Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1984, Blaðsíða 14

14
DV. MIÐVIKUDAGUR1. FEBRUAR1984.
Tíðarandinn Tíðarandinn Tiðarandinn Tiðarandinn Tiðarandinn
Halland, Veigastaðir, Austurhlíð. Ljósm. H. Hg.
Huldubyggð í Hallandsbjörgum
Helgi Hallgrímsson náttúruf ræðingur hef ur gert merkilegan uppdrátt af kaupstað huldumanna
samkvæmt lýsingum sjónarvotta
Þekking mannkynsins eykst meö
ógnarhraða. Hvarvetna vindur hún
upp á sig og leggur undir sig áöur
óþekkt svæði. Ný sannindi veröa
mönnunum augljós. Ureltar skoðanir
hverfa.
Já, þannig ganga framfarirnar fyrir
sig — á ytra boröinu aö minnsta kosti.
En það er alls ekki víst aö þar meö sé
öll sagan sögö. Hlutimir taka einatt á
sig annan blæ þegar grannt er skoðað.
Þaö er sönnu nær aö sú viska sem
mannkynið hefur tileinkað sér og fært
sér í nyt um aldaraðir hverf ur alls ekki
sporlaust úr mannheimum; hún lifir
áfram í einhverri mynd og heldur
áfram aö miðla fólki af f jársjóöi sínum
þótt vitaskuld bætist með hverjum
degi ný og nytsamleg reynsla í þann
viðfeðmá sarp sem þekkingin á allt sitt
undir.
Allir vita hvílik tregða mætir oft
spánnýjum og framandlegum hug-
myndum. Stundum er tregðan slík að
nýjar og ákaflega gagnlegar hug-
'myndir verða bókstaflega að berjast
fyrir lífi sínu gegn hvers kyns fordóm-
um og þeim hugmyndum sem fyrir
eru.
Það er nefnilega með hugmyndir
eins og mannfólkið — þeim er oft þvert
um geð að víkja af stalii bardagalaust
fyrir nýjabruminu, sér í lagi hafa þær
þurft að hafa mikið fyrir því að komast
ástallinn!
Saga þekkingarinnar er saga þeirra
hugrökku manna sem þorðu að berjast
fyrir þvi sem þeir töldu rétt og mann-
kyninu tii ávinnings.
En menning þjóöanna byggir á fleiru
en þekkingunni einni. Menningin á
einnig veldi sitt að þakka j)eim djúp-
úðgu einstaklingum sem þorðu aö
verja arfleifð kynslóöanna og létu
hvorki atlögur né köpuryrði á sig bíta.
Það er einkennileg þversögn að á sama
hátt og mennimir era oft furðu tregir
til þess að veita nýjum og gagnlegum
aðferðum viðtöku, þá eru þeir líka
furðulega fljótir að kasta fyrir borð
þeim dýrmætu fjársjóðum sem kyn-
slóöirnar hafa safnað með ólýsanlegri
þrautseigju.
Menn og
huldar verur
I gamla daga trúðu Islendingar á
huldufólk. Þeir trúðu því að til væri I
landinu fólk sem ekki væri af alveg
sams konar veröld og við en ætti þó
ýmislegt sameiginlegt með okkur, þar
á meðal hið ytra sköpulag holdsins.
Sögurnar geyma mýmörg dæmi um
samskipti manna og huldufólks.
Sumar af þessum sögum eru uppspuni,
búnar til af skemmtilegum strákum,
sjálfum sér og öörum til afþreyingar.
En sumar huldufólkssögur, og
kannski flestar, eru runnar frá grand-
vöru fólki sem ekki mátti vamm sitt
vita í nokkrum hlut. Það er engum
manni sæmandi að fúlsa við vitnis-
burði slíkra manna án þess að leggja
við eyrun í kurteisi fyrst og ganga úr
skugga um sannleiksgildi sagnanna.
íslendingar eru í þann mund að
gerast tæknivædd nútímaþjóð. Við er-
um í þann veginn að losa okkur við
ýmsar þjóðfélagslegar firrur og þrá-
hyggj u. Við erum að væðast vélum, töl-
um og vísindum. Við trúum á alefli
þekkingarinnar og vísindanna.
