Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.1987, Blaðsíða 19

ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1987.
19
Heilbrigðisinál
í svita síns
andlitis
Rannveig
Kristín
Baldursdóttir
deildariðjuþjálfi,
Reykjalundi
Nafn: Rannveig Kristín Baldursdóttir
Staða: Deildariðjuþjálfi, Reykjalundi.
Menntun: Ergoterapi, Högskolen Þránd-
heimi, 1981.
Starfssvið:
„Ég starfa við endurhæfingu og
meðferð á sjúklingum með hina
ýmsu sjúkdóma. Sérsvið mitt er þó
þeir sem þjást af lungnasjúk-
dómum, en ég kynnti mér sérstak-
lega meðferð þeirra í Bandaríkjun-
um.
Iðjuþjálfun steíriir að því að gera
sjúklingum kleift að verða eins
sjálfbjarga og mögulegt er. Það
getur falið í sér að láta þá gera
einhverjar æfingar, kenna þeim
slökun og réttar vinnustellingar,
fræða þá um ýmislegt tengt sjúk-
dómi þeirra og afleiðingum hans,
finna hjálpartæki og margt fleira.
Lungnasjúklingum þarf til dæmis
að kenna þindaröndun og orku-
sparandi vinnuaðferðir, þvr þeir
nýta ekki súrefni jafhvel og annað
fólk.“
Það besta:
„Það skemmtilegasta við þetta
starf er samskiptin við fólk. Svo
og hversu fjölbreytilegt og lifandi
það er. Þá er að sjálfsögðu ákaf-
lega gaman þegar góður árangur
næst.“
Það versta:
„Það versta við starfið er hættan
á þvr að verða jafn stofnana-
skemmdur og sumir sjúklinga
okkar eru.
Annars er auðvitað verst að
þurfa að sjá sama fólkið koma aft-
ur og aftur í meðferð, án þess að
nokkur árangur náist. Langverst
er þetta þegar hlutirnir hafa stöðv-
ast einhvers staðar i kerfinu. Þegar
þú hefur unnið vel og sjúklingur-
inn hefur haft fullan starfsvilja en
einhver þáttur málsins stöðvast í
skriffinnskunni og kemur í veg
fyrir að fullur árangur náist.“
Draumurinn:
„Ég á þann draum helstan að
hér verði sem minnst af stórum
stofhunum, einkum að langtíma-
vistun byggist ekki á þeim. Ég vil
að starfið byggist sem mest upp á
smærri sambýlum, til dæmis, svo
og því að fólki verði gert kleift að
bjarga sér eins mikið sjálft i heima-
húsum og mögulegt er. Þetta er
gamla sagan um það hvaða hjálp
er áhrifaríkust. Ég held það sé af-
farasælast að hjálpa fólki til sjálfs-
bjargar, sem er raunar megin-
markmið iðjuþjálfunar. Þó ekki
væri nema vegna sjálfsvirðingar
sjúklinganna."
Skoða fræðslu í heil-
brigðismálum sem heild
„Þótt við í Háskólanum menntum
auðvitað hluta af heilbrigðisstéttunum
tel ég réttara að ræða um það í sam-
hengi við menntun og fræðslu í
heilbrigðismálum í heild, frekar en
aðskilið. Þar á ég við að skoða alla
menntun heilbrigðisstétta, menntun í
matvælaiðnaði sem og menntun og
fræðslu almennings um heilbrigði og
holla lífshætti því fyrir mér eru þessir
þættir óaðskiljanlegir," sagði Sig-
mundur Guðbjamason háskólarektor
í viðtali við DV en hann var beðinn
um að gera nokkra grein fyrir mennt-
un heilbrigðisstétta í landinu.
„Menntun heilbrigðisstétta fer fram
á fleiri en einni stofnun," sagði Sig-
mundur ennfremur, „því auk þess að
háskólinn menntar fólk í læknisfræði,
tannlæknisfræði, hjúkrunarfræði,
sjúkraþjálfun, líffræði og matvæla-
fræði menntar til dæmis Tækniskóli
íslands meinatækna og röntgentækna.
Hvað varðar menntun annarra heil-
brigðisstétta vakna svo oft spumingar
sem erfitt getur verið að svara. Hver
sér um menntun heilbrigðisfulltrúa,
svo dæmi sé nefnt? Þeir sjá um allt
eftirlit með heilbrigði á vinnustöðum,
í matvælaiðnaði og í verslunum og
hljóta því að teljast heilbrigðisstétt.“
Vanmetinn þáttur
- Þú nefndir menntun í matvælaiðn-
aðinum, er það hluti af fræðslu í
heilbrigðisgreinum?
