Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.1986, Page 11

DV. LAUGARDAGUR 3. MAÍ 1986.
11
Sériegur Deiwinski
Matthías Á. Mathiesen utanríkis-
ráðherra hefur afþakkað komu
Edwards Derwinskis hingað til
lands. Ætlunin var að Derwinski
kæmi hingað til að halda uppi frek-
ara málþófi í Rainbowmálinu
svonefnda. Derwinski hefur um all-
langt skeið verið sérlegur ráðgjafi
Schultz, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, í þessu máli. Hann heíur
reynzt ráðhollur eins og staða máls-
ins ber með sér. Hún er nefnilega
óbreytt frá því sem var þegar til-
raunir til lausnar hófust.
fslenzk stjómvöld hafa frá upphafi
verið of lin. Bandaríkjamenn hafa
verið látnir komast upp með alls
konar moðreyk undir því yfirskini
að verið væri að leysa málið.
Látið líta svo út
í fyrstu var látið líta svo út að
verið væri að rannsaka hvort unnt
yrði að ná fram lagabreytingu í
bandaríska þinginu. Breyta átti lög-
unum frá 1905, sem gera þá kröfu
að aðeins bandarísk skipafélög ann-
ist flutninga sjóleiðis fyrir banda-
ríska herinn ef þau óski þess. Mjög
snemma varð Ijós að tilraunir til
lagabreytingar yrðu árangurslausar.
Allar slíkar hugmyndir mættu mjög
öflugri mótspyrnu í bandaríska
þinginu. Þingmenn rituðu Caspar
Weinberger vamarmálaráðheiTa
bréf og vömðu við því að reynt yrði
að kmkká í einokunarlögin. Þing-
mennirnir sökuðu íslenzku skipafé-
lögin um að hafa tekið of hátt gjald
fyrir flutningana. Auk þess væm
hagsmunir bandarískra sjómanna og
annarra Bandaríkjamanna í húfi því
auðvitað hefúr Rainbowmálið aldrei
snúist eingöngu um fsland og Rain-
bow.
Dómur var síðan Rainbow í hag,
stjómvöldum bannað að bjóða út,
„lausnin" góða farin fyrir lítið. Þá
lá næst fyrir að áfrýja. Ekki dugði
annað en að geta sagt fslendingum
að reynt hefði verið til þrautar. Þar
var niðurstaðan á sömu lund og kom
víst engum á óvart.
Á þeim mánuðum sem liðnir em
frá því að dómur áfrýjunardómstóls-
ins var kveðinn upp hefur fátt eitt
gerzt og ekkert markvert fyrr en
utnaríkisráðherra tók sig til og af-
þakkaði Derwinskisendinguna.
Diplómatískt sjónarspil
Þar er loks stigið það skref sem
vísir menn hafa haldið fram að stíga
hafi þurft miklu fyrr við rekstur
þessa máls. Bandaríkjamenn em lít-
ið gefhir fyrir að láta hlut sinn eða
gefa eftir. Þeir skilja manna bezt
þgar hagsmimum er teflt saman en
Laugardags-
pistillinn
ÓSKAR MAGNUSSON
lendingum þótt ljóst kunni að vera
að við séum í einu og öllu að fara
að alþjóðareglum.
Taka ekki rökum
Hvalafriðunarmenn hafa með sér
öflug og öfgafull samtök. Þeir hafa
yfir vemlegu fjármagni að ráða.
Þeir geta beint því öllu í eitt verk-
efni ef þeim býður svo við að horfa.
Samt sem áður er allt á huldu um
raunverulegt afl þeirra og áróðurs-
mátt. Hann hefur þó heldur styrkzt
en hitt á undanfómum mánuðum í
kjölfar aðgerða Frakka gegn Green-
peace sem frægar urðu. Hvalafriðun-
armenn hafa litinn áhuga á að hlusta
á sjónarmið veiðiþjóðanna. Vel flutt
mál ná ekki í gegn, þeir taka ekki
rökum.
