Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.1989, Blaðsíða 14

14-.
FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 1989.
PBP Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð I lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Skattar í stað kjarabóta
Eftir að núverandi ríkisstjórn tók við og í tengslum
við efnahags- og fjárlagaaðgerðir hennar voru skattar
hækkaðir um sjö til tíu milljarða króna, eftir því hvem-
ig skattabyrðin er reiknuð. Þetta vom býsna myndarleg-
ar skattahækkanir enda þótti mönnum skattar nógu
háir fyrir. Hinn nýi hármálaráðherra réttlætti hins veg-
ar skattahækkanir sínar með því að benda á að hann
tók við tíu milljarða króna halla á ríkissjóði. Önnur
réttlæting var sú að ekki gengi lengur að taka erlend
lán og þrátt fyrir vemlegan niðurskurð á útgjöldum
ríkissjóðs var tahð óhjákvæmilegt að auka skattheimtu
til að standa undir hahalausum rekstri ríkisins.
Um leið og þessi skattastefna var mörkuð lagði fjár-
málaráðherra á það áherslu að fjárlög skyldu afgreidd
með afgangi enda sagðist hann leggja metnað sinn í að
skila ríkisreikningnum í plús. Svo kokhraustur og sigur-
viss var ráðherrann að þegar hann gekk til samninga
við opinbera starfsmenn um launabætur, langt fram
yfir það sem almenn atvinnustarfsemi í landinu réð
við, gaf hann út yfirlýsingar um að ríkissjóður hefði
næg efni á þessum kjarasamningum. Við það tækifæri
benti framkvæmdastj óri Vinnuveitendasambandsins á
að ráðherrann gæti trútt um talað. Það er lítill vandi að
vera örlátur á annarra kostnað. Skattborgaramir borguðu
brúsann. Það er núna að koma í ljós að framkvæmda-
stjóri Vinnuveitendasambandsins hafði lög að mæla.
Fjármálaráðherra upplýsti þjóðina um að hún hefði
efni á launahækkunum til starfsmanna sinna. Laun-
þegahreyfmgin hélt að hún væri að semja um kjarabæt-
ur á nýhðnum vikum. Endirinn varð auðvitað sá að
launahækkunin th opinberra starfsmanna gekk eftir og
yfir aha línuna og gott betur. Snjóboltinn, sem fjármála-
ráðherra velti ef stað, valt hraðar og hraðar og hlóð
utan á sig.
Látum vera með erfiðleika atvinnustarfseminnar í
landinu. Fjármálaráðherra og ríkisstjórnin öh hefur
fundið fyrir þeim, slökkvandi elda með neyðarráðstöf-
unum aht um kring. En skuldadagar ríkisstjórnarinnar
voru heldur ekki langt undan. Ríkisstjórnin hefur vakn-
að upp við þann vonda draum að hallinn á fjárlögum
nemur nú hálfum Qórða mihjarði króna, sem auðvitað
er í aðalatriðum bein afleiðing af launasamningunum
sem fjármálaráðherra taldi ríkissjóð hafa góð efni á.
Auk beinna launahækkana hefur ríkisstjómin þurft að
greiða niður landbúnaðarvörur, hækka tryggingarbæt-
ur og hækka útflutningsbætur, sem aht eru afleiðingar
samninganna.
Fjármálaráðherra getur ekki skotið sér á bak við það
að lögbundnar hækkanir komi honum á óvart. Þetta
mátti aht sjá fyrir. Það er því marklaust og fremur
ómerkhegt þegar fjármálaráðherra kemur nú fram fyr-
ir þjóðina og segist þurfa að hækka skatta vegna óhjá-
kvæmhegra útgjalda. Hækkunin er hans eigin sök,
vegna þess að ríkisstjórnin hafði ekki bein í nefinu th
að segja fólki sannleikann; segja strax að hvorki ríkið,
skattborgaramir né heldur þjóðarbúið í hehd hafi efni
á fölsku örlæti við gerð kjarasamninga.
Hvað hafa launþegar borið úr býtum? Gengisfelling-
ar, verðlagshækkanir, verðbólgu og nú síðast kemur
Qármálaráðherra og boðar nýja skatta th að eiga fyrir
kjarabótunum sem hann fyrir mánuði síðan sagðist
hafa efni á! Kjarabæturnar em orðnar minni en ekki
neitt fyrir fólkið - em famar veg allrar veraldar. Það
tók ekki nema mánuð að gera þær að engu.
