Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.1986, Side 7

ÞRIÐJUDAGUR 12. ÁGÚST 1986.
7
Viðskipti
límaritasprenging
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að mikil gróska er í útgáfu
tímarita hér á landi. Á síðustu fjór-
um til fimm árum hafa tugir nýrra
rita bæst í hóp þeirra sem fyrir voru
og er talið að nú séu hátt á annað
hundrað tímarit gefin út á íslandi.
Þá eru fréttabréf og málgögn félaga
og fyrirtækja ekki talin með en væru
þau með í reikningnum myndi fjöldi
rita án efa nálgast sjötta hundraðið.
DV varð sér nýlega úti um 75 ís-
lensk tímarit sem eru til sölu á bóka-
og blaðsölustöðum um land allt og
kennir þar ýmissa grasa. Þar er að
finna rit með „almennu efni“, tísku-
blöð, kvennablöð og bamablöð,
heimilisrit, menningarrit, ferðarit og
klámrit, tímarit um atvinnumál,
áhugamál, hannyrðir og íþróttir,
tölvur, pólitík, skák og bridge, að
ógleymdum ritum með krossgátum,
glensi og ýmiss konar sögum, slæm-
um og góðum, og allt eftir því.
Ekki verður lagður dómur á þessi
tímarit hér. Það gera lesendur. Aftur
á móti er ætlunin að kynna þessi rit
og ýmislegt sem að baki þeim liggur
í nokkrum greinum sem birtast
munu í DV á næstunni. í þessari
fyrstu lotu munum við rétt tæpa á
aðdraganda þess að markaðurinn er
orðinn jaf'nfjölskrúðugur og raun
ber vitni og greina stuttlega frá þeim
75 ritum sem tekist hefur að hala
hingað inn á borð. Síðan er ætlunin
að ræða við þá sem að baki blöðun-
um standa svo og aðra sem tengjast
útgáfunni á einn eða annan hátt.
Af nógu er að taka.
Vikan og Fálkinn vísa veginn
Lengi vel áttu aðeins tvö íslensk
tímarit í einhverri samkeppni, Vikan
og Fálkinn. Önnur tímarit voru
vissulega við lýði en þau áttu sér
aðra og smærri markaði. Að þvi kom
að Fálkinn lagði upp laupana og var
Vikan þá ein um hituná um nokk-
urra ára skeið. Árið 1973 birtist svo
Samúel í núverandi mynd og brátt
fór íslenskum tímaritum heldur að
fjölga.
Tímaritið Líf kom fyrst út árið
1977 og var efnismeira og dýrara í
framleiðslu en áður hafði þekkst hér
á landi. Tveimur árum síðar tóku
nýir eigendur við tímaritinu Hús og
híbýli, stækkuðu blaðið, létu prenta
það á glanspappír og voru ósparir á
litinn líkt og útgefendur Lífs. Stuttu
síðar sigldi Gestgjafinn í kjölfarið.
Útgáfa þessara rita gekk vel og
hleypti það kjarki í marga sem höfðu
gengið með ritstjóra í maganum. Á
næstu fjórum til fimm árum litu tug-
ir, ef ekki hundruð, nýrra tímarita
dagsins ljós en um þriðjungur þeirra
náði aldrei að daftia. Nefna má sem
dæmi tímaritið Storð sem var að öllu
leyti hið glæsilegasta. Þar varð
vinnslukostnaður kröfuhörðum eig-
endum um megn og útgáfunni var
hætt eftir að nokkur tölublöð höfðu
komið út. Þá upplýsti ritstjóri Lúxus
nýlega að útgáfu á því riti yrði hætt
þar til grisjast hefði á íslenskum
tímaritamarkaði. Tískuritið Stíll
kom út í fyrsta sinn í vor. Annað
tölublað átti að koma út í sumar en
þegar síðast fréttist var útgáfúfyrir-
tæki þess orðið gjaldþrota. Þannig
hefur fjöldi útgefenda orðið að leggja
árar í bát og margir þeirra sem eftir
eru berjast í bökkum.
Markaðurinn er að mettast. Tíma-
ritin eru of mörg, auglýsingamar of
fáar og samkeppni frá dagblöðum
eykst ár frá ári.
Dagblöðin og auglýsingar
Samkeppni á milli dagblaða jókst
um svipað leyti og tímaritum fjölg-
aði. Ýmsum ráðum var beitt af hálfu
dagblaðanna til að vinna hylli les-
enda: Síðum var fjölgað, blöðin
höfðu lengst af verið 16 síður en fóru
nú upp í 24 og 48 síður og stundum
meira. Litanotkun varð meira áber-
andi, einkum í auglýsingum en líka
á fréttasíðum. Aukin rækt var lögð
við helgarútgáfúr dagblaðanna,
áskrifendur fengu þykk og mikil
magasín inn um bréfalúguna um
helgar.
