Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1991, Page 14

14
LAUGARDAGUR 20. JÚLÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Apabúr í Austurstræti
Næturlíf um helgar er ekki mikið í miðbæ Reykjavík-
ur í samanburði við ýmsa miðbæi í útlöndum. í miðbæn-
um í Madrid á Spáni er hundrað sinnum stærra flatar-
mál fullt af mörg hundruð sinnum fleira fólki, sem held-
ur virka daga uppi dampi til klukkan fimm að morgni.
Aðaltorgið í Madrid, Plaza de Puerta del Sol, er ið-
andi af fólki allan sólarhringinn nema milh fimm og sjö
á morgnana. Þetta er þeirra Lækjartorg, miðstöð stræt-
isvagna og neðanjarðarlesta. En bragurinn á góðviðris-
nótt er annar en hann er á Lækjartorgi íslendinga.
í Madrid og annars staðar á meginlandi Evrópu er
ekki til siðs, að fólk ráfi slyttingslega um götur og torg
eins og aumingjar. Þar ekki til siðs, að fólk veifi áfengis-
flöskum, gargi og þrugli. Þar er ekki til siðs, að fólk slefi
af góðsemi í eyrað á náunganum eða beiji hann til óbóta.
Á meginlandi Evrópu er til siðs, að fólk, sem er að
skemmfa sér, ber sig vel. Sumt er undir áhrifum áfeng-
is eða annarra flkniefna, en það hagar sér samt ekki
mjög ólíkt öðru fólki. Það lætur að minnsta kosti ekki
eins og apar. Það verður sér ekki til stórskammar.
Á íslandi hefur hins vegar mótazt sú venja, að ungir '
sem gamlir geta afklæðzt persónuleikanum og hagað
sér eins og fávitar. Þetta gera hinir fullorðnu heima hjá
sér og unglingarnir úti á götu. Þetta er meinsemd, sem
einkennir íslendinga umfram margar aðrar þjóðir.
Sumir íslendingar eru svo ruglaðir í ríminu, að
ódrukknum fmnst það bara fyndið að sjá ölæðishegðun
sína á myndbandi, í stað þess að fyrirverða sig og verða
að gjalti, svo sem efni standa til. Hér á landi vantar
innri staðal fyrir hegðun fólks á almannafæri.
Víðar en á íslandi er til fólk, sem kann ekki með
áfengi að fara eða slettir úr klaufunum af öðrum ástæð-
um. Munurinn er sá, að þar er þjóðfélagslegt samkomu-
lag um, hvaða hegðun sé innan marka og hver sé utan
þeirra. Slangur, slef og garg eru utan þeirra.
Þetta er ekki unglingavandamál, því .að hinir full-
orðnu eru ekkert skárri. Heima hjá sér gefa þeir for-
dæmið, sem unglingar apa eftir á Lækjartorgi og í Aust-
urstræti. Til þess að komast fyrir rætur meinsins þarf
að koma upp mannasiðum hjá íslendingum almennt.
Það er dæmigert fyrir óþolandi hugarfar íslendinga,
að lögreglustjóraembættið í Reykjavík skuh láta við-
gangast, að miðbærinn sé eins og apabúr á nóttunni.
Enn verra er, að það skuli láta viðgangast, að miðbær-
inn sé vígvöllur ribbalda og ofbeldismanna.
Hinn nýi borgarstjóri Reykjavíkur ætlar að láta verða
eitt af sínum fyrstu verkum að semja við löggæzlu ríkis-
ins um að hreinsa miðbæ Reykjavíkur af ófögnuði næt-
urlífsins. Það er mikilvægt skref í rétta átt og felst í,
að yfirvöld fari að neita að sætta sig við ástandið.
Hreinsun miðbæjarins leysir ekki þetta séríslenzka
vandamál. Hún færir það að einhverju leyti til. Mergur
málsins er þó sá, að hún væri angi af tilraun þjóðarinn-
ar til að koma upp siðareglum í hegðun fólks, svo sem
tíðkast meðal siðaðara þjóða í útlöndum.
Smám saman þurfum við að koma því inn hjá okkur
sjálfum, að hvert okkar hefur persónuleika og virðingu,
sem ekki má í ölæði kasta fyrir hunda og manna fætur.
Annaðhvort þarf fólk að „halda“ drykknum, svo notað
sé amerískt orðalag, eða láta drykkinn eiga sig.