Ehert B. Schram
Hið rétla andlH
alræðisins
Atburðirnir í Kína eru of stórir í
sniðum til að mögulegt sé að mynda
sér nokkra heildarmynd en nokkur
atriði liggja þó ljós fyrir. Þegar á
reyndi þoldu valdhafar ekki þá ögr-
un sem fólst í kröfugerð náms-
manna og almennings víða um
land og harðlínumenn urðu ofan á
og beittu hervaldi. Af þessu má
ýmsan lærdóm draga og þann
fyrstan að menn á Vesturlöndum
hafa augljóslega gert sér rangar
hugmyndir um eðli stjómarfarsins
í Kína.
Vesturlandamenn hafa löngum
trúað því sem þeir hafa viljað trúa
um Kína. Áður fyrr á öldinni var
talað um gulu hættuna og kín-
verska drekann, síðar varð hin
herskáa mynd af útþenslustefnu
Kínverja ofan á í kjölfar Kóreu-
stríðsins, hernáms þeirra á Tíbet
og innrásar í Indland. Þá kom
menningarbyltingin og botnlaus og
illskiljanleg dýrkun á Mao for-
manni, síðan fjórmenningaklíkan
alræmda og að lokum, þegar Víet-
namstríðið var úr sögunni og Deng
Sjaoping hafði tekið við sem mest-
ur valdamaður landsins eftir lát
Maos, var Kína hafið til skýjanna,
landið opnaðist meira en dæmi
voru til á öldinni og skyndilega
blasti við Vesturlandamönnum hið
nýja Kína í hillingum með tilheyr-
andi óraunhæfum hugmyndum
um það sem raunverulega var þar
á seyði.
Inn í þetta blandaðist óskhyggja,
meðan Sovétríki Brésnéfs voru
stöðnuð og að því er virtist óum-
breytanleg urðu stórstígar fram-
farir í Kína, Kína varð allt í einu
eftirlætis kommúnistaríki Vestur-
landamanna og eftir því sem Deng
opnaði landið meira í leit að við-
skiptum og tækniaðstoð jókst
áhugi manna og væntingar til Kína.
Nú allt í einu hafa þær hugmyndir,
sem menn gerðu sér um eðh stjórn-
arfarsins, fyrirvaralaust verið að
engu gerðar, við blasir blóðug ógn-
arstjórn og allt er nú í óvissu hvað
var í raun og veru á seyði og hvað
tekur við.
Röksemdin sem hvarf
Utanaðkomandi menn hafa geng-
ið að þvi sem vísu að minnsta kosti
síöasta áratug að í Kína væri í
gangi hægfara þróun í lýðræðisátt
og í átt til sátta og samvinnu við
önnur ríki. En fyrir þessu hafa í
rauninni ekki verið neinar sannan-
ir. í Kína er ekkert glasnost, þar
hefur hið þólitíska kerfi ekki verið
í neinni endursköpun eins og nú
er að gerast í perestrojku Gor-
batsjovs, breytingamar í Kína hafa
eingöngu verið fólgnar í að gera
efnahagslífið fijálsara en það var.
Jafnvel sú breyting er takmörkuð
því að tilraunir í fijálsræðisátt í
efnahagslífinu hafa verið bundnar
við ákveöin efnahagssvæði sem
hafa notið sérstakra fríðinda í sam-
skiptum sínum við útlönd. í megin-
hluta landsins er óbreytt ástand
eins og Mao skipulagði það.
