Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.1991, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1991.
15
Reykvíkingar
velji borgarstjóra
Verður efnt til almennrar könnunar meðal Reykvikinga um val á nýjum
borgarstjóra?
í dag mun borgarstjóm Reykja-
víkur taka afstööu til þess hvort
efnt verður til almennrar könnun-
ar meðal Reykvíkinga um val á
nýjum borgarstjóra. Tillagan, sem
er fram borin af borgarfulltrúum
Nýs vettvangs, gerir ráð fyrir að
áhugasömum aðilum gefist kostur
á að lýsa sig fúsa til starfans fyrir
15. júni nk. Síðan verði Reykvík-
ingum falið að velja einn úr þeim
hópi.
Sá sem ílestar tilnefningar hlýtur
í könnuninni verði síðan útnefndur
og borinn undir atkvæði borgar-
stjómar eins og lög og hefðir gera
ráð fyrir.
Reykvíkingar voru blekktir
Tilefni þessarar tillögu er flestum
kunnugt: Vandræði núverandi
borgarstjórnarmeirihluta við að
útnefna hæfan mann úr eigin hópi
til að gegna starfi borgarstjóra.
Vandi sjálfstæðismanna er m.a.
fólginn í yfirlýsingum sem féllu
fyrir síðustu borgarstjórnarkosn-
ingar en þá var þung áhersla lögð
á það að Reykvíkingar væru að
kjósa um borgarstjóraefni. Sjálfur
beitti Davíð Oddsson þeim rökum
að sjálfstæðismenn - einir allra
framboðsflokka - hefðu slíkan
mann að bjóða.
Gilti einu þótt frambjóðendur
annarra stjórnmálaafla vöruðu við
þessum blekkingum og bentu á að
fyrirsjáanlegt væri að núverandi
KjáUarinn
Ólína Þorvarðardóttir
borgarfulltrúi Nýs vettvangs
borgarstjóri myndi ekki sitja út
kjörtímabilið. Nú hefur komið á
daginn aö þær raddir reyndust
sannar - og að fjöldi kjósenda var
blekktur til fylgis við Sjálfstæðis-
flokkinn - því persónufylgi Davíðs
Oddssonar virðist í ljósi kosninga-
úrshta hafa náð út fyrir flokksfylgi.
Það getur því vart dulist nokkr-
um, sem á annað borð vill sjá, að
forsendur hafa verulega breyst í
ljósi þess hvernig kosningabarátt-
an var háð fyrir um réttu ári. Kjós-
endur eiga því óskoraðan rétt á því
að endurskoða afstöðu sína og
segja hug sinn.
Ráðaleysi við tilnefningu
Sá meirihluti sjálfstæðismanna
sem nú situr í borgarstjórn hefur
ekki reynst þeim vanda vaxinn að
tilnefna nýtt borgarstjóraefni
átakalaust. Þvert á móti verður
ekki betur séð en að illvíg átök eigi
sér nú stað innan flokksins þar sem
fráfarandi borgarstjóri fær litlu
sem engu ráöið.
Síðustu vikur og dægur hafa
skotiö upp kollinum aðilar utan
borgarmálaflokks Sjálfstæðis-
flokksins sem hafa lýst sig fúsa að
takast á við starf borgarstjóra.
Vafalítið eru einnig ýmsir sem ekki
hafa vogað sér fram í dagsljósið af
ótta við að hafa ekki erindi sem
erfiði inn í þá umræðu.
Hingað til hefur einkum verið
daðrað við hugmyndina um nokk-
urs konar próíkjör innan Sjálf-
stæðisflokksins. Sjálf er ég hins
vegar þeirrar skoðunar að slíkt sé
ósvinna. Val á borgarstjóra er ekki
einkamál Sjálfstæðisflokksins um
þessar mundir - einkum í ljósi þess
sem fyrr sagði, að það má með rök-
um draga í efa að kjósendur Davíðs
Oddssonar hafi allir veriö einarðir
fylgismenn Sjálfstæðisflokksins.
Eina lýöræðislega leiðin er því sú
aö skjóta málinu til úrskurðar
Reykvíkinga sem vafalaust tækju
því fagnandi að geta haft áhrif á
málið, hvar í flokki sem þeir
standa. Jafnframt geta þá fylgis-
menn annarra flokka en Sjálfstæð-
isflokksins boðið sig fram til starf-
ans. Eðlilegasti hlutur í heimi.