„Já, vissulega eru þar tengsl á milli.
Menntun í matvælaiðnaði er hér ákaf-
lega vanmetinn þáttur. Við þurfum að
huga mun betur að menntun og upp-
fræðslu stjómenda, starfsliðs og eftir-
lits i þessum iðnaði, skilgreina þær
kröfur sem við viljum gera í þeim efn-
um og leita leiða til að sjá um að þeim
sé mætt. Þetta er mikilvægt af mörgum
orsökum, ekki síst vegna bæði efna-
mengunar og gerlamengunar. Efna-
mengunina verðum við lítið vör við
en hins vegar segir gerlamengunin
meir til sín, svo sem salmonella-
mengunin sem er nýjasta dæmið.
Ég held að hjá okkur sé víða pottur
brotinn í þessum efnum. Háskólinn
tók upp kennslu í matvælafræði með
hag neytenda, atvinnugreinanna og
útflutnings i huga, en hér hefur komið
upp hvert vandamálið á fætur öðru.
Þau opinberast einkum í tengslum við
útflutning en við neytendur fáum
minna að vita. Þó eru hér flutt inn
gömul matvæli sem mæta ekki kröf-
um, svo og hafa verið vandamál í
matvælaiðnaði, til dæmis í litlum fyrir-
tækjum sem eiu nánast rekin í bíl-
skúrum. Mér er ekki kunnugt um að
þessi vandamál hafi verið leyst."
Sigmundur Guðbjarnason háskólarektor.
Almannafræðsla
- Hvað um almannafræðsluna?
„Fræðsla almennings er þáttur sem
við eigum að leggja áherslu á að sinna
nú, fræðsla um mataræði, matreiðslu
og næringarfræði. Breyttir þjóðfélags-
hættir kalla mjög á mat sem er hollur,
bragðgóður. ódýr og um leið auðveldur
og fljótlegur í franileiðslu - meðal
annars vegna aukinnar útivinnu
kvenna.
Þá er fræðsla imi umhverfisþætti
mikilvæg. Þai- á ég við hreinlæti,
mengun af aukaefnum og aðskotaefn-
um, ryk og fleira. Við höfum mörg
krassandi dæmi run aðskotaefni í mat-
vælum, það er efni og hluti sem alls
ekki var ætlun framleiðandans að
væru í vörunni. Aukaefni eru til dæm-
is litarefhi og rotvarnarefni.
Þá tel ég að heilbrigðisfræðsla hljóti
að ná vfir heilsurækt. hófsemi í mat
og drykk, hreyfingu og aðra holla lífs-
hætti. Þar má ekki gleyma reykingum
enda þvkir mér ljótt að sjá ungt og
hresst fólk svæla í sig reyk. sjálfu sér
og öðrum til ama og skaða.
Loks vil ég tiltaka fræðslu um of-
næmi af ýmsu tagi. Það eru mörg efni
á heimihun sem geta valdið ofhæmi.
ekki síður en á vinnustöðum. Við erum
sífellt að gera okkur betm' grein fi’rir
þessum þætti, til dæmis vitum við nú
að húsryk er samsett úr örsmármi líf-
venmi. sem lifa í húð manna."
Skólarnir nokkuð góðir
- Nú hefur gætt nokkmrar gagnrýni
á skólakerfið hjá okkur. Hvernig telur
Þú að ástandið í þeim greinum. sem
kenndar eru. sé?
..Ég held það sé yfirleitt nokkuð
gott. Ef við erum að ræða um þá gagn-
rýni sem komið hefur fi-am á grunn-
skólakerfið. að það undirbúi fólk ekki
nógu vel til langskólanáms, býst ég
við að þar megi ýmislegt bæta. Hins
vegar eru mælikvarðamir, sem við
notum, til dæmis það hversu margir
hverfa frá námi við háskóla og aðra
framhaldsskóla, ekki skilgreindir
þannig að við vitum í raun hvert
vandamálið er. Við förum þar ein-
göngu eftir því hversu margir hafi
horfið frá námi í tilteknum greinum
en flokkum ekkert eftir því hvort þeir
hafi haldið áfram í öðrum greinum og
svo framvegis. Niðurstöðutölurnar em
því ekki marktækar.
í Háskólanum hygg ég að kennsla
sé nokkuð góð. Það má alltaf bæta
og við erum sífeflt að endumkoða, til
dæmis læknisfræðina. Ég' held til
dæmis að það sé brýnt að bæta inn í
læknisfræðina ýmsum almennum
þáttum, svo sem næringarfræði. Hins
vegar verður að huga að því líka að
þegar þróunin kallai' á að einhverju
sé bætt inn verðm- að fella eitthvað
annað niður því við getum ekki lengt
námið endalaust.
