Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.1989, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 14. APRÍL 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Tveimur sparkað út og upp
Sagt hefur verið, að í Bretlandi gamla tímans hafi
elztu synirnir erft herragarðinn, miðsynimir farið í
utanríkisþjónustuna og hinir yngstu orðið sjóhðsfor-
ingjar. Það er því hvorki nýtt né séríslenzkt, að utanrík-
isþjónusta sé notuð sem eins konar atvinnubótavinna.
Því hefur líka verið haldið fram, að ein helzta orsök
þess, hversu dauflega Bandaríkjunum gengur 1 sam-
skiptum við önnur ríki, sé tilhneiging forseta til að verð-
launa stuðningsmenn, Qáraflamenn og starfsmenn úr
kosningabaráttu með sendiherrastörfum úti í heimi.
Hin íslenzka útgáfa þessa vandamáls er, að stjóm-
málamenn, sem em búnir að vera á innlendum mark-
aði eða em þar fyrir öðmm af einhverjum ástæðum,
em dubbaðir upp sem sendiherrar. Nú er búið að senda
einn til Parísar og annar á fómm til Bruxelles.
Komið getur fyrir, að fyrrverandi stjórnmálamenn
standi sig vel á hinum nýja vettvangi, þótt hin dæmin
séu fleiri. Það má líka ljóst vera, að þeir em ekki skipað-
ir vegna hæfileika sinna til starfa að utanríkismálum,
heldur til að leysa óskyld mál heima á íslandi.
Ef slik vinnubrögð komast í vana, er hætt við, að
rétta fólkið sæki ekki um störf í utanríkisþjónustunni.
Greint hæfileikafólk leitar ekki á þann vettvang, ef það
sér htla sem enga möguleika á að vinna sig upp í sendi-
herrastöður, sem em fráteknar fyrir aðra.
Ennfremur má fastlega gera ráð fyrir, að starfsliðið,
sem komið er inn fyrir dyr utanríkisráðuneytisins, leggi
ekki eins hart að sér, ef það sér ekki fyrir sér gulrót
hugsanlegrar sendiherrastöðu undir lok starfsferilsins.
Samkeppni og metnaður verða minni en ella væri.
Á móti má segja, að öhum stofnunum sé mikilvægt
að fá nýtt blóð að utan, svo að þær staðni ekki. En þá er
í fyrsta lagi verið að tala um undantekningar, en ekki
um reglu. Og í öðm lagi er verið að tala um fólk, sem
tekið er inn vegna augljósra hæfileika til starfans.
Stjórnmálamenn em ekki skipaðir á þeim forsendum.
Albert var skipaður til að auðvelda ríkisstjórninni að
ná meirihluta í atkvæðagreiðslum á Alþingi. Og Kjartan
verður skipaður til að rýma fyrir Jóni Sigurðssyni
vaxtaráðherra á næsta framboðslista Alþýðuflokksins.
Mikih kostnaður er lagður í utanríkisþjónustu lýð-
veldisins. Það er tahð stuðla að sjálfstæði þjóðarinnar,
að ríkið haldi uppi öflugu starfi á erlendum vettvangi.
Því er ahtaf mikið í húfi, að hæfileikamikið og dugmik-
ið fólk gegni þar lykilhlutverki á öhum stigum.
Þörfin hefur aukizt á síðustu árum, til dæmis vegna
hvalamálsins. Hahdór Ásgrímsson hefur tryht þjóðina
inn í öngstræti, sem erfitt er að verja á erlendum vett-
vangi. Hvert sem htið er utan landsteinanna, má sjá,
að málstaður íslands er ekki í hávegum hafður.
Brýnt er, að utanríkisþjónusta okkar sé nýtt að fullu
til að draga eftir megni úr tjóni okkar af hvalveiðistefn-
unni. Þjónustan hefur of lítið látið að sér kveða á þeim
vettvangi. Ekki bætir úr skák, að póhtískar mannaráðn-
ingar draga núna úr vinnugleði og starfsafköstum.
Eftir sjö ára hlé frá póhtísku braski með sendiherra-
stóla var komin ástæða til að vona, að íslenzkir þjóðar-
leiðtogar hefðu öðlazt þroska til að forðast braskið. En
nú hefur Jón Baldvin Hannibalsson í tvígang á einu ári
sýnt ábyrgðarleysi, sem mun hafa hættuleg eftirköst.
Hans verður minnzt sem ráðherrans, er endurvakti
gamla spillingu, sem heldur þroskaðri fyrirrennarar
hans voru búnir að leggja niður fyrir sjö árum.
