Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1987, Síða 15

MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ 1987.
15
Sfjómmál í uppnámi
Þá er kosningaslagurinn afstaðinn
með þeim afleiðingum að ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar missti
meirihluta sinn. Margt annað gerð-
ist í þessum kosningum sem sjálfsagt
þykja meiri tíðindi. Nýr flokkur, sem
að mestum parti er klofningur úr
Sjálfstæðisflokki, klofningur sem
trúlega hefði ekki verið hægt að
komast hjá til langs tíma, náði nær
ótrúlegu fylgi á einum mánuði. Ekki
var það fyrir skelegga baráttu for-
ystumannsins, sem í raun hefði átt
að vera búið að víkja úr embætti
íyrir mörgum mánuðum, heldur hitt
hvemig að því var staðið, svo og
ágreiningurinn sem til staðar var
innan flokksins. Þetta getur haft
mjög alvarlegar afleiðingar í för með
sér fyrir Sjálfstæðifslokkinn því nú
hefur hann tapað ímyndinni sem
flokkur allra stétta. Fljótt á litið
sýnist svo að Albert verði ekki sterk-
asti maður þessa flokks þó svo hann
sé kveikjan. Þama munu taka for-
ystu yngri stjómmálamenn sem hafa
mikla reynslu og þeir munu veita
Sjálfstæðisflokknum mjög harða
samkeppni. Hin blindu markaðs-
hyggjuöfl innan Sjálfstæðisflokksins
munu því eiga erfitt uppdráttar á
næstunni. Frjálshyggjan var for-
dæmd í þessum kosningum og notuð
sem sérstök grýla. Helsti talsmaður
hennar, Vilhjálmur Egilsson, fékk
slíka útreið að fádæmi má kalla. Því
er sennilegt að sveit Hannesar
Hólmsteins verði ekki flíkað á veg-
um Sjálfstæðisflokksins að sinni.
Að markaðssetja
Framsóknarflokkurinn fékk betri
útkomu en almennt hafði verið gert
ráð fyrir. Hann var reyndar eini
flokkurinn sem beitti pólitískri
markaðssetningu að einhverju ráði.
Þar var einkum tvennt markaðssett.
I fyrsta lagi var það persónan Stein-
grímur Hermannsson og í öðru lagi
sá góði árangur sem stjómin sagðist
hafa náð. Það sem misfarist hafði
hjá stjóminni, svo sem fjármála-
stjómin, heyrði undir hinn stjómar-
vanda af niðurfærslu verðbólgunnar
var Ásmundur Stefánsson, forseti
ASf. Hann fékk hins vegar hörmu-
lega útreið í kósningunum. Ástæðan
fyrir því var sú að fólk var ekki til-
búið í tvígang að borga niður
verðbólgu með því að taka aftur á
sig hraksmánarleg laun á sama tíma
KjáUarinn
Kári Arnórsson
skólastjóri
frumkvæði verið í kjarabaráttunni.
Á þeim hafa líka lágu launin bmnn-
ið heitast. Alþýðubandalagið skynj-
aði ekki þar sinn vitjunartíma, mest
kannski vegna innri átaka í flokkn-
um. Alþýðuflokkurinn missti minna
fylgi til Kvennalistans, enda hefur
flokkurinn líklega átt minni ítök í
fylgi róttækra kvenna. Þó að Al-
þýðubandalagið byði fram mun fleiri
konur í líkleg þingsæti en Alþýðu-
flokkurinn þá virtist það vera um
seinan.
Sigur Kvennalistans á eftir að hafa
mjög miklar breytingar í för með sér
í íslenskum stjómmálum. Sigur Al-
þýðuflokksins, sem í sjálfu sér getur
nú ekki talist merkilegur ef horft er
til kosninganna 1978, er ekki stór-
viðburður. 1978 var Bandalag jafn-
aðarmanna ekki orðið til. Á síðasta
ári liðins kjörtímabils var þing-
mannafjöldi Alþýðuflokks orðinn 9
og sennilegt að fylgi BJ hafi þá þeg-
ar verið búið að skila sér heim. Sigur
Alþýðuflokksins felst í þvi að verða
stærsti andstöðuflokkur núverandi
stjómar, sem flest í miklu tapi Al-
þýðubandalagsins eins og fyrr getur.
