Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1991, Qupperneq 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Hamingjusöm þjóð
íslendingar telja sig yfirleitt vera hamingjusama.
Þeir koma aö því leyti betur út en allar aðrar þjóöir að
Dönum undanskildum. Þetta eru niðurstöður könnunar
á lífsskoðunum íslendinga, sem Félagsvísindastofnun
Háskóla íslands hefur gert. Slík könnun var samtímis
gerð í um þrjátíu öðrum löndum.
Könnunin var gerð í maí og júní í fyrra. Úrtakið var
eitt þúsund manns á aldrinum 18 til 80 ára. Sams konar
könnun hafði verið gerð árið 1984. Niðurstöður þeirrar
könnunar vöktu mikla athygli hér heima og þá voru
íslendingar að eigin mati hamingjusamastir þjóða.
í könnuninni nú voru menn beðnir að svara spurn-
ingunni, hversu ánægðir þeir væru með lífið um þær
mundir, þegar á heildina væri litið. Á kvarða fengu ís-
lendingar að meðaltali 8, og reyndust aðeins Danir vera
ánægðari með lífið, fengu 8,2. Þá var spurt, hversu ham-
ingjusamir menn væru, og sögðust 41 prósent íslendinga
vera „mjög hamingjusamir“ og 56 prósent „nokkuð
hamingjusamir“. Danir einir reyndust komast lengra,
43 prósent þeirra sögðust vera mjög hamingjusamir.
íslendingar reynast hafa tiltölulega mikið sjálfs-
traust, sterka þjóðernistilfmningu og vera áhugasamir
um vinnuna. Þá skiptir miklu, að þrír íjórðu hlutar
landsmanna telja sig trúhneigða. Hlutfallslega trúa mun
fleiri íslendingar á Guð en aðrir Norðurlandabúar.
íslendingar eru nokkuð sérstæðir að því leyti, að
þeir leggja mikið bæði upp úr einstaklingsfrelsi og jöfn-
uði. Þar mætti ætla að kæmi fram töluverður klofning-
ur í lífsskoðunum íslendinga.
Þegar litið er á niðurstöðurnar um hamingju íslend-
inga, kemur fyrst í hug, að könnunin var gerð sumarið
1990, þegar íslendingar voru staddir á miðju skeiði efna-
hagslegs samdráttar. Þótt landinn reynist í shkum könn-
um leggja mikið upp úr öðrum þáttum, skiptir hinn efna-
hagslegi þáttur hann að sjálfsögðu einnig miklu. Þannig
vill meirihlutinn leggja einna mesta áherzlu á hagvöxt.
Samdráttarskeiðið nú er eitt hið versta frá stríðslokum.
Margir hafa orðið að þola búsifjar þess vegna, gjaldþrot
hafa verið tíð og laun hafa lítið hækkað á samdráttar-
skeiðinu í heild. Jafnframt hafa sambærilegar þjóðir
farið fram úr okkur á þessu tímabili. Lífskjör þeirra
sumra hafa til dæmis batnað um 15-20 prósent, meðan
við höfum hjakkað í sama farinu.
Við þessar aðstæður hefðu menn að óreyndu ekki
búizt við, að íslendingar væru meðal allra hamingju-
sömustu þjóða. En sú er raunin. Auk þess geta íslending-
ar ekki hælzt yfir góðri landsstjórn en eru vissulega
ekki einir um það. Vafalaust er það tvískinnungurinn
í afstöðu landans til þess, hvort leggja skuli meira upp
úr einstaklingsfrelsi eða jöfnuði, sem kallar yfir þjóðina
stjórnvöld, sem eiga erfitt með að taka af skarið í grund-
vallaratriðum í landsstjórn. Útkoman verður iðulega
moð í stað stefnufestu.
íslendingar skipa sér í aðalatriðum mitt á milli Norð-
urlandaþjóða og Bandaríkjainanna að því er tekur til
lífsskoðana, og fá út úr því lífvænlega útkomu. Ef eitt-
hvað skortir á öðrum sviðum, ræður hin ríka trúhneigð
vafalaust úrslitum. íslendingum tekst, þegar öllu er á
botninn hvolft, að finna með sjálfum sér jafnvægi miUi
einstakhngshyggju og jöfnuðar, jafnvægi sem var að
minnsta kosti ekki farið fyrir bí sumarið 1990.
Það þarf sterk bein til að standast margra ára sam-
dráttarskeið jafn vel.
Haukur Helgason
MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1991.
Kauptaxtar og
lífskiör
Sú saga er sögö aö eitt sinn er
þeir hittust Churchill og Stalín hafi
lífsgæði í löndum þeirra borið á
góma. Stalín spurði Churchill hvað
þyrfti til að framfleyta fjölskyldu á
Bretlandseyjum. „Sex pund á
viku,“ svaraði Churchill. „Hvereru
launin?“ spurði Stalín. „Átta
pund," svaraði þá Churchill. „Hvað
gera menn þá við afganginn?"
spurði Stalín. Churchill svarði því
tU að hann hefði ekki hugmynd um
það og sér kæmi það ekki við, þar
sem Bretar byggju í lýðftjálsu
landi. Þegar Churchill lagði sömu
spumingu fyrir Stalín varð niður-
staðan sú að launin væru 200 rúbl-
ur, framfærslukostnaður 250 og að
þar sem Sovétmenn byggju í lýð-
frjálsu landi kæmi sér alls ekki við
hvar menn yrðu sér úti um það sem
á vantaði.
