Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.1986, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR 9. JÚNÍ 1986.
Útlönd Útlönd Utlönd Utlönd
Nútiminn ber að dyrum
í frönsku sjónvarpi
Hér að ofan sést frjáls útvarpsstöð. Allt bendir til að meiri reisn verði yfir frjálsum sjónvarpsstöðvum í landinu.
Nú hefur ríkisstjómin ákveðið að selja rás eitt hjá franska rikissjónvarpinu og er deilt hart um það þessa dagana.
Hægri stjómin í Frakklandi ætlar
að selja flaggskip franska ríkissjón-
varpsins, sem er rás 1. Er þetta hluti
af mikilli uppstokkun í sjónvarps-
og útvarpsmálum í Frakklandi.
Þessar fyrirætlanir hafa vakið upp
mikil mótmæli hjá starfemönnum
sjónvarpsins, leikurum og sósíalist-
um, sem em í stjómarandstöðu á
franska þinginu.
Hristum upp í málunum
Ríkisstjóm Jacques Chiracs segir
að það sé nauðsynlegt að hrista upp
í þessum málum áður en fjölmiðla-
byltingin, sem fylgir gervihnöttum
og kapalsjónvarpi, skellur yfir.
Stjómin ætlar að selja rás 1 og
endurskipuleggja einkaleyfi til
handa einkaaðilum, sem sósíalistar
veittu áður en þeir misstu völdin í
mars.
Menningar- og samskiptaráðherr-
ann, Francois Leotard, segir að
einkarekstur sé eina vonin fyrir
Frakkland til að berjast gegn flóð-
bylgju enskrar poppmenningar yfir
Frakkland.
Menningin í hættu?
„Ef við færum ekki útvarpið okkar
og sjónvarpið inn í nútíðina munum
við verða undirokaðir af menningu
annarra mikilla þjóða,“ segir hann.
„Stríðið á skjánum er þegar komið
af stað.“
Leotard, sem eitt sinn ætlaði að
verða munkur, segir að gervihnatta-
dagskrár muni sigra Frakkland
jafnauðveldlega og herir Hitlers
sigmðust á Maginotlínunni 1940.
En rök hans fyrir því að koma á
einkarekstri í sjónvarpsrekstri, og
að það sé eina ráðið til að hressa
upp á dauft og úrelt sjónvarpskerfi,
hafa mætt harðri andstöðu.
Verkföll sjónvarpsmanna
Nokkur þúsund sjónvarpsmenn og
tæknimenn, sem hafa barist mikið
innbyrðis, bám klæði á vopnin og
boðuðu til eins dags verkfalls þann
21. maí, og stöðvaðíst útsending að
mestu þann dag.
3. júní gekk hópur leikara á fund
forsætisráðherra og krafðist þess að
hann endurskoðaði ákvörðun rikis-
stjómarinnar, „sem yrði til þess að
stétt okkar liði undir lok og frönsk
menning bæri þess ekki bætur.“
Skoðanakönnun í Le Monde sýnir
að 56% þjóðarinnar em á móti því
að selja rás 1, og er þetta því ein
óvinsælasta ákvörðun sem Chirac
hefúr tekið á valdastóli.
Stjóm Chiracs hafði það að kosn-
ingaloforði að selja tvær rásir
franska ríkissjónvarpsins - sem spor
í áttina að minnka áhrif stjómvalda
yfir fjölmiðlum, efnahags- og fjár-
málum.
Það kom hins vegar mjög á óvart
þegar tilkynnt var að það yrði rás
1, fyrsta rásin sem sjónvarpið fékk,
sem seld yrði.
Ætla að sanna ágæti einka-
framtaksins
Leotard hafði áður sagt að það
Umsjón:
Ólafur Arnarson
yrði rás tvö sem seld yrði. Fyrirætl-
anir em einnig um að selja rás þijú,
en óvíst er hvort af því verður.