Ekki er samt ástæða til að draga
fjöður yfir þá staðreynd að máttleysi
flokksins á fyrri árum hefur breyst
i afl og Jóni Baldvin ber að þakka
það öðrum fremur. Hver áhrif þeirra
flokka, sem utan stóðu í ríkisstjóm,
verða í nýrri stjóm skal ósagt látið,
en verði A-flokkamir hvor sínum
megin við stjómarborðið er líklegt
að enn líði langur tími þar til heil-
indi verða í þeirra samstarfi.
Framsóknarflokkurinn hefur lifað á
því að vera í stjóm og í sviðsljósinu.
Hverfi hann þaðan er hætt við að
hann hafi fyrir lítið að lifa. Líklegt
er að Borgaraflokkurinn verði utan
stjómar ætli hann að festa sig í
sessi. Þar hlýtur margt að þurfa
skipulagningar við.
Kvennalistinn hefúr sérstöðu sem
gerir hinum flokkunum öllum erfitt
fyrir. Þeim flokkum er öllum stjóm-
að af körlum sem enn virðast ekki
skilja kvennapólitíkina. Þeir sjá að
vísu að Kvennalistinn stækkar og
þess vegna sé best að taka hann inn
í stjóm en hvemig á að öðm leyti
að bregðast við honum vita þeir
ekki. Þeir óttast eitthvað nýtt og
dularfúllt sem þeir hafa aldrei reikn-
að með í sinni pólitík. Þvi þykir mér
líklegt að þeir hafi enn ekki þroska
til að taka Kvennalistann með sér í
stjóm þó að þeir kunni að kalla það
hræðslu.
Mér kæmi ekki á óvart þótt ný-
sköpunarstjórnin skyti upp kollinum
undir forsæti Þorsteins. Um lífdag-
ana ætla ég ekkert að segja.
Kári Ámórsson.
. .verði A-flokkarnir hvor sínum megin
við stjórnarborðið er líklegt að enn líði
langur tími þar til heilindi verða í þeirra
samstarfi.“
flokkinn. Auglýsingamar á
Steingrími Hermannssyni minntu
óþægilega mikið á ameríska kosn-
ingabaráttu. Peningum var þar
útdeilt í formi auglýsinga eins og
flokkurinn væri vellríkur. Þó er vit-
að að Framsóknarflokkurinn er
stórskuldugur. Menn geta getið sér
til um hver hafi verið fjárhagslegi
bakhjarlinn. Á síðasta kjörtímabili
var Steingrímur Hermannsson af-
skaplega mikið í sviðsljósinu. Ekki
var það síst vegna mikilla ferðalaga.
Þannig skapaði hann sér að vera
inni á gafli hvers heimilis oftar en
nokkur annar, í gegnum sjónvarpið.
Hann, sem og reyndar menn úr hin-
um stjómarflokknum, hömruðu
sífellt á árangri stjómarinnar í efna-
hagsmálum. Sannleikurinn er hins
vegar sá að verkalýðshreyfingin
lagði allt upp í hendumar á ríkis-
stjórninni. Það var hún sem færði
niður verðbólguna. Steingrímur
gerði minnst sjálfur. Hann var hins
vegar talsmaðurinn og þakkaði sjálf-
um sér. Sá sem átti mestan veg og
og launaskrið hafði orðið gífurlegt í
þjóðfélaginu og einkageirinn marg-
faldað laun hæstu manna. Það haföi
Kjaradómur gert einnig. Fólki
fannst kominn tími til að aðrir tækju
meiri þátt í stríðinu við verðbólguna
og vinnuþrælkuninni létti. Þetta
hvort tveggja var tengt Ásmundi þvi
hann hafði skrifað undir samning-
ana, ekki Steingrímur.
Ótti við konurnar
-ótti við ný viðhorf
Alþýðubandalagið fékk herfilega
útreið í þessum kosningum. Tví-
skinnungurinn í flokknum á þar
drýgstan þátt. I launabaráttunni
hefur flokkurinn verið klofinn.
Flokkurinn á ekki að hengja sig á
þverpólitiskt ASl heldur hafa djörf-
ung til að móta eigin stefnu. Það
breytir engu þótt forseti ASÍ sé fé-
lagi í flokknum. En það er eins og
flokkurinn sé viðspymúlaus. Þess
vegna tekst Kvennalistanum að
plokka fylgið af honum án mikillar
fyrirhafnar. Hjá konunum hefur allt
Átján rauðar rósir
Alþýðuflokkurinn hlaut tiu þing-
menn í síðustu kosningum ,og
Alþýðubandalagið átta. Margir telja
núna að þama séu þær komnar átján
rauðu rósimar sem Alþýðuflokkur-
inn söng um í kosningabaráttunni.