Allt varð þetta til að auka enn á
raunir útgefenda tímarita. Því þótt
dagblöð stækki og tímaritum fjölgi
þá stendur magn auglýsinga nokk-
um veginn í stað. Á Islandi fjölgar
fyrirtækjum ekki jafnhratt og blöð-
um. En með einhverjum hætti varð
að borga fyrir þykkan og dýran
glanspappír, litgreiningu og prent-
un, umbrot, dreifingu og allt það
umstang sem fylgir því að gefa út
veglegt tímarit. Dagblöðin urðu líka
að mæta þeim kostnaði sem fylgdi
fleiri siðum. Ekki þýddi að hækka
útsöluverðið því lesendur virtust síð-
ur en svo reiðubúnir að greiða hærra
verð fyrir íslensk blöð þó svo að efni
þeirra hefði aukist og frágangur
batnað. Auknum kostnaði við út-
gáfu, sem var farinn að hlaupa upp
í tvær til þrjár milljónir króna á
hvert tölublað, varð því að mæta
með fleiri auglýsingum og hófst þá
grimmileg barátta sem ekki sér fyrir
endann á.
Meira um auglýsingar og
upplagseftirlit
Auglýsingastjórar fyrirtækja, sem
DV hefur rætt við, segjast iðulega
fá á milli fimm og tíu auglýsingatil-
boð á dag frá hinum ýmsu blöðum
og tímaritum og eru þá félagsrit og
Sýnishorn islenskra timanta.
styrktarblöð talin með. Auglýsinga-
stjórarnir segja flestir að þetta
tilboðaflóð sé að verða að hinni
mestu plágu.
Vegna hinnar auknu samkeppni
hefur verð á auglýsingum í tímarit-
um lækkað gífurlega. Sagt er að fyrir
um það bil fimm árum, þegar telja
mátti burðug tímarit á fingrum ann-
arrar handar, hafi heilsíðu litauglýs-
ing í tímariti kostað það sama og
svart-hvít auglýsingasíða með einum
aukalit í útbreiddu dagblaði. Núna
er tímaritaauglýsingin helmingi
ódýrari en dagblaðaauglýsingin
samkvæmt verðskrá.
Ofan á þetta bætist að sumir út-
gefendur svífast . einskis til að
undirbjóða hver annan. Algengt
bragð mun vera að hringja í fyrir-
tæki „á síðustu stundu" og bjóða
„einu lausu síðuna sem eftir er“ fyr-
ir lítið sem ekkert verð. Sagt er að
sjá megi hvaða tímarit taki ekki
þátt í þessum leik á þvi að hlutfall
auglýsinga af öðru efni þeirra hafi
lækkað úr þrjátíu til fjörutíu af
hundraði niður í tuttugu til tuttugu
og fimm af hundraði á undanfomum
misserum.
Aukin samkeppni hefur einnig
með öðrum og óbeinni hætti orðið
til að draga úr fjölda auglýsinga í
tímaritum svo og verðgildi þeirrá. í
Fréttaljós
Erling Aspelund
kapphlaupinu um auglýsingar hefur
sumum útgefendum orðið á að ýkja
upplag og áhrifamátt eigin §ölmið-
ils. Hefur það leitt til þess að fáir
taka orðið mark á yfirlýstum upp-
lagstölum útgefenda. Fyrirtæki vita
í raun og veru ekki hvað þau ná til
margra með því að auglýsa í tímarit-
um og eru því morg hver farin að
snúá sér til annarra fjölmiðla með
auglýsingar sínar.
Verslunarráð hefur að vísu farið
af stað með upplagseftirlit en það
nær aðeins til sjö tímarita og tveggja
dagblaða. Þijú önnur tímarit munu
bætast í hópinn á næstunni og ef til
vill er von á fleirum þegar fram líða
stundir. En eins og er finnst mörgum
útgefendum að fyrirkomulagið á eft-
irliti Verslunarráðs sé gallað. Versl-
unarráð mælir aðeins fjölda seldra
eintaka af hveiju blaði og tímariti.
Útgefendur segja að sú tala hafi
enga þýðingu vegna þess að mis-
munandi sé hve margir lesa hvert
eintak. Vilji menn vita um raun-
verulega útbreiðslu tímarita og
áhrifamátt þeirra þurfi að fram-
kvæma svokallaðar lestrarkannanir.
Lestrarkannanir, sem gerðar hafa
verið erlendis, hafa til dæmis leitt í
ljós að hvert selt eintak dagblaðs á
sér að meðaltali 1,2 til 1,6 lesendur
á meðan hvert eintak tímarits á sér
4 til 6 lesendur. Síðan er misjafnt
milli tímarita hve mikið þau eru les-
in. Færri lesa hvert eintak af hinum
sérhæfðari ritum.
Hvaða blöð eru þetta?
Áður en lengra er haldið er rétt
að kynna þau tímarit sem tekist
hefur að útvega á undanfömum dög-
um. Lesendum til hægðarauka hefur
ritunum verið skipt í flokka, menn-
ingarrit, klámrit og svo framvegis
og er vonandi að sem flestir sætti
sig við þann bás sem þeim hefur
verið skipað á.