Þessar efnahagstilraunir minna á
það sem var á 19. öld, þegar við-
skipti Kínverja við vestræn ríki
voru bundin við ákveðin svæði, í
þeim tilgangi að takmarka áhrif
útlendinga. Samt er hafið yfir allan
vafa að í stjómartíð Dengs hefur
efnahagslífið í Kína tekið miklum
framfórum og velferð þegnanna
aukist. Þessi aukna velferð kann
síðan að hafa ýtt undir meiri vænt-
ingar almennings og óska um hrað-
ari þróun á fleiri sviðum og það er
það sem virðist hafa gerst. Almenn-
ingur í Peking og öðmm helstu
borgum hefur gert meiri kröfur og
ætlast til meira en ráðandi valdak-
lika treysti sér til að uppfylla. Því
virðist valdaklíkan hafa ákveöið í
sjálfsvöm að stöðva í eitt skipti
fyrir öll þá þróun í átt frá hrein-
KjaUariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
að teljast ólíklegt að nokkur valda-
klíka geti til frambúðar barið niður
óskir hundraða milljóna Kínverja
um meira frelsi og fijálsræði. Sú
kynslóð námsmanna og ung-
menna, sem stóð fyrir fjöldafund-
unum sem komu þessum atburðum
af stað, er vaxtarbroddur hins nýja
Kína og það er augljóst hvert sú
kynslóð vfil stefna. Með blóðbaðinu
í Peking og víðar hefur núverandi
valdaklíka svipt sjálfa sig ærunni,
fyrirgert rétti sínum til að stjóma
og um leið játað ósigur sinn. Það
er svo heldur ekki víst að hún hafi
nægilega sterk tök á hemum eða
flokknum til að berja niður alla
andstööu til lengdar.
Umheimurinn
Það er svo annað mál að utanað-
„Sú kynslóð námsmanna og ung-
menna, sem stóð fyrir fjöldafundunum
sem komu þessum atburðum af stað,
er vaxtarbroddur hins nýja Kína og það
er augljóst hvert sú kynslóð vill
stefna.“
Efnahagslifið i Kina hefur tekið miklum framförum i stjórnartið Deng
Sjaoping.
ræktuðum kommúnisma í átt til
lýðræðis og frjálsræðis sem stöðugt
háværari kröfur vom gerðar um.
Sú forsenda að stjórn kommúnista
í Kína væri eitthvað annars eðhs
en aðrar kommúnistastjómir hefur
verið að engu gerð, stjórnin hefur
sýnt vald sitt og sitt rétta eðh en
um leiö opinberað veikleika sinn.
Að grafa sína eigin gröf
í fyrsta sinn í fjörutíu ára sögu
Kínverska alþýðulýðveldisins er
hernum nú beitt gegn almenningi.
Deng og sú valdaklíka, sem varð
ofan á um sinn, ræður landinu að-
eins í krafti ofbeldis og ógnar. Sag-
an sýnir mörg dæmi um hvemig
fer fyrir slíkum ríkjum, afleiðingin
verður einangmn, stöðnun og
óstöðugleiki innanlands. Minna má
á hvemig fór fyrir íranskeisara,
sem einnig sigaði hemum á al-
menning, og á ástandið í Póllandi
síðan herlög vora sett þar 1981. Þar
við bætist að engan veginn er víst
að hervald tryggi valdhöfum tök á
landinu nema tímabundið. Deng er
nú kominn hátt á níræðisaldur og
er sagður heilsulaus og á líklega
ekki langt eftir ólifað. Það er vís-
bending um að valdabarátta muni
halda áfram í Kína. En þaö verður
komandi ríki hafa engin áhrif á
þessa þróun mála. Kínverjar hafa
komist af án Vesturlanda mestaha
þessa öld og gætu þess vegna snúið
aftur inn á þá braut. Hótanir, van-
þóknun og refsiaðgerðir breyta
engu. Samt hafa þessir atburðir
óhjákvæmilega mikil áhrif á sam-
skipti Kínverja við umheiminn. Sú
jákvæða ímynd, sem Kína hafði, er
gjörbreytt, við blasir allt annað
Kína en menn hafa hingað til verið
vinveittir. Það sem gerst hefur
hlýtur að leiða til þess að vestræn
ríki draga úr samskiptum sínum
við Kína á öllum sviðum, svo fram-
arlega sem núverandi valdhafar
halda óbreyttri stefnu. Þá vaknar
sú spuming hvort utanaðkomandi
menn hafi ekki alla tíö gert sér
rangar hugmyndir um Alþýðulýð-
veldið Kína allt frá tímum Maos
og málað öfgamar í of sterkum ht-
um. Nú blasir við hið rétta andht
alræðisstjómarinnar, stjómarfar-
ið hefur í rauninni ekkert breyst,
það sem breyttist vom hugmyndir
Vesturlandamanna um stjómar-
farið. Nú hefur hulunni verið svipt
frá, við blasir það sem menn sáu
ekki áður.
Gunnar Eyþórsson