Við skulum hreinsa torg og götur, heimili og sálar-
kima, svo að næturlíf okkar geti færzt í heilbrigðara
mynztur, sem við sjáum harvetna utan landsteinanna.
Jónas Kristjánsson
Sovétríkin stef na
í heimshagkerf ið
Niðurstaðan af fundi Mikhails
Gorbatsjovs Sovétforseta með leið-
togum sjö helstu iðnríkja heims í
London er viljayflrlýsingar á báða
bóga. Gorbatsjov gerði grein fyrir
ásetningi um að breyta Sovétríkj-
unum í raunverulegt sambandsríki
á lýðræðisgrundvelb með afmark-
aða vald- og verkaskiptingu milli
stjóma lýðveldanna og Sovét-
stjómarinnar. Jafnframt verður
horfið frá miðstýringu og fyrirskip-
anahagkerfi í framleiðslu og við-
skiptum til félagslegs markaðshag-
kerfis innan ramma almennra
lagaákvæða.
Fomstumenn sjöveldanna,
Bandaríkjanna, Bretlands, Frakk-
lands, Ítalíu, Japans, Kanada og
Þýskalands, lýstu fyrir sitt leyti
yfir þeim ásetningi að veita um-
mynduðum Sovétríkjunum inn-
göngu í sinn hóp og þá heldur fyrr
en seinna. Því til sannindamerkis
hétu þeir Sovétfíkjunum þegar í
stað aukaaðild að helstu stjórn-
stofnunum alþjóðafiármála og þró-
unarsamvinnu ásamt tækniaðstoð
við afmörkuð en brýn verkefni eins
og hagnýtingu orkulinda, flutninga
á matvælum til markaðar og breyt-
ingu hergagnaiðnaðar til fram-
leiðslu í þágu friðsamlegra þarfa.
Formanni sjö ríkja hópsins, þetta
árið breska forsætisráðherranum,
John Major, er falið að fylgja eftir
framkvæmd sex meginatriða í
þessum fyrsta áfanga inngöngu
Sovétríkjanna í heimshagkerfið.
Fer hann í því skyni til Moskvu
síðar á árinu.
Talsmenn sovésku sendinefndar-
innar í London sögðu eftir á að
þeir söknuðu einkum tvenns af fyr-
irheitaskrá sjöveldanna. Annað er
lenging erlendra skulda Sovétrikj-
anna. Hitt er að slakað verði á
hömlum á útflutningi til Sovétríkj-
anna á hátæknivamingi sem nota
má jöfnum höndum í hergagnaiðn-
aði og almennum iðnaði.
Sá kafli, sem nú tekur við í per-
estrojku eða endurreisnarstefn-
unni sem Gorbatsjov vill kalla svo,
er sér í lagi reistur á samkomulagi
níu af fimmtán lýðveldum og Sov-
étforsetans um nýjan sambands-
sáttmála. Þar er nú ekki lengur
talað um Samband sósíalískra sov-
étlýðvelda heldur Samband full-
valda sovétlýðvelda. Þar er meðal
annars gert ráð fyrir ftjálsum
kosningum til allra þjóðkjörinna
stofnana og embætta í lýðveldun-
um hveiju um sig og Sovétríkjun-
um sem heild, þar á meðal embætt-
is Sovétforseta, á næsta ári.
Æðsta ráðiö samþykkti sam-
bandssáttmálann með yfirgnæf-
andi meirihluta, 307 atkvæðum
gegn 11 með hjásetu 18, við fyrstu
umræðu skömmu áður en Gorb-
atsjov hélt til London. Ráðið gerir
fyrirvara um tiltekin ákvæði.
Mestur er ágreiningur um skatt-
heimtu. Rússland og Úkraína vilja
að lýðveldin sjái um hana hvert um
sig og greiði sambandsstjóminni
hennar skerf.
Þar að auki veitti Æðsta ráðiö
Sovétforseta í veganesti til London
afgreiöslu þriggja lagabálka um
efnahagsmál. Hinn fyrsti fiallar um
rétt erlendra fiármagnseigenda til
að eiga og reka að fullu fyrirtæki í
Sovétríkjunum. Annar tryggir að
eigendur fyrirtækja þessara geti
yfirfært ágóða úr landi og tryggir
þá fyrir eignaupptöku eða þjóðnýt-
ingu. Þriðji lagabálkurinn fiallar
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
um stofnun og starfrækslu verð-
bréfamarkaða í Sovétríkjunum.