Almenn rit má kalla þau blöð sem
reyna að höfða til sem flestra. Þetta
em yfirleitt söluhæstu tímaritin. I
þennan flokk má setja rit eins og
Vikuna, Heimsmynd, Mannlíf, Þjóð-
lif, Samúel og Úrval. Áhersla er lögð
á efni við allra hæfi, viðtöl og ýmis
konar léttmeti en einnig em þyngri
greinar inni á milli. Mikið er af
myndum, nema í Úrvali sem byggist
að mestu á þýddum greinum og sög-
um.
Tískublöðin em ekki ólík hinum
almennari ritum nema hvað þar er
einkum lögð áhersla á sveiflur tísk-
unnar. Tvö blöð af þessu tagi hafa
nýlega hætt útgáfu, Stíll og Lúxus,
en tvö koma enn þá út, Nýtt líf og
Hár og fegurð.
Svokölluð heimilisrit em mörg og
seljast vel. Þar er fjallað um garð-
rækt og matargerðarlist, húsbúnað.
innréttingar, byggingarmál og neyt-
endamál, svo eitthvað sé nefnt. Hér
er átt við blöð eins og Hús og hí-
býli, Gestgjafann, Heima er best.
Húsfreyjuna, Gróandann, Gróður og
garða, Neytendablaðið og Búið bet-
ur.
Kvennablöð fjalla um málefni
kvenna. Vera er gefin út af Kvenna-
framboðinu og Samtökum um
kvennalista en tímaritið 19. júní er
ársrit Kvenréttindafélags íslands.
Barna- og unglingablöð em ætluð
yngri kynslóðinni. Þau em fjögur
að því er best er vitað: Æskan, Ung,
Smellur og ABC. Ung og Smellur
leggja einkum áherslu á tónlistar-
mál.
Til er fjöldi rita rnn atvinnumál:
Iðnaðarblaðið, Fréttablað iðnaðar-
ins, Byggingamaðurinn, Frjáls
verslun, Fiskifréttir, Sjávarfréttir,
Sjómannablaðið Víkingur, Ægir,
Bóndinn og Freyr. Má vel vera að
blöð af þessu tagi séu fleiri en væru
fréttabréf fyrirtækja höfð með í þess-
ari upptalningu yrði þeim skipað í
þennan flokk.
Einnig er til fjöldinn allur af tíma-
ritum um tómstunda- og áhugamál,
svo sem Bridge, Skák, Flug, Ljós-
myndablaðið, Bíllinn, Ökuþór,
Mótosport, Túrbó, Eiðfaxi, Skinfaxi,
íþróttablaðið, Á veiðum, Sportveiði-
blaðið, og mýgrútur af krossgátu-
blöðum eins og Frístund og 15
krossgátur.
Fjögur blöð em til um hannyrðir,
Lopi og band, Hugur og hönd, Lopi,
og Spuni. Blöðin hafa að geyma
prjónauppskriftir og myndir af peys-
um og öðrum flikum.
Segja má að gefin séu út fjögur
menningarrit á íslandi. Þau em
Skímir, sem er elsta tímaritið i þess-
ari löngu upptalningu, en nú em 160
ár liðin frá þvi þetta tímarit Hins
íslenska bókmenntafélags var stofh-
að. Andvari er nokkuð yngri en
hann kom fyrst úr árið 1874. Tíma-
rit Máls og menningar hefur komið
út í 47 ár en yngst þessara rita er
Teningur. Honum var varpað fram
á sjónarsviðið í fyrra.
Fundist hafa tvö blöð um tölvur,
Viðskipta- og tölvublaðið og Tölvu-
mennt. Hið síðarnefnda mun vera
hætt.
Sveitarstjórnarmál er vissulega
stjórnmálarit og líka Stefnir. blað
Sambands ungra sjálfstæðismanna.
Freistandi er að setja hið nýja
BSRB-blað með í þennan flokk. Því
er dreift ókeypis til 18 þúsund félags-
manna' BSRB og gefur öðrum
tímaritum ekkert eftir nema síður
sé.
Ferðarit em tvö, Áfangar og Land,
og ekki má gleyma tímaritum flug-
félaganna, Við sem fljúgum og
Örninn flýgur.
Tímarit með sögum má kalla blöð
eins og Sannar sögur, Sakamál, Eros
og Sagan. Hér em á ferðinni þýddar
greinar og sögur þar sem ástin og
spennan sitja í fyrirrúmi en einnig
er innlend smíð inn á milli.
Loks em það klámblöðin tvö, Bósi
og Tígulgosinn. Má deila um hve
svæsið þetta klám þeirra er en þama
em allténd blautlegar sögur og
myndir.
Síðan em nokkur rit utan flokka:
Heilbrigðismál, rit Krabbameins-
félagsins, Torfumóðir, sem er um
hleðslulist, Skoðun, sem er um
Laugaveg og Kvos, og trúarritið
Afturelding.
Þetta em þau 75 rit sem bítast
hvað mest um hylli íslenskra les-
enda. Nánar verður fjallað um þau
síðar.