Augljóst er að minna aðskilur þessa
flokka núna en nokkm sinni áður.
Utanríkismál hafa oft verið nefhd til
sögunnar sem ásteytingarsteinn og
vissulega er mikill ágreiningur milli
flokkanna í utanríkismálum. I reynd
hefúr Alþýðubandalagið þó aldrei
gert utanríkismál að nokkrum
ásteytingarsteini að marki í ríkis-
stjóm. Það telur sig fyrst og fremst
vera verkalýðsflokk og í sjálfu sér
er ekkert óeðlilegt við það að telji
það sig ná árangri fyrir launþega
megi önnur mál hinkra.
Moskvutrúboðið breytt
Sjálf þróunin í heimsmálunum ger-
ir einnig, sem betur fer, allar línur
af þessu tagi óljósar. Umbótastefna
sú sem Sovétríkin halda fram að
Gorbatsjov sé að boða byggir á slök-
un andstæðnanna í veröldinni.
Markaðshugtökum skýtur jafhvel
upp í miðstýrðu efnahagskerfi Ráð-
stjómarríkjanna og boðið er upp á
slökunarstefnu í vamarmálum, m.a.
fækkun skamm- og meðaldrægra
eldflauga aústurveldanna gegn
fækkun stýri- og Pershing eldflauga
Atlantshafsbandalagsins í Vestur-
Evrópu. Þótt eftir standi ógnun
yfirburða Sovétríkjanna í hefð-
bundnum herafla i álfunni og seint
verði ábyggilega fallist á að skilja
Vestur-Evrópu óvarða fyrir þeim er
þetta gjörbreytt stefna frá fyrra
Moskvutrúboði sem fleygaði vinstri
menn um alla álfuna og allan heim.
„Fnðarsinnar" Vestur-Evrópu sjá þó
núna að Sovétríkin em til viðtals
um fækkun skamm- og meðaldrægra
eldflauga sinna sem kom ekkert til
mála áður en Bandaríkin hófu upp-
setningu stýri- og Pershing flaug-
anna í Vestur-Evrópu.
Stór jafnaðarmannaflokkur
Með sameiningu Alþýðubanda-
lagsins við Alþýðuflokkinn í einn
stóran jafhaðarmannaflokk má ætla
að Kvennaframboðið kæmi fljótt
með líka. Kvennamál í framkvæmd
geta nefnilega aldrei verið svo sér-
greind að þau varði ekki þjóðfélagið
í heild. Þá kemur kannski í ljós að
veik staða jafnaðarmanna flokks-
lega á Islandi var einmitt forsendan
fyrir stofnun kvennaframboðsins. Ef
félagshyggjan ætti nógu sterkan
málsvara hér á landi þyrfti kvenfólk
ekki að óttast örlög sín eða bam-
anna.
Jafnaðar- og samvinnumenn
í framhaldi af þessu má svo auðvit-
að benda á að jafnaðarmenn og
samvinnumenn em samherjar um
víða veröld. Styrkist jafnaðarmenn
verulega á íslandi má einmitt gera
ráð fyrir að þeir verði samvinnu-
mönnum sú pólitíska forysta sem
þeir sækja núna til Framsóknar-
flokksins og á sér eingöngu söguleg-
ar rætur, samtvinnaðar skipulagi
samvinnuhreyfingarinnar hér á
landi.
Tengsl Alþýðuflokks
og Sjálfstæðisflokks
Kunnara er en frá þurfi að segja
að þúsundir, ef ekki tugþúsundir
atkvæða, hafa gengið á milli Al-
þýðuflokks og Sjálfstæðisflokks í
kosningum siðustu áratugi. Ekkert
ber því gleggra vitni hve stutt er á
milli frjálslyndra sjálfstæðismanna
og jafhaðarmanna í skoðunum. Stór
spuming er auðvitað hvað verður
um þetta fólk ef vinstrí menn sam-
einast i einum sterkum jafnaðar-
mannaflokki á íslandi. Hugm>mda-
fræðilega er þetta fólk
jafhaðarmenn, launþegar og jafnvel
félagsbundið í verkalýðsfélögum.
Flokkslega hefúr skarpt augnatillit
fálkans og óumdeilanlega hæfileika-
ríkir forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins náð að skipa þessu fólki í sínar
raðir. Þegar hallar á launafólk kýs
það Alþýðuflokkinn, þegar því finnst
að forvsta fyrir lýðveldinu unga
kynni að vera á einhverjum glapstig-
um þá hallar það sér að Sjálfstæðis-
flokknum. Samt eru þetta jafnaðar-
memi í hjarta sinu.