Fyrir hálfu ári beittu þeir sér fyrir
póstkortaflóði i íslenzka sendiráðið
í Washington. Enn em slík kort að
trúar landluktra ríkja sem aldrei
hafa séð sjó nema í gjafapakkningu
uppá grín. Þar sitja líka bandarískir
náttúrufriðunarmenn sem fulltrúar
ýmissra vanþróaðra ríkja. Sjónar-
vottum þykir spaugilegt þegar þessir
Bandaríkjamenn kveða sér hljóðs
undir fánum einhverra Afríkuríkja
og klifa á orðunum: „My govem-
ment“. En þorri fólks stendur í þeirri
meiningu að Alþjóða hvalveiðiráðið
sé álíka virðuleg samkunda og alls-
herjarþing Sameinuðu þjóðanna.
Svo er því miður ekki.
Gefa í skyn brot
En þrátt fyrir að hvalveiðiráðið sé
hálfgert skrípafyrirbæri á köflum
hefur ráðið, ekki enn að minnsta
kosti, lagst gegn hvalveiðum íslend-
inga í vísindaskyni. Við erum því í
raun ekki að brjóta neinar alþjóða-
samþykktir þótt við hefium þær
Önnur félög
Önnur bandarísk skipafélög, sem
sigla á öðrum leiðum, hafa af þvi
mikla hagsmuni að óbreyttu ástandi
sé viðhaldið. Þar er um að ræða
miklu meiri flutninga heldur en það
smáræði sem íslenzka dæmið snýst
um.
Þá hafa fulltrúar sjómannafélag-
anna frá öndverðu verið andsnúnir
öllum breytingum á núverandi fyrir-
komulagi og beitt sér gegn því.
Gerðu sér aldrei vonir?
Bandaríkjamenn létu Islendinga
loks vita að lagabreyting mundi
reynast ókleif, löngu eftir að þeim
var það ljóst sjálfúm. Raunar er óvíst
að Bandaríkjamenn hafi nokkurn
tímann gert sér vonir um að unnt
yrði að breyta lögunum.
Á meðan öllu þessu vatt fram voru
vitaskuld sífelldar viðræður í gangi.
Hugmyndir komu snemma fram um
að skipta flutningum að einhverju
leyti á milli íslenzkra skipafélaga og
Rainbow-skipafélagsins. Þá vildu Is-
lendingar ekki sætta sig við néitt
minna en jafnan rétt að öllu leyti
og kröfunni um að flutningarnir
yrðu boðnir út var áfram haldið
fram.
-■I
Smugan sem var-ekki til
Birtist þá Edward Derwinski með
lausnina. Eftir allt þetta japl höfðu
Bandaríkjamenn fúndið smugu í ein-
okunarlögunum sem enginn hafði
tekið eftir áður af þeirri einföldu
ástæðu að umrædd smuga var aldrei
til. Flutningamir skyldu nú boðnir
út, orðið skyldi við kröfu íslendinga.
Forráðamenn Rainbow skipafé-
lagsins fóm umsvifalaust fram á að
lögbann yrði lagt við slíku hátta-
lagi. Við því máttu menn svo sem
búast og auðvitað gerðu Banda-
ríkjamenn sér manna bezt grein fyrir
því að málshöfðun væri óhjákvæmi-
leg ef gripið yrði til þessarar „lausn-
ar“. Það var það sem þeir vildu allan
tímann.
Háðulegur málflutningur
Málflutningurinn var húðulegur.
Undirritaður fylgdist með því þegar
lögmaður Rainbow og dómarinn
hröktu málflutning stjórnarinnar.
Matthias vill ekki tala við mig.
þangað til verður þeim trauðla þok-
að.
Því er haldið fram að Rainbow-
viðræðumar hafi frá upphafi aðeins
verið diplómatiskt sjónarspil til þess
sviðsett að lúta íslendinga halda að
eitthvað hafi raunvemlega verið
aðhafst. Matthías Á. Mathiesen
virðist nú hafa dregið tjaldið fyrir á
þessari leiksýningu. Ný uppfærsla
hlýtur að vera í uppsiglingu. Af ís-
lands hálfu hefur nýr maður tekið
við aðalhlutverki. Réttast væri að
svo færi líka um hitt aðalhlutverkið.
Mublur og hvalur
Hvalir hafa nú aftur komið upp á
yfirborðið, þó ekki sé til annars en
að blása. Mublukona í Bandaríkjun-
um vill ekki selja íslenzk húsgögn
vegna þess að með því muni stutt
við bak á ægilegum hvaladrápurum.