Hvað ættu menn að óttast?
Fari svo að sjálfstæðismenn felli
þessa tillögu í borgarstjórn síðar í
dag hlýtur það að teljast verulegur
álitshnekkir fyrir flokkinn eftir
það sem á undan er gengið. Fyrst
hafa kjósendur verið blekktir til
fylgis við þessa menn, sem nú sitja
leiötogalausir í borgarstjórn, síðan
er beruð vanhæfni sömu aðila til
þess að leysa málið og loks, ef tillag-
an verður felld, hafa þeir þráast við
að kanna vilja kjósenda.
í ljósi slíkra úrshta hlyti ein
spurning að brenna á Reykvíking-
um öðrum fremur: Við hvað eru
mennirnir hræddir - óttast þeir
hug kjósenda? Óttastþeir að fylgis-
menn annarra flokká en Sjálfstæð-
isflokksins gætu haft úrslitaáhrif
eða óttast þeir jafnvel hug sinna
eigin kjósenda? Það skyldi þó aldr-
ei vera!
Ólína Þorvarðardóttir.
„Eina lýðræðislega leiðin er því sú að
skjóta málinu til úrskurðar Reykvík-
inga sem vafalaust tækju því fagnandi
að geta haft áhrif á málið, hvar 1 flokki
sem þeir standa.“
Skert starfs-
orkaerörorka
„Við vitum að örorka hefur oft ýmsan kostnað i för með sér, t.d. aksturs-
kostnað, umönnunarkostnað, læknis- og lyfjakostnað.“
Hér í DV á mánudaginn birtist
bréf undir fyrirsögininni „Hver er
öryrki - hvar eru mörkin?" Þar er
fjallað um ýmislegt sem snýr að
málefnum Tryggingastofnunar
ríkisins.
Ég ætla að leitast við að svara
spurningum bréfritara og um leið
vona ég að þessi grein verði öðrum
til upplýsingar.
Hvað er 75% örorka?
Bréfritari spyr hvar mörkin séu
dregin við örorkumat, hversu
skerta starfsorku þurfi að búa við
til að vera metinn 75% öryrki. í
lögum um almannatryggingar seg-
ir að sá eigi rétt til örorkulífeyris
sem er öryrki til langframa á svo
háu stigi að hann sé ekki fær um
að vinna sér inn fjórðung þess sem
andlega og líkamlega heill maður
er vanur að vinna sér inn viö þau
störf sem hæfa verkkunnáttu hans.
Dæmist örorka undir 50% eru
ekki greiddar örorkubætur en
dæmist örorka 50-74% er heimilt
að greiða örorkustyrk sem metinn
er með tilliti til tekna umsækjanda.
Sá sem metinn er 75% öryrki á rétt
á örorkulífeyri frá Tryggingastofn-
un ríkisins en hann er samsvar-
andi ellilífeyri.
Grunnlífeyri fá allir óháð tekjum
en aðrir bótaflokkar eru tekju-
tengdir, þ.e. skerðast viö ákveðin
tekjumörk. Þeir eru tekjutrygging,
heimilisuppbót og sérstök heimilis-
uppbót. Einnig er heimilt að greiða
endurhæfingarlífeyri tímabundið
þegar ekki veröur séð hver örokan
verður til frambúðar. Sá lífeyrir er
samsvarandi örorkulífeyri og
tengdar bætur eru þær sömu.
KjáUarinn
Ásta R. Jóhannesdóttir
deildarstjóri félagsmála- og
upplýsingadeildar Trygginga-
stofnunar rikisins
Hvernig kemst ég í
hóp 75% öryrkja?
„Hvað fengi ég, sem móðir með
eitt bam, en í sambúð, og hvemig
get ég komist í þennan ágæta hóp
75% öryrkja?" spyr bréfritari.
Ég held að hver og einn megi
þakka fyrir meðan hann heldur
fullri heilsu og starfsorku og þarf
ekki að láta meta sig til örorku. Ég
efast um aö nokkur óski eftir því
hlutskipti.
Ef heilsan bregst er mikilvægt aö
búa við gott almannatrygginga-
kerfi, eiga þar bakhjarl.