David Remnick, fréttaritari Was-
hington Post í Moskvu, kemst svo
að orði að fyrir misseri hefði uppá-
stunga um lagasetningu af þessu
tagi valdið hneykslun og uppnámi.
Nú verða harðlínumenn, sem eru
öflugri í Æðsta ráðinu en nokkurri
annarri sovéskri löggjafarsam-
komu sem máli skiptir, að láta slíkt
yfir sig ganga og þar að auki að
gjalda jáyrði sambandssáttmála
með ákvæði um nýjar kosningar
sem vafalaust svipta flesta þeirra
þingsetu.
Þrátt fyrir ítök sín í embættis-
kerfi og atvinnulífi og ótvíræð yfir-
ráð yfir forustu hers og leynilög-
reglu eru harðlínumenn máttvana
á úrslitastundum. Þeir hafa enga
stefnuskrá og skortir frambærilega
forustu. Við þetta bætist að yfir-
burðasigur Boris Jeltsins í almenn-
um forsetakosningum í Rússneska
sambandslýðveldinu hefur fært
mönnum heim sanninn um að lýð-
ræðisbylgjan teygir sig nú út fyrir
stórborgirnar um dreifðar byggðir
þess mikla ríkis sem myndar
kjarna Sovétríkjanna.
Við embættistöku í Kreml, hinni
fomu háborg Rússaveldis, sagðist
Jeltsin vera reiðubúinn að styðja
Gorbatsjov til endurkjörs í embætti
Sovétforseta bjóði hann sig fram á
næsta ári. Greinilegar veröur ekki
staðfest að nú hafa þessir gömlu
andstæðingar kosið að snúa bökum
saman.
Báðir bera þunga ábyrgð í ríki
sem á við óstjórnleg vandamál að
etja. Á einu ári hefur verðgildi
rúblunnar gagnvart erlendum
gjaldmiðli á frjálsum markaði
lækkað um tvo þriðju. Mánaðar-
laun iðnverkamanns, 330 rúblur,
jafngilda á þessu gengi 600 krónum.
Heildarframleiðsla í Sovétríkjun-
um minnkaði um einn tuttugasta á
fyrsta fiórðungi þessa árs frá sama
tíma í fyrra. Á fyrra misseri í ár
minnkaði framleiðsla á kjöti,
smjöri og osti um 13%. Á sama
tímabili innheimtist aðeins þriðj-
ungur af áætluðum tekjum ríkis-
sjóðs og greiðsluhalli hans varð
næstum fimmfalt meiri en áætlun
nam. Svo tjáir Sege Schmemann
New York Times frá Moskvu.
Að slíkt skuli gerast í einhverju
gagnauðugasta landi jarðar frá
náttúrunnar hendi, þar sem aldrei
hefur skort hugvit né dugnað þegar
þeir eiginleikar fá að njóta sín, er
auðvitað skýrasti dómurinn yfir
frumkvæðis- og atorkuletjandi
miðstýringarkerfi sem hefur geng-
ið sér til húðar. Með auknu upplýs-
ingastreymi síðustu ára verður æ
fleiri Sovétmönnum ljós munurinn
á sínu hlutskipti og þeirra þjóða
sem njóta hagræðis frjáls heims-
markaðar.
Þess vegna er niðurstaða fundar-
ins í London pólitískur ávinningur
fyrir Gorbatsjov forseta í bráð. Þeg-
ar frá líður veltur mest á hvernig
Sovétmönnum tekst að nýta sér þá
nýju möguleika til raunverulegrar
endurnýjunar atvinnulífs, fram-
leiðsluhátta og viðskiptahátta sem
nú eru að opnast.
Mestu hindruninni verður rutt
úr vegi jafnskjótt og nýr sambands-
sáttmáh verður að veruleika. Laga-
og tilskipanastríð milli sambands-
stjómar og lýðveldisstjórna reyrir
allt í sjálfheldu og ætti þá að vera
úr sögunni.
Síðan kemur væntanlega til við-
ræðna við lýðveldin sex, Eystra-
saltslönd, Armeníu, Georgíu og
Moldavíu, sem neita að taka þátt í
gerð nýs sambandssáttmála og
stefna að fullu sjálfstæði.
John Major forsætisráöherra (t.h.) var gestgjafi á fundunum í London og sat ásamt Mikhail Gorbatsjov fyrir
svörum á fundi með fréttamönnum eftir viðræður Sovétforseta við forustumenn sjöveldanna. Símamynd Reuter.