Jónas Kristjánsson
Áhrif uppreisnar Palestínumanna
á hemumdu svæðunum em stöð-
ugt að koma betur í ljós. Intifadan,
sem Palestínumenn nefna svo, hef-
ur þegar valdið meiri breytingum
en allur hemaöur, hermdarverk
og styrjaldir síðan 1967 þegar vest-
urbakkinn var hemuminn.
Hermdarverk og innrásir palest-
ínskra skæruliða frá Líbanon, og
þar áöur frá Jórdaníu, hafa haft
þau áhrif ein að sameina ísraels-
menn í andstöðu gegn PLO, en upp-
reisn íbúanna, sem nú hefur staðið
í 16 mánuði, hefur sundrað þeim
meira en nokkuð annað og undir-
búið jarðveginn undir gmndvallar-
breytingar.
Þáttaskil
Nú þegar hefur margt gerst.
Hussein Jórdaníukonungur hefur
afsalað sér ábyrgð á hemumdu
svæðunum og hætt tilkalli til vestur-
bakkans sem var hluti af Jórdaniu. Yitzhak Shamir, forsætisráðherra ísraels. - Þessa dagana er hann i
í beinu framhaldi af þvi lýstu Washington til viöræðna við George Bush, forseta Bandaríkjanna.
Kemst þótt
hægt fari
PLO samtökin yfir sjáifstæðu ríki
á vesturbakkanum og Gaza og nú
fyrir fjórum mánuðum gerðist það
sem lengi var talið óhugsandi,
Bandaríkjamenn hófu beinar við-
ræður við PLO, þrátt fyrir heiftar-
leg mótmæli ísraelskra stjómvalda.
Nú síðast hefur Jassír Arafat ver-
ið kjörinn forseti hins nýja Palest-
ínuríkis og ekki er annað sýnna en
hann sé á leið með aö verða viöur-
kenndur sem hver annar þjóðar-
leiðtogi og sá stimpill, sem á haxm
hefur verið settur, sem óalandi og
ófeijandi hermdarverkamaður,
verði af honum þveginn.
Það sem mesta athygli vekur og
það sem kann að hafa víðtækastar
afleiðingar er að Intifadan hefur
rekið fleyg á milh ísraels og Banda-
ríkjanna. Þau 400 mannslíf, sem
Intifadan hefur kostað, hafa ekki
verið gagnslausar fómir. Árangur-
inn er þáttaskil í samskiptum ísra-
els og Bandaríkjanna. Það er ein-
mitt hið nána samband ísraels við
Bandaríkin sem hefur gert ísrael
að því stórveldi sem það er í Mið-
austurlöndum.
Allar breytingar á þessum sam-
skiptum valda ísraelsmönnum
kvíða og áhyggjum og til að við-
halda sambandinu við Bandaríkin
era þeir reiðubúnir að leggja á sig
meira en fyrir nokkuð aimað. Á þvi
byggjast vonir um að breytingar á
högum Palestínumanna séu í
vændum.
Ótti og tortryggni
Það sem heldur ísraelsmönnum
saman í afstöðunni til Palestínu-
manna ér óttinn við nýja innrás
Arabaríkjanna. Shamir forsætis-
ráðherra og fylgismenn hans telja
að það eina sem standi í vegi fyrir
nýrri innrás Arabalandanna sé
hemaðarmáttur ísraels og vestur-
bakkinn sé nauðsynlegt landsvæði
til að stöðva innrás áður en hún
nær inn í ísrael sjálft.
Vesturbakkinn nær sums staðar
alveg inn að ísraelskum borgum.
Landamærin við vesturbakkann
em í raun inni í miðri Jerúsalem
og þau ná að úthverfum Tel Aviv.
Eina leiöin til að draga úr þessum
ótta er að sannfæra ísraelsmenn
um að Palestínumenn hyggi ekki á
að leggja undir sig þann hluta Pal-
estínu sem er ísrael, en þar er langt
í land að tortryggni hafi veriö eytt.
Um 70 prósent ísraelsmanna
halda að Palestínuarabar láti sér
vesturbakkann ekki nægja heldur
stefni að því að ná öllu landinu
undir sig, ekki síst þeim fijósömu
hlutum þess sem nú eru innan ísra-
els sjálfs. 40 prósent ísraelsmanna
halda að Palestínumenn vilji afmá
Ísraelsríki af yfirborði jarðar. Það
er meira en rétt að segja það aö
eyða slikum viöhorfum.
Kjallariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Palestínumenn hafa líka verið
herskáir í tah og gefið ísraels-
mönnum tilefni til ótta. Það hefur
líka breyst á síöustu mánuðum.
