Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1992, Blaðsíða 36

48
•2y'-M'ÁMí'M>ÖUR 2fe. OKTÖBÉfi 1992.

Svidsljós
Sigmundur Guðbjarnason, fyrrum háskólarektor, og Einar Egilsson virða
fyrir sér gripi Jómsvíkinga sem eru til sýnis í Þjóðminjasafninu og koma
hingað frá Póliandi. DV-myndir JAK
Jómsvíkingar í
Þjóðminj asafninu
Jómsvíkingar heitir sýning sem
opnuð var í Þjóðminjasafninu um
helgina. Þar er til sýnis fjöldi góðra
gripa sem grafnir hafa verið upp á
undanfomum fjörutíu árum í bæn-
um Wolín við mynni Oderfljóts og
koma þeir hingað frá Þjóðminjasafn-
inu í borginni Stettín í Póllandi.
í Wolín eru leifar verslunarborgar
sem þar stóð frá 7. öld og fram eftir
miðöldum. Líkur eru taldar á að
virkið Jómsborg, sem lýst er í Jóms-
víkingasögu, hafi einmitt staðið við
Wolín. Ýmsir gripanna á sýningunni
bera norræn einkenni, en aðrir eru
greinilega komnir lengra að.
Wladislaw Filipowiak, fornleifafræðingur og forstöðumaður Þjóðminjasafns-
ins í Stettin i Póllandi, bendir Ólafi G. Einarssyni menntamálaráðherra á
eitthvað markvert á Jómsvíkingasýningunni í Þjóðminjasafninu.
Listamaðurinn Hannes Lárusson, fyrir miðri mynd, kollegi hans Jón Osk-
ar, til vinstri, og Guðmundur Sigurðsson virða eitthvað skondið fyrir sér á
sýningu Hannesar viö Skólavörðustíg.
Hannes sýnir Aftur Aftur
Hannes Lárusson myndlistarmað-
ur opnaði sýningu í Galleríi 1 1 við
Skólavörðustíg um helgina. Sýning-
una kallar Hannes Aftur Aftur og þar
má sjá verk sem unnin voru á þessu
ári og hinu síðasta.
Maður verður nú aðeins að fá að koma við listina. Heiðrún Kristjánsdóttir
og Óskar Völundarson við opnun sýningar Hannesar Lárussonar í Galleríi
11. DV-myndirJAK
Meiming r»v
Sögurúr
Tvö leikrit eftir Anton Tsjékov. Sýnd hvort á eftir
öðru með rúmlega klukkutíma hléi á milli. Leikhús-
veisla sem stendur frá kl. fimm og langt fram eftir
kvöldi. Er verið að ætlast til of mikils af fólki? Eða er
þetta vel þegin tilbreyting og kostur sem oftar ætti að
bjóðast?
íslenskir leikhúsgestir hafa að minnsta kosti ekki
oft fengið tækifæri þessu líkt til að lifa sig inn í veröld
Tsjékovs - veröld sem var - og gefa sér góðan tíma
með persónunum sem hann dró upp með penna sín-
um.
Það er skemmst frá að segja að þessi tilhögun heppn-
ast alveg prýðilega og leikritin spila skemmtilega sam-
an. Þrátt fyrir óvenjulega langa viðveru í leikhúsinu
leiddist engum, þvert á móti sýndu undirtektir gesta
að sýningum loknum svo að ekki varð um villst að
menn höfðu skemmt sér hið besta og engin þreytu-
merki voru á þeim að fmna!
Kjartan Ragnarsson stýrir báðum verkunum og í
þeim skipta sömu leikarar með sér hlutverkum þann-
ig að hér gefst líka kjörið tilefni til að bera saman
vinnubrögð og túlkun. Leikmynd Jóns Hallkels Jó-
hannessonar er notuð lítið breytt sem bakgrunnur
beggja verka en að öðru leyti er auðvitað um tvær
alveg sjálfstæðar leiksýningar að ræða sem líka verð-
ur hægt að njóta hvorrar í sínu lagi.
Kvennaraunir Platanovs
Fyrri sýningin er leikgerð Péturs Einarssonar á
æskuverki Tsjékovs um kvennagullið Platanov. í upp-
haflegri mynd tekur það fulla sex tíma í flutningi og
þess vegna hefur reynst nauðsynlegt að stytta það.
Nokkrar leikgerðir hafa verið unnar upp úr þessu
handriti, m.a. ein eftir Michael Frayn, sem sýnd var
í Þjóðleikhúsinu 1985 undir nafninu Viflihunang.
Platanov er óskaplega „tsjékovsk" persóna, maður
með framtíðina að baki sér. Hann er sjarmör og ólækn-
andi kvennabósi en háar hugsjónir æsku hans og
glæstir draumar hafa farið fyrir lítið. Hann er þreytt-
m- og lífsleiður en gerir samt ekkert til að vinna sig
út úr vandanum.
Þröstur Leo Gunnarsson smeflur inn í hlutverkið
með vandlega unninni túlkun og kemur vel til skila
öllum blæbrigðum textans. Gervið er stórgott, hann
er „folur og interessant", karlarnir dá hann, konurnar
elska hann og öll atburðarásin snýst um hann.