Við verðum í vaxandi mæli að leggja
áherslu á að kenna fólki að vinna. að
afla sér upplýsinga og vega og meta
hver sú staðfasta þekking er sem ein-
stakir aðilar þurfa að hafa.
Hér í Háskólanum bjóðum við upp
á grunnnámið í þessum greinum og
nemendur okkar fara þá flestir utan
til framhaldsnáms. Kandidatar okkar
hafa fengið mjög góða dóma í námi
erlendis, þannig að undirbúningurinn.
sem þetta fólk fær hjá okkur, er fvlli-
lega sambærilegur við það sem gerist
í erlendum háskólum. Við gerum enda
miklar kröfur til okkar nemenda og
ég tel að kennarar og stjómendur
deilda við Háskólann séu vel vakandi
yfir þvi að þær séu sambærilegar við
hvort heldur er háskóla í Bandaríkj-
unum eða íhaldssama evrópska
háskóla."
Opinn skóli
- Hvað hefur orðið um hugmvndir
manna um opinn háskóla?
„Ég vildi gjama sjá hér rísa upp
opinn skóla fyrir hin ýmsu skólastig.
allt fi-á gmnnskóla og upp úr, en ekki
aðeins opinn háskóla. Sjónvarpið hef-
ur sannað mátt sinn í þessum efnum
og við eigum að nota þetta tæki til
kennslu.
Þessi miðill gæti levst ýmis vanda-
mál sem við eigum við að stríða. til
dæmis hvað varðar endurmenntun og
símenntun hinna ýmsu starfsstétta.
Þá er það ákaflega stei'kur miðill til
almannafræðslu og við ættum að taka
upp framleiðslu og sýningar á föstum
þáttum með efni sem á erindi til al-
mennings.
Hvers eiga gamlir að gjalda?
Við Islendingar stærum okkur af
þjónustu okkar við alla þjóðfélags-
hópa, þar á meðal aldraða. Viljum
við gjarnan láta í veðri vaka að hér
sé öllum séð fyrir þörfum sínum fyr-
ir heilbrigðisþjónustu, án tillits til
félagslegrar eða fjárhagslegrar stöðu
einstaklingsins.
Ef grannt er skoðað er þessi mynd
þó ofurlítið fölsk, meðal annars hvað
varðar heilbrigðisþjónustu okkar
við eldri borgara, því þótt neyðar-
ástand ríki ef til vill ekki í þessum
efrium er brotalömin í þeim mörg og
vafalítið sár.
í stað þess að vinna markvisst að
þessari þjónustu virðast kraftar
þeirra sem stjóma eiga fara i til-
gangslítið þref um það hverjar ytri
aðstæður þjónustunnar eiga að vera.
Á að byggja dvalarheimili fyrir þá
sem em meira eða minna sjálf-
bjarga, á að byggja hjúkrunarheim-
ili, á að byggja eitthvað þar á milli.
Likt og í svo mörgum öðrum mála-
flokkum eyðum við púðrinu í að
rífast um hvað eigi að byggja, hvað
steinkofamir eiga að heita.
Á meðan er hér aldrað fólk sem
ekki fær nauðsynlega þjónustu, enn
fleira fólk sem ekki fær þá fyrir-
byggjandi heilbrigðisþjónustu sem
gæti létt því lífið svo mjög, aukið
bæði lengd og gæði lífs þess.
Er ekki kominn tími til að stjóm-
endur þessara mála losni úr viðjum
byggingarklafans, sem þeir hafa sett
sér sjálfir, og fari að huga að því sem
þeir eiga að gera? Skilgreina, skipu-
leggja og framkvæma heilbrigðis-
þjónustu fyrir aldraða.
Þið sem eigið að stjóma, vinsam-
legast gefið svör við eftirfarandi
spumingum:
Hvemig er þörfin fyrir heilbrigðis-
þjónustu aldraðra skilgreind?
Hveijar em forsendur þeirrar skil-
greiningar og hver er þörfin í
umfangi og kostnaði?
Hvaða úrlausna er nú leitað á þeim
vandamálum sem blasa við?
Hvert á framtíðarskipulag þessara
mála að verða?
Þetta em einfaldar spumingar og
ætti að verða létt að svara þeim.
Heilbrigðisþjónusta okkar er góð,
betri en í flestum öðrum löndum.
Þeim mun minni þörf er á gloppum
af því tagi sem virðast vera í þjón-
ustu við aldraða, þær verða nánast
fáránlegar.
-HV
Umsjón: Halldór Valdimarsson