Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1987, Blaðsíða 10

10
FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 1987.
Útlönd
DV
Fjölskyldulæknar
fremja líknarmorð
Líknarmorð, siðferðilegur og
lagalegur grunnur þeirra, hafa
undanfarin ár verið mjög til um-
fjöllunar í vestrænum löndum. í
nokkrum löndum, þar á meðal
Bandaríkjunum, hafa einstakling-
ar verið dregnir fyrir dóm, sakaðir
um morð eftir að hafa ýmist framið
líknarmorð á dauðvona eða ósjálf-
bjarga sjúklingum eða aðstoðað þá
við sjálfsmorð. í flestum ríkjum
hins vestræna heims kveða lög svo
á um að þótt ljóst sé að hinn látni
hafí beðið um aðstoð til að enda líf
sitt teljist saknæmt að veita að-
stoðina, hvort sem hún er bein eða
óbein.
Flest mála þeirra er risið hafa
snerust um ættingja sem ákváðu
að stytta kvalir sinna nánustu með
því að fremja líknarmorð. í örfáum
tilvikum hafa þó komið til rann-
sóknar mál þar sem læknar eða
hjúkrunarkonur áttu hlut að. Nið-
urstaða dómsrannsóknar hefur
yfirleitt orðið sú að sakborningur
er dæmdur fyrir manndráp en ekki
morð og hlýtur fangelsisdóm.
Hollendingar kæra ekki
I Hollandi tíðkast það nú æ meir
að fjölskyldulæknar framkvæmi
líknarmorð á sjúklingum sínum og
hollensk yfírvöld hafa enn ekki séð
ástæðu til þess að bera fram ákær-
ur á hendur þeim fyrir.
Dr. Henry Cohen, hollenskur
heimilislæknir, hefur skýrt frá því
opinberlega að hann hafi sjálfur
átt hlut að nokkrum fjölda líknar-
morða. Kveðst hann skýra lögregl-
unni frá hverju og einu tilviki
fyrirfram, með nokkurra daga fyr-
irvara. Að verknaðinum loknum
sendir hann svo lögreglunni til-
kynningu þar að lútandi. Lögregl-
an gefur skýrslu um málið til
saksóknaraembættis hollenska
ríkisins, en embættismenn hafa
ekki enn séð ástæðu til þess að
bera fram kærur vegna skýrslna
af þessu tagi þó svo hollensk lög
taki skýrt fram að hver sá sem
verður við beiðni um líknarmorð
skuli sæta tólf ára fangelsisvist.
Tíu þúsund á ári
Þótt engar áreiðanlegar upplýs-
ingar um íjölda líknarmorða séu
fyrir hendi telur Jeane Tromp Me-
esters, einn af leiðtogum þeirra sem
berjast fyrir lögleiðingu liknar-
morða, að milli sex og tíu þúsund
séu framin í landinu árlega. Að
sögn hollensks læknis, sem rætt
hefur líknarmorð við 63 samlækna
sína, kom í ljós að liðlega fimmtiu
af þeim höfðu framið líknarmorð.
Telur læknir þessi að líknarmorð
séu um fimm þúsund árlega.
Hollenskir læknar komast hjá því
að verða sóttir til saka með því að
fylgja nákvæmlega aðferðum sem
staðfestar voru fyrir rétti árið 1973
þegar læknir var sýknaður af
morðákæru eftir að hafa framið
líknarmorð á móður sinni sem var
dauðvona.
Aðferðir þessar fela í sér stað-
festingu á því að sjúklingur hafi
endurtekið og um nokkurn tíma
beðið um að fá að deyja, að aðrir
læknar staðfesti sjúkdómsgrein-
ingu og niðurstöðu um batahorfur
og þá skoðun læknis að sjúklingur
líði óbærilegar kvalir sem ekki sé
hægt að lina. Læknir getur við slík-
ar aðstæður framið líknarmorð ef
ekki finnast aðrar leiðir til úr-
lausnar.
Hollensk stjórnvöld íhuga nú
hvort setja beri formlegar reglur
um þær aðstæður sem geta réttlætt
líknarmorð.
Leikritahöfundurinn Brian Clark gerði líknarmorð og rétt ósjálfbjarga
sjúklinga tii að ákvarða sjálfir endalok lífs síns að umfjöllunarefni í leik-
ritinu „Er þetta ekki mitt líf?“. Á myndinni eru þau Lilja Guðrún Þorvalds-
dóttir, Hjalti Rögnvaldsson og Margrét Jóhannsdóttir í hlutverkum sínum
í uppfærslu Leikfélags Reykjavíkur á verkinu.
Að deyja með virðingu
Þeir læknar, sem fremja líknar-
morð eða eru þeim fylgjandi, leggja
áherslu á að þau geri sjúklingum
kleift að deyja með virðingu. Þegar
einstaklingar sjái ekkert fram und-
an annað en kvalir og hrörnun, er
óhjákvæmilega leiði til dauða á
nokkrum mánuðum, hljóti það að
teljast mannúðarverk að stytta
kvalirnar og færa sjúklingnum frið.
Flestir læknar fremja líknarmorð
með því að gefa sjúklingum sterk
deyfilyf eða svefnlyf og þegar þeir
eru sofnaðir er þeim gefið curare-
eitur í æð, en curare lamar alla
vöðvastarfsemi líkamans, þar á
meðal öndunarvöðva. Öndun
stöðvast þá samstundis og hjarta
innan tuttugu mínútna.