Fyrirbærið er ekki nýtt
Maður nokkur, erlendur, sem hér
var staddur sl. vor undraðist yfir
háu verðlagi en geröi sér þó grein
fyrir að íslendingar búa almennt
viö góð lífskjör sem sést t.d. á bif-
reiðaeign landsmanna.
Óþarfi er fyrir erlenda gesti að
fletta í hagskýrslum til að sjá að
bifreiðafloti landsmanna er bæði
meiri og nýrri en víða ber fyrir
augu í öðrum löndum. - Fór þá sá
erlendi aö velta fyrir sér hver laun
íslendingar væru.
Óhætt er að fullyröa að nú hafi
málið farið að vandast því hrópandi
ósamræmi er á milli útgjalda vísi-
tölufjölskyldu og umsaminna
kauptaxta fyrir almenna dagvinnu.
Fyrirbærið er ekki nýtt og jafnvel
þótt litið sé á niðurstöður Kjara-
rannsóknamefndar fæst ekki við-
hlítandi skýring.
í hita kjarabaráttunnar heyrast
einatt þær fullyrðingar að nú hafi
KjaUaiinn
Kristjón Koibeins
viðskiptafræðingur
Hagstofan reiknað út hvað fram-
færsla meðalfjölskyldu kosti og að
lágmarkslaun ættu að miðast við
það. Slíkt er reginfirra því Hagstofa
reiknar eingöngu út hvað ákveðin
neysla, sem hin svokallaða vísi-
tölufjölskylda veitti sér samkvæmt
síðustu neyslukönnun, kostar en
hún fór fram fyrir hðlega áratug.
Ekki er þess getið hversu mikið
vinnuframlag þarf til að fjármagna
neyslu vísitölufjölskyldunnar. Á
einum áratug breytist margt, en
samkvæmt þjóðhagsreikningum er
einkaneysla á mann nú ámóta og
hún var þegar fyrrnefnd neyslu-
könnun fór fram. Líklegt er að
ýmsir liðir hafi aukist að vægi síð-
an og aðrir minnkað.
Dregur hver dám...
Samkvæmt niðurstöðum Hag-
stofu em útgjöld vísitölufjölskyldu
(3,66 einstaklinga) nú um 215 þ. kr
á mánuði og dagleg neysla einstakl-
ings eftirfarandi, innan ákveðinna
skekkjumarka.
Dagleg útgjöld hvers einstaklings
í vísitölufjölskyldunnni m.v. verð-
lag í ágúst 1991:
Matvara 370 kr.
Drykkjarv. tóbak 84 "
Fatnaður 156 "
Rafmagn 24 "
Hiti 40 "
Húsgögn, húsbúnaður 155 "
Heilsuvernd 45 "
Reksturbifreiðar 317 "
Sími 20 "
Aðrar samgöngur 44 "
Tómst., menntun 215 *
Vörurogþjón.ótal. 236 "
Húsnæði 223 "
Alls 1929 "
Dagleg neysla er því tæplega 2000
kr. á mann.
Ýmis atriði ráða neyslu manna
eins og framtíðarvæntingar og
breyting á stöðu. Þannig að þeir
sem eru nýlega komnir í álnir
hegða sér öðruvísi en þeir sem hafa
búið við góöan efnahag um nokk-
urt skeið. Dregur hver dám af sín-
um sessunaut.
Neysla og tekjur
Neysla getur að nokkru leyti
mótast af tíðaranda. Vextir ráða
eflaust nokkru, ekki endilega sem
hvati til spamaðar heldur sem fæl-
ingarmáttur þannig að dýrt láns-
fjármagn dregur úr neyslulánum.
Ennfremur ráða fjölskyldustærð,
búseta, aldur og lífsviðhorf miklu.
Neysla ræðst þó fyrst og fremst af
tekjum. Því hærri sem tekjur era,
þeim mun meiri er neyslan. Al-
menn regla er þó sú að neysla vex
ekki jafnhrat’t og tekjur.
Nú er þess að geta að vísitölufjöl-
skyldan ráðstafar ekki öllum tekj-
um sínum til neyslu. Eftir er að
standa straum af afborgunum og
vöxtum af lánum og greiða skatta
og skyldur. Heimilin eru einnig ein
helsta uppspretta spamaðar í land-
inu.
Niðurstaöan er því sú að strípað-
ir kauptaxtar verkamanna, iðnað-
armanna, sjómanna, verslunar-
manna, opinberra starfsmanna og
maka þeirra gefa aðeins litla vís-
bendingu um kaup og kjör þessara
stétta.
Kristjón Kolbeins
. strípaðirkauptaxtarverkamanna,
iðnaðarmanna, sjómanna, verslunar-
manna, opinberra starfsmanna og
maka þeirra gefa aðeins litla vísbend-
ingu um kaup og kjör þessara stétta.“
/