En vísindin eru ekki almáttug — það
vantar nú ennþá dálítiö upp á það.
Vísindin eru ekki búin að svara nema
örfáum gátum mannsandans, hvað
sem síðarverður.
Það eru til menn á Islandi, sem hafa
komist i tæri við huldu-verur — þess
konar verur sem ekki er vitað til að
eigi sér fastan samastað í þeirri veröld
sem við könnumst við og þekkjum svo
gjörla.
Það skiptir ekki máli hvort við köll-
um þær hukiuverur eða einhveiju öðru
nafni. Það sem mestu skiptir er sú
háttvísi og sanngirni að hlýða á vitnis-
burð óljúgfróöra manna og halda saman
sögnum sem fyrir liggja og nýjum
sem berast og reyna svo af alhug að
sjá hvort hægt er að lesa úr þeim ein-
hvers konar mynstur eða vísbendingu
um viðhiítandi skýringar.
Helgi er maður
nefndur
Helgi er maður nefndur, Haligríms-
son, ættaöur austan af landi. Hann er
náttúruvísindamaður að menntun og
starfi. Hann stundaði nám við háskóla
í útlöndum og gegnir nú embætti for-
stöðumanns Náttúrugripasafnsins á
Akureyri.
Helgi Hallgrímsson hefur annast út-
gáfu ýmissa náttúrufræðirita sem
margir munu kannast við með þakk-
látumhuga.
Hann hef ur lagt á það mikla stund aö
viða að sér huldufólkssögum, bæði frá
fyrri tímum og vorum dögum.
Hann reit um þetta efni grein í tíma-
ritið Heima er best, maí 1983.
Þeir eru svo margir, já alltof, alltof
margir, sem nálgast vísindi hinna
huldu heima meö þeim andstyggilega
Huldufólk
Umsjón:
Baldur Hermannsson
Huldufólk
og vísindi
Huldufólk og vísindi — eiga þessi
hugtök virkilega samleið? Fæstir
myndu líklega samsinna þvi, en það
veldur hver á heldur, eins og sagt er.
Helgi Hallgrímsson, forstöðu-
maður Náttúrugripasafnsins á Akur-
eyri, hefur auk náttúruvísindanna
lagt á það alla stund aö halda til haga
merkilegum frásögnum af huldufólki
hvaöanæva af landinu.
Hann hefur uppgötvað mjög
athyglisvert mynstur í sambandi við
dreifingu þessara frásagna um land-
ið og má vera aö þær aöferðir vísind-
anna sem hann beitir á hinar fomu
sagnir séu tii þess fallnar að varpa
skýru ljósi á eðli þeirra fyrirbæra
semhérumræöir.
Það er nauðsynlegt að fjalla um
viðfangsefni sín meö tilhlýöilegri
virðingu ef góöur árangur á að vinn-
ast, og Helgi Hallgrímsson hefur
tamið sér það viðhorf gagnvart
huldufólkssögum, að líta á þær sem
vitnisburð ákveðinnar reynslu en
engan hugarburð, eins og svo margir
myndu freistast til af fordild og
hégómaskap.
Hann hefur dregiö rökréttar
ályktanir af lýsingum sjónarvotta og
gert nokkuö nákvæman uppdrátt af
huldufólksbyggðinni í Hallands-
björgum, austan Eyjafjarðar. A
þessu korti má líta skipalægi huldu-
manna, borgarkjaraann eða miðbæ
kaupstaðarins, úthverfi og nær-
byggð.
Þetta er harla nýstárleg aðferð
sem Helgi Hallgrímsson beitir þarna
til þess að glöggva sig og aöra á
þeirri vitneskju sem þjóðin hefur
öðlast um huldufólk í landinu og
vafalaust þætti mörgum fengur að
sams konar byggðakortum hins
huldakynsannarsstaðarálslandi. r
Uppdrátturinn og samsettu
ljósmyndina af Hallandi hef ég feng-
ið að láni úr hinu vandaða og þjóð-
lega tímariti Heima er best (Maí
1983) og varðandi frekari upplýsing-
ar um þetta mál og frásagnir
sjónvarvotta vísa ég til greinar
Helga i þessu töiublaði.