Ef heilsuleysið veldur því að
maður verður óvinnufær verður
hann að leita læknis og fá vottorð
um það. Síðan sækir sjúklingurinn
um örorkumat til tryggingayfir-
læknis sem endanlega metur ör-
orkuna.
Enginn ofsæll af
tryggingabótum
Hversu miklar bætur fær 75%
öryrki einstæð móðir í sambúð?
Það fer eftir því hversu lengi sam-
búðin hefur varað. Eftir 2ja ára
sambúð er litið á hana eins og
hjónaband. Ef sambúðin hefur var-
að innan við 2 ár, fær hún grunnlíf-
eyri 12.123 kr. og tekjutryggingu
óskerta ef aðrar tekjur eru undir
14.800 kr. eða lífeyrissjóösgreiðslur
21.500 kr. eða lægri. Tekjutrygging-
in er óskert 22.305 kr., hún fær
bamalífeyri 7.425 kr. og óháð ör-
orku hennar, en vegna þess að hún
er einstæð fær hún meðlag 7.425
kr. og mæðralaun 4.653 kr„ alls
53.931 kr.
Ef sambúðin hefur varað í meira
en 2 ár fer tekjutryggingin eftir
sameiginlegum tekjum sambýlis-
fólksins. Reiknast helmingur tekna
á hana og skerðist tekjutryggingin
því um 45% tekna umfram 14.800
kr. Hún fær barnalífeyrinn og með-
lag ef sambýlismaðurinn er ekki
barnsfaðirinn. Hún fær ekki
mæðralaun því móðir í sambúö er
ekki einstæð. í þessu tilviki er ekki
hægt aö gefa ákveðna heildar-
greiðslu vegna ónógra upplýsinga
um viðkomandi.
Ég tel engan öfundsverðan af því
að framfleyta sér og barni sínu á
53.931 krónu á mánuði ef engar
aðrar teKjur koma til. Við vitum
að örorka hefur oft ýmsan kostnað
í for með sér, t.d. aksturkostnað,
umönnunarkostnað, læknis- og
lyíjakostnað.
Hversu margir fá
örorkulífeyri?
í upphafi ársins voru rúmlega 58
þúsund bótagreiðslur afgreiddar
frá lífeyrisdeild Tryggingastofnun-
ar ríkisins. Örorkulífeyri (75% ör-
orka) fá rúmlega 5 þúsund og ör-
orkustyrk (vegna 50%-74% ör-
orku) fá tæplega 2 þúsund manns.
Bamalífeyri fá um 2.500 börn, einn-
ig greiðir Tryggingastofnun fram-
færslu vegna barnaörorku 1.114
barna sem er samkvæmt 10. grein
laga um málefni fatlaðra en ekki
almannatry ggingalögunum.
Upphæðir helstu bótaflokka birt-
ist í Morgunblaðinu daglega fyrir
þá sem vilja glöggva sig betur á
greiðslum frá Tryggingastofnun.
„Spilað á kerfið“
Algengt er að menn mikli fyrir
sér hve sumir eru glúrnir við að
ná út greiðslum úr almannasjóðum
og beiti ólíklegustu brögðum við
það. Við, starfsmenn Trygginga-
stofnunar, fáum oft aö heyra shkar
sögur sem mismikill fótur er fyrir:
Það er hlutverk starfsmanna sam-
kvæmt almannatryggingalögun-
um, að „þeir kynni sér til hlítar
aðstæður umsækjenda og bóta-
þega“.
Mannekla hjá stofnuninni gerir
það að verkum að ekki er hægt að
uppfylla þetta ákvæði laganna
nema aö litlu leyti. Þó reyna starfs-
menn að kanna þessi mál eftir því
sem kostur er. Það er reynt að
koma í veg fyrir misnotkun en eg
held að ekkert kerfi hversu full-
komiö sem það er sé þannig úr
garöi gert aö hægt sé að koma í veg
fyrir aö einhver misnoti það.
Ásta R. Jóhannesdóttir
„Algengt er að menn mikli fyrir sér hve
sumir eru glúrnir við að ná út greiðsl-
um úr almannasjóðum og beiti ólíkleg-
ustu brögðum við það. Við, starfsmenn
Tryggingastofnunar, fáum oft að heyra
slíkar sögur sem mismikill fótur er fýr-
ir.“