kanna, hvaða vinnu unnt er að
veita þeim launamönnum, er væntu
atvinnu af steinull í firðinum, þar
sem sólin deyr í Mælifellshnúk.
Jónas Guðmundsson,
ríthöfundur.