Komandi menn
Stóra spumingin fyrir jafnaðar-
menn á Islandi núna er auðvitað sú
hvort ekki sé tímabært að skilja sinn
vitjunartíma. Sameina undir einu
merki öfl lýðræðis, jafhaðar, sam-
vinnu, framsækni og festu í landinu.
Skuldugasta þjóðin
Stundum er haft á orði að lýðveld-
ið ísland sé tilraun. Miklu skiptir
fyrir þessa tilraun að sú stjómar-
myndun, sem nú á sér stað, fái
giftusamlegan endi. Ýmsar blikur
em á lofti. Við erum skuldugasta
þjóð í veröldinni, skuldum 76 millj-
arða króna eða 308 þúsund krónur
á mann. Sumir revna að gera til-
hugsunina um þessar skuldir létt-
bærari með því að túlka þær sem
hlutfall af þjóðartekjum eða afborg-
anir af þeim sem hlutfall af gjald-
eyristekjum þjóðarbúsins. Fá þá út
að þær fari lækkandi. Því miður er
þetta blekking. Skuldimar halda
áfram að aukast núna vegna fj:ir-
lagahallans og lækkun greiðslu-
byrðarinnar er eingöngu vegna
lægri alþjóðlegra vaxta sem við ráð-
um engu um, auk aukningar útflutn-
ingstekna vegna aukins afla og
hærra verðlags á útflutningsvörum
og vita allir hve miklu við ráðum
um þessi atriði.
Vinnufriður - góð laun
Verði slegið á þessa strengi sund-
urlvndisfjandans i íslensku þjóðfé-
lagi í framhaldi af stjómarmvndun-
inni er tilraunin um lýðveldið Island
í hættu. Aðilar vinnumarkaðarins
verða að fá að ráða ráðum sínum
sjálfir og ná sáttum. Ríkisvaldið
verður að einbeita sér að þjónustu-
hlutverki sínu að skapa atvinnuveg-
unum hagstæð skilyrði. Sérstaklega
verður að skoða útflutningsatvinnu-
vegina og sjá meðal annars til þess
að sex milljarða vaxtaafborganir af
skuldunum bitni ekki óeðlilega á
þeim útflutningsatvinnuvegum sem
standa höllum fæti með vinnuafl og
að þeir nái ekki að greiða eðlileg
laun vegna þess.
Á valdi óvissunnar
Við íslendingar vitum ekkert
hvenær alþjóðavextir hækka aftur,
markaðsverð fellur á afurðum okkar
eða afli bregst. Á slíkum tímum er
vá fyrir dyrum í lýðveldinu unga,
ekki verður spyrnt við fótum í hinu
svokallaða góðæri og skuldamynd-
unin hamin.
KjaUaiinn
Guðlaugur
Tryggvi Karlsson
hagfræðingur
Minnkun skulda
-stöðugtverðlag
Verðbólga er hættumerki í efiia-
hagskerfinu og setur atvinnulífið í
vanda. Þess vegna verður það að
vera annað aðalsmerki næstu ríkis-
stjómar, auk þess að ná hagstæðum
jöfnuði í erlendu viðskiptunum. að
trvggja stöðugt verðlag. Halda þarf
hinu góða atvinnustigi, sem ein-
kennir landið, en vinnuþrælkunin
verður að minnka í framtíðinni.
Treysta verður á eðlilegan vinnudag
til verðmætasköpunar. Hagvöxtur-
inn er góður núna vegna hagstæðra
ytri skilyrða, hann er líka endanleg
forsenda fyrir því að við getum unn-
ið okkur út úr skuldunum og aukið
jöfhuð í þjóðfélaginu í reynd.
Þjóðin á skilið
góða stjórnmálamenn
ísland er ekki aðeins fagurt land
heldur einnig gott og gjöfult og þjóð-
in er dugleg og gáfúð. Allir geta
haft það gott héma og verið ham-
ingjusamir. Forystuna fyrir því hafa
m.a. stjómmálaforingjamir okkar
sem standa að ríkisstjómarmyndun-
inni. Nú skiptir miklu að þeir vinni
af heilindum saman til þess að finna
bestu lausnimar fyrir þjóð sína.
Megi fegurð vorsins og angan út-
sprunginnar rósar styðja þá og
styrkja að finna þessa bestu lausn.
Það yrði lýðveldinu unga mikils
virði. Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
„í framhaldi af þessu má svo auðvitað
benda á að jafnaðarmenn og samvinnu-
menn eru samherjar um víða veröld.“