Læknar reyna allt sem þeir geta
til að fá sjúklinga ofan af því að
deyja áður en þeir samþykkja líkn-
armorð. í meira en helmingi tilvika
tekst þeim að veita sjúklingum
þessum lífslöngun. Flestir þeirra
sem halda fast við ákvörðun um
að deyja eru hins vegar dauðvona
krabbameinssjúklingar sem eiga
enga von um bata, líða kvalir sem
deyfilyf lina ekki nema að óveru-
legu leyti og hafa því í raun
ákaflega lítið að lifa fyrir.
Græn lömb á beit í Wales
Það er óvenjulega mikið um lita-
dýrð þetta vor í Wales á Bretlandi.
Þar hoppa nú græn og apríkósulit
lömb við hlið rauðra mæðra sinna.
Þau eru fómarlömb mglingslegs
og óþjáls merkingarkerfis sem komið
var á fót til að aðgreina kindur sem
orðið höfðu íyrir geislavirkni eftir
Chernobylslysið.
Margir bændur í Wales óttast nú
að þeir eigi eftir að verða fyrir óþæg-
indum vegna þess i fjölda ára.
Rúmlega þrjú hundmð bændabýli
í norðurhluta Wales em undir
ströngu eftirliti stjórnarinnar eftir
að jarðir þeirra urðu fyrir geisla-
virkni. Bretar urðu þó ekki jafnilla
úti og ýmis lönd í Norður-Evrópu
en þar hefur orðið að slátra mörgum
dýrum og banna neyslu mjólkur-
afurða.
Alvarlegar afleiðingar
Óttast er þó að þetta komi til með
að hafa alvarlegar afleiðingar fyrir
máttarstoð bresku matargerðarlist-
arinnai-. Gera þarf próf á mörg
hundmð þúsund kindum í norður-
hluta Wales, nokkrum svæðum í
norðurhluta Englands og hluta af
Skotlandi. Hafa þær verið undir sér-
stöku eftirliti frá því í júní í fyrra.
Aðgerðimar bitnuðu á sjöttu
hverrí kind í fyrravor og vom þær
hafðar á afmörkuðum svæðum í tvo
mánuði. Eftir fyrstu tvo mánuðina
var komið á flóknu kerfi og var þess
krafist að gerðar yrðu athuganir á
öllum kindum sem fæm frá afmörk-
uðu svæðunum, hvort sem þær voru
settar á beit á hættulaus svæði eða
seldar á markað. Átti að að tryggja
að geislavirknin í þeim væri ekki
yfir hættumörkum.
Málaðar í skærum litum
Þær sem ekki standast prófið em
málaðar í skærum litum. Blár og
grænn litur var notaður þegar um
mikla geislavirkni var að ræða. Nú
---------------->lk----------------
MÁLMSUÐA ’87
Vlð viljum minna á sýninguna
Málmsuða ’87 í anddyri
Laugardalshallarinnar 8.—10. maí.
Viljum við bjóða ykkur velkomin
i sýningarbás okkar og
kynnast því sem við höfum að bjóða.
KLIFf Grandagarði 13 simi 23300.
Kindur í Bretlandi eru nú undir ströngu eftirliti. Framkvæmdar eru mælingar á þeim tii þess að hægt sé að fylgj-
ast með því hvort enn gæti geislavirkni í þeim eftir Chernobylslysið. Þær sem ekki standast prófið eru málaðar
skærum litum. - Símamynd Reuter
er rauður litur notaður á ær með
lömb, apríkósulitur á fé sem á að
slátra og grænn á lömb sem eru of
ung til að gangast undir próf.
Kerfi þetta, sem notað er til að
vemda neytendur, hefur reynst
bændum hreinasta martröð. Ef of
mikil geislavirkni mælist í kindun-
um er ekki hægt að selja þær til
slátrunar. Eru þær látnar bíta óm-
engað gras þar til geislunin mælist
undir hættumörkum. En þegar loks
er hægt að selja þær fara sumar
þeirra á hálfvirði.
Neysla á lambakjöti frá Wales, sem
er lofsungið fyrir bragðgæði, hefúr
minnkað um tuttugu prósent á síð-
astliðnu ári. Hafa bændur þar tapað
mörg bundmð þúsund pundum hver.
Stjómin hefur greitt bændum rúm-
lega fjórar milljónir punda í bætur.
Meðan á sauðburði stóð í apríl
vom rollumar ýmist á beit á af-
mörkuðum svæðum eða hættulausu
svæði með lömbin. Mælingar og end-
urmælingar vom gerðar og gefur að
skilja að þetta hefur í for með sér
mikla vinnu fyrir bændur og þá sem
fara á milli svæðanna til að fram-
kvæma mælingamar.
Frá því í september hafa verið
gerðar mælingar á tvö til þrjú hundr-
uð þúsund kindum auk þess sem
kúamjólk hefur verið mæld og súr-
hey. Mælingamenn vinna tólf
klukkustundir á dag og búast þeir
við enn meiri önnum í haust þegar
selja á dýrin til slátrunar.
Margir fullyrða að ástandið eigi
eftir að versna. Rannsóknir sýna að
geislavirkni mælist enn í jarðvegi
og grasi. Gæti það haft í för með sér
að geislavirkni mældist aftur í kind-
um sem áður hafa staðist prófið.