Eftir að Arafat lýsti yfir að hann
hafnaði hermdarverkum sem bar-
áttuaðferö var síðustu hindmn mtt
úr vegi fyrir því að Bandaríkja-
menn tækju upp beinar viðræður
viö PLO, og það hafa þeir nú gert.
Eftir þéssa yfirlýsingu verður ekki
aftur snúið. Þótt einhverjir Palest-
ínumenn haldi áfram hermdar-
verkum er ekki sanngjamt að
kenna PLO um þau. Arafat hefur
ekki stjóm á hverjum einstökum
öfgahóp, sem ræðst inn í ísrael frá
Líbanon, þótt ísraelsmenn geri
hann ábyrgan fyrir öhu.
Auk óttans er hka eignarhaldið á
vesturbakknum mikið tilfinninga-
mál fyrir marga gyðinga, þeirra á
meðal Shamir og fylgismenn hans,
sem segja að þetta landi hafi Guð
gefið þeim. Þaö þarf langan tíma
og mikla hugarfarsbreytingu í ísra-
el áður en þjóðarsamstaða getur
orðið um að leyfa Palestínumönn-
um að stofna þar sitt eigið ríki, en
þaö er nú orðiö spuming um hve-
nær, ekki hvort.
Mannfjöldi og Shamir
Séð utan frá kunna öh rök að
mæla með því að ísraelsmenn láti
undan og fallist á að vinna að lausn
á þeim grundvelh að hemumdu
svæöin verði sjálfstjómarsvæði
Palestínumanna. Tölur um mann-
fjölda segja sína sögu. Nú þegar er
meira en helmingur bama innan
sex ára á yfirráðasvæði ísraels ara-
bar en ekki gyðingar.
Innan 20 ára verða gyðingar í
minnihluta innan núverandi
landamæra, ef þeir halda fast í
hemámssvæöin, og þar með er
ísrael ekki lengur ríki gyðinga.
Sjálfur grundvöhur Ísraelsríkis
virðist því í hættu ef ísraelsmenn
halda fast í þá stefnu Shamírs að
innlima vesturbakkann og Gaza.
Að auki hefur Intifadan lagt ferða-
mannaútveg ísraelsmanna í rúst
og kostað þá velvhd í fjölmörgum
ríkjum sem liafa verið vinveitt. Þau
rök ein duga þó ekki til að vinna
bug á ótta ísraelsmanna við innrás
araba.
Kröfur Palestínumanna um sjálf-
stætt ríki og neitun ísraelsmanna
á aö viðurkenna Palestínumenn
sem sérstaka þjóð era ósættanlegar
ennþá og því enginn grandvöUur
fyrir þeirri alþjóðaráðstefnu sem
um er talað tU að leysa máhn. Að
óbreyttu mundi shk ráöstefna að-
eins skerpa andstæður. AUar vonir
um raunverulegan árangur tU
lausnar deUunni era bundnar viö
milhgöngu Bandaríkjamanna.
Þeir einir hafa nægUeg áhrif á
ísrael og nægUegt traust meðal
araba tU að miðla málum þar til
aðUar geta ræðst við mUhliðalaust.
Nú þegar er andstaða ísraels-
manna gegn Arafat að minnka, um
helmingur þeirra getur falhst á að
Shamir tali við PLO ef PLO hættir
hermdarverkum, en Shamir sjálfur
tekur það ekki í mál. Þessa dagana
er hann í Washington til viðræðna
við Bush forseta.
Bush mun nota tækifærið þar tU
að reyna aö sannfæra Shamir um
að ísraelsmenn geti ekki tíl fram-
búöar ráðið yfir nærri tveimur
miUjónum íbúa hemumdu svæð-
anna, en óhklegt er að þær viðræð-
ur í sjálfu sér breyti nokkru. Þaö
sem hefur breyst era aðstæður all-
ar vegna breyttrar stöðu PLO
vegna uppreisnarinnar og vaxandi
skilningur á því að þessi mál verð-
ur að leysa. Það er framtíð ísraels
sjálfs sem er í húfi.
AUt mun þetta taka tíma, en á
undanfómum 16 mánuðum hefur
miðað meira til endanlegrar lausn-
ar en á þeim rúmlega 40 áram sem
höin era frá stofnun Ísraelsríkis.
Gunnar Eyþórsson
„Þaö þarf langan tíma og mikla hugar-
farsbreytingu í ísrael áöur en þjóðar-
samstaða gétur orðiö um að leyfa Pal-
estínumönnum að stofna þar sitt eigið
ríki.“