Leiklist
Auður Eydal
En Platanov er ekki bara sykurhúðin, hann á sér
lika neikvæðar hliðar. Hann traðkar á fólki og er
bæði tillitslaus og meinfýsinn ef því er að skipta þó
að innst inni sé hann bara lítill kall. Satt best að segja
er hann dreginn sundur og saman í verkinu og endan-
legt uppgjör kemur ekki á óvart í bráðfyndnu lokaatr-
iði.
En það væri ólíkt Tsjékov að fylla ekki upp í mynd-
ina með fleiri eftirminnilegum persónum og þetta verk
er engin undantekning.
Guðrún S. Gísladóttir er góð í hlutverki Önnu
Petrovnu sem er heimskona í augum hinna. Leikur
hennar er einlægur og afslappaður og hún hefur sterka
návist á sviðinu. Helst mætti finna að því að Anna
Petrovna verði á stundum fullköld og íjarræn í túlkun
hennar. Svofltið meiri innileiki hefði gert myndina
ennþá sterkari.
Ari Matthíasson og Sigrún Edda Björnsdóttir leika
ungu hjónin, Sergei og Sofju, og Erla Ruth Harðardótt-
ir Mariu Jefimovnu. Þau vinna þessar persónur vel
og hver þeirra gegnir ákveðnu hlutverki í heildar-
myndinni.
Sumum öðrum leikendum er gefið meira eftir í kóm-
ískri útfærslu og í heild er áhersla lögð á fyndnina í
verkinu. Tregablandinn undirtónn er að vísu ekki
langt undan þó að kreppa persónanna sé augljóslega
heimatilbúin. Þau koma bara alls ekki auga á það sjáif.
Pétur Einarsson skopgerir landeigandann Glagóléf
óspart. Bæði gervd og hreyfmgar styðja þessa útfærslu
og nærvera hans er nýtt til að skaþa hlátur. Glagóléf
er skotspónn höfundar í verkinu, maður, sem hefur
auðgast á krárrekstri og heldur að allt sé falt fyrir
gufl. Hann hefur augastað á Önnu Petrovnu én hún
dregur karlinn á asnaeyrunum og slær úr og í.
Guðmundur Ólafsson fer vel með hlutverk læknisins
og dansar á mörkum skops og trega. Helga Braga Jóns-
dóttir leikur Söshu, systur hans og eiginkonu Pla-
tonovs, eftirminnilega, jafnt broslegt grunleysi hennar
sem sárindin yfir framferði Platonovs. Sérstaklega var
gaman aö bera saman tvö ólík hlutverk Helgu í verk-
unum og óhætt að segja að hún átti marga góða
spretti, sérstaklega þar sem reyndi á kímilega túlkun.
Theodór Júlíusson leikur hrossaþjófinn Ósip, mann
af aflt öðru sauðahúsi, sem Anna Petrovna hefur í
þjónustu sinni. Hann á í rauninni alls ekki heima inn-
an um þetta fólk og þrammar um þungstigur og þög-
ufl. Þessi persóna komst ágætlega til skfla í túlkun
Theodórs.
Margbrotnari persónur
Vanja frændi er leikrit af öðrum gæðaflokki en Pla-
sveitínni
Theódór Júliusson sem Vanja frændi í samnefndu
leikriti eftir Anton Tsjékov.
Guðmundur Ólafsson, Theódór Júlíusson, Ari Matthí-
asson og Pétur Einarsson i hlutverkum sinum i Plat-
anov eftir Anton Tsjékov. DV-myndir ÞÖK
tonov þó að í verkunum megi finna marga sameigin-
lega þræði. Það hefur löngum verið talið meðal merk-
ustu verka Tsjékovs og ber öll sterkustu höfundarein-
kenni hans.
Hlutverk Vanja frænda er eitt af óskahlutverkum
leikbókmenntanna og í sýningu L.R. leikur Theodór
Júliusson það. Vanja er maður sem hefur unnið hörð-
um höndum aflt sitt líf og fórnað hverri stund fyrir
aðra. Hann er góðgjarn og krefst einskis fyrir sjálfan
sig en rís þó upp um síðir þegar honum er ofboðið.
Theodór sýndi áthyglisverða frammistöðu, fas hans
og einlægni var vel unnin en raddbeitingin var dálítiö
einhæf, einkum þar sem geðshræringin nær yfirhönd-
inni. Vanja hans er hlýr og góður maður og þó tilfmn-
ingarnar liggi djúpt eru þær þeim mun heitari þegar
þær brjótast fram.
í Vanja frænda eru skiiaboðin um göfgi vinnusem-
innar orðin mun skýrari en í Platanov og um leið er
persónugerðin ítarlegri og margbrotnari og gerir um
leið aðrar kröfur til flytjenda.
Eftir prýðisgóðan Platanov varð samanburðurinn
seinni sýningunni aðeins í óhag. Það var eins og hún
væri á sinn hátt ekki eins markviss, framsetningin
ekki eins klár. Skilgreint markmið varð ekki eins skýrt
og það kom niður á heildinni, sérstaklega vegna þess
hvað samanburðurinn við fyrri sýninguna var sterk-
ur.
Kannske varð viðleitnin til að draga fram léttleikann
og kímnina í Vanja til þess að draga úr trega textans,
óþarflega ýktum leik brá fyrir og ekki gekk öllum jafn-
vel