Þess verður raunar að geta að um-
rædd mublukona hefur aldrei selt
svo mikið sem eina koju og allt óvíst
um hver árangur hennar hefði getað
orðið. En afstaða þessarar konu er
sennilega nokkuð gott dæmi um
þann tilfinningahita sem einkennir
hvalamálið. Magnús Gústafeson,
forstjóri Coldwater Seafood, dóttur-
fyrirtækis Sölumiðstöðvarinnar í
Bandaríkjunum, benti til dæmis á
það, að vist gæti verið að unnt væri
að sannfæra umrædda konu, en þá
væm bara allir hinir eftir.
Afstaða viðskiptamanna okkar
Höfundur þessa pistils hefur áður
á það bent, að það sem meginmáli
skipti sé raunar ekki endilega af-
staða bandarísks almennings heldur
miklu frekar afstaða þein-a fyrir-
tækja sem mest kaupa af okkar
útflutningsafurðum í Bandaríkjun-
um. Þannig skiptir meginmáli
hvemig einn stærsti fiskkaupandi
okkar, Long John Silver veitinga-
húsakeðjan, lítur á múlið. Hvalafrið-
unarmenn beina spjótum sínum að
þeim og öðrum viðskiptamönnum
okkar. Þeir, sem af okkur kaupa,
hafa fyrst og fremst viðskiptahags-
muni að leiðarljósi en ekki hagsmuni
fámennrar eyþjóðar. Þeir kæra sig
ekki um að taka neina áhættu sem
ekki verður nauðsynlega að taka.
Og forsvarsmenn þessara fyrirtækja
hafa fyrir mörgum mánuðum lýst
yfir þessari stefnu sinni. Þeir hafa
látið á sér skiljast að þeir muni ekki
heyja neina réttlætisbaráttu með ís-
berast þótt í minna magni sé. í
dreifiritum frá Greenpeace er þess
gætt að minnast vandlega á skepnu-
skap Islendinga jxítt aðalefni dreifi-
bréfs kunni að vera annað eins og
sakir standa.
Samstaða of seint?
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra hefur veitt hvalafriðunar-
mönnvun virðingarvert viðnám.
Hann hefúr varpað fram hugmvnd-
um mn samstöðu nokkurra þjóða til
að verjast viðskiptaþvingunum og
aðgerðimi af því tagi. Slíkt samstarf
er langt undan ef það á annað borð
verður að veruleika sem gagn er að.
Ráðherrann ræðir úrsögn úr Alþjóða
hvalveiðiráðinu. Slíkar hugmvndir
eru góðra gjalda verðar. Hvalveiði-
rúðið er slíkur hænsnahópur að
ástæðulaust er að eyða fé og íyrir-
höfn í þátttöku i því. Þar koma
saman alls konar móðursjúkir nútt-
úruvemdímnenn og talsmenn aftur-
hvarfs í svaðið og ráðskast með
hagsmuni þjóða.
Aldrei séð sjó
Á þingi hvalveiðiráðsins sitja full-
veiðar eins og til hefur staðið. Úti i
heimi horfir málið allt öðmvísi við.
Þar er hiklaust gefið í skvn að við
séum að fara gegn alþjóðasamþykkt-
um og það látið liggja á milli hluta
hvort nokkur úrskurður hafi gengið
þar um. Sennilega er kjami þess
máls sá að tillfinningaheita útlend-
inga varðar í raun ekkert um al-
þjóðasamþykktir. Þeir mundu halda
uppteknum hætti, jafnvel þótt sam-
þykkt yrði skýlaus stuðningur við
hvalveiðar.
Mublukellingar ráða
Mótspyma sjávarútvegsráðherra
er skiljanleg. Hann hefur líka þjóð-
ina ú bakvið sig eins og fram hefur
komið i skoðanakönnun DV. Það
er skiljanlegt að hann íhugi úrsögn
úr hvalveiðiráðinu. En ráðherrann
veit lika betur en ég hvaða hags-
munir em í húfi. Hami mun ekki
fórna stærstu mörkuðum okkar fyrir
hvalveiðistolt. Því miður er það svo
að vísindalegar hvalveiðar verður
ekki hægt að stunda að gagni hér.
Fvrir því munu sjá landluktir friðun-
arsinnar og bandarískar mublukell-
ingar.
-óm