Stjómin vonar að það sanni ágæti
einkareksturs að gefa honum tæki-
færi á að reisa við fjárhag rásar eitt,
sem hefur verið rekin með miklu
tapi undanfarin ár.
Allar ríkisrásimar eiga í miklum
fjárhagsörðugleikum og hafa verið
reknar með miklum halla í mörg ár.
Hlutfall erlends efhis jókst árið 1985
um 500 klukkustundir, samkvæmt
könnun sem þingið lét gera.
Það er sjaldgæft að franskar
myndir séu frumsýndar í sjónvarpi.
Aðalefhið er hins vegar bandarískar
sápuóperur eins og Dallas og Dyn-
asty.
Minnka gæðin?
Andstæðingar áætlunarinnar
segja að eina leiðin til að minnka
kostnað sé að draga úr gæðum.
Benda þeir á þá reynslu sem fengist
hefur af rás 5, sem rekin er af ítalska
fjölmiðlarisanum, Silvio Berlusconi,
sem fékk leyfið hjá sósíalistum.
Þar em aðallega sýndir ódýrir
spumingaþættir og annað ómerki-
legt efhi, sem frönskum mennta-
mönnum stendur ógn af. Chirac vill
segja upp 18 ára samningi ítalans, á
þeim rökum að hann hafi fengið leyfi
með óeðlilegum hætti, og úthluta
leyfum hans til nýrra aðila.
Popprásin, sem er á rás sex, mun
líklega fara sömu leið en kapalrásin,
sem menn verða að borga sérstak-
lega fyrir, fær að vera áfram.
Líklegt er að þeir sem koma til
með að berjast um rás 1 séu Robert
Hersant, sem rekur hægrisinnuð
dagblöð, og Hachetteútgáfan, sem á
stóran hlut í útvarpsstöðinni
Europe-1.
Meðal annarra sem líklegir em
má nefna sir James Goldsmith, sem
er hálfenskur, og nokkur smærri fyr-
irtæki.
Strangar reglur
Einstaklingum verður bannað að
eiga meir en 25% af heildarhlutafé,
til að koma í veg fyrin.að of mikil
völd safhist á fáar hendur.
Starfefólki verður boðið allt að
10%.
Þessi umstokkun er enn eitt skref-
ið í átt frá gamla gaullistastílnum
frá sjöunda áratugnum, þegar ríkis-
stjómin ákvað næstum hvað skyldi
vera í fréttum.
Er Chirac tók við völdum gaf hann
fréttamönnum aukið frelsi, en það
hefur verið hefð að setja fréttamönn-
um vissar línur við hver stjómar-
skipti í Frakklandi.
Frjálsari fréttamenn
En mönnum fannst sem hann væri
að bijóta eigin reglur er hann
skammaði fréttamenn fyrir að hafa
of vinstrisinnaðar skoðanir í mál-
flutningi sínum.
Rás eitt verður fyrsta sjónvarps-
stöðin í einkaeigu, sem útvarpar
fréttum, og er það talið stórt skref
fram á við fyrir frjálsa og óháða
fréttamennsku.
400 ára afmæli
demanta í Amsterdam
Amsterdam er höfuðborg demantsiðnaðar i heiminum. Um þessar mundir
halda menn upp á fjögur hundruð ára afmæli demantsverslunar þar.
Ef demantar eyðast aldrei er hag
höfúðborgar Hollands, Amsterdam,
vel borgið.
Á þessu ári er haldið upp á fjögur
hundruð ára afmæli gimsteinaversl-
unar í borginni. Það er gimsteina-
iðnaðurinn sem lagt hefur grunninn
að veldi og hagsæld Amsterdam.
Nýjasta nýtt í höfuðborg gim-
steinaiðnaðarins er afhjúpun
stsérsta svarta demants í heimi.
Hann er 42 karöt.
Svartir demantar eru raunar grá-
leitir og eru afckaplega harðir. Erfitt
er að skera þá og ekki á færi nema
færustu skurðarmanna. Þeir eru
aðallega notaðir við iðnað. Það tók
þrjú ár að skera fyrmefhdan demant
sem kallaður er Rembrandt demant-
urinn. Upphaflega vó hann 125
karöt.
Vegna þess hve steinninn er ein-
stakur er ómögulegt að ákvarða
verðmæti hans. Hann verður til sýn-
is til frambúðar í Amsterdam.
í tilefhi hátíðarinnar hafa flestir
demantakaupmenn opnað vinnu-
stofur sínar fyrir almenning. Þar er
hægt að sjá ferlið frá því demantur-
inn kemur „hrár“ og þar til hann
er sendur fram í búðarglugga, óað-
finnanlegur, til sýnis.
Einn af hveijum tíu þúsund gest-
um sýningarinnar fær demantshring
frá samtökum demantskaupmanna.
Upphaf demantsverslunar varð er
demantsskurðarmenn, sem höfðu
þurft að flýja frá Antwerpen í Belg-
íu, settust þar að.
Fyrr en varði voru komnir á þriðja
tug þúsunda demantskaupmanna
hvaðanæva að.
Það var franska hirðin sem keypti
mest til að byrja með en steinamir
komu aðallega frá Brasilíu. í tvær
aldir blómstraði hollenski demanta-
iðnaðurinn.
Þenslan varð of mikil og á átjándu
öld fór að harðna í ári hjá demanta-
iðnaðinum.
Það var svo á 19. öldinni sem eftir-
spumin jókst aftur. Þá vom Banda-
ríkjamenn komnir í spilið og nýtt
góðæri tók við hjá demantsverslun-
inni í Amsterdam.
Næstu árin og áratugina höfðu
demantskaupmenn, og aðrir í iðnað-
inum, fullar hendur fjár og settu sinn
svip á skemmtanalífið í borginni er
þeir reyndu að koma peningum sín-
um í lóg. Fannst mörgum þeir setja
leiðinlegan svip á borgina og þegar
áfallið kom á síðasta áratug aldar-
innar urðu fáir til að aumka sig yfir
Þá-
Þetta harðæri varð til þess að árið
1894 var stofnað fyrsta stéttarfélag
demantsskurðarmanna sem var
fyrsta raunverulega verkalýðsfélag-
ið í Hollandi.
Árið 1911 náði félagið fram 8
stunda vinnudegi og þá fóm at-
vinnurekendur að borga orlof.
Seinni heimsstyijöldin fór illa með
hollenska demantsiðnaðinn. Þjóð-
verjar fluttu gyðingana í burtu og
settu í staðinn aría. Margir gyðing-
anna hurfu í útrýmingarbúðum
nasista.
Frá því á seinni hluta 5. áratugar-
ins hefúr demantsverslunin í Holl-
andi reynt að endurvekja fyrri
virðingu. Ekki er hægt að segja að
það hafi tekist með öllu en iðnaður-
inn er þó á mikilli uppleið. Demantar
em keyptir frá svæðum með miklar
demantsnámur, svo sem Sovétríkj-
unum og Suður-Afríku, slípaðir upp
og sendir um allan heim.
Talið er að demantsiðnaðurinn
hafi á síðasta ári velt um 200 milljón-
um dollara.
Demantsiðnaðurinn dregur líka
næstum eina milljón ferðamanna á
ári hverju til Amsterdam. Þeir skoða
verslanir og vinnustofur og geta
stundum gert mjög góð kaup.
Hingað til hafa upp undir 70%
ferðamanna verið Bandaríkjamenn,
en kaupmenn segja að þeim hafi
fækkað mikið í ár. Þeir haldi sig
greinilega heima vegna ótta við
hryðjuverk.
„Við örvæntum samt ekki um okk-
ar hag. Það koma bara aðrir í stað
Ameríkananna. Þetta árið virðist
straumurinn vera frá Ástralíu,
Nýja-Sjólandi og Japan," sagði tals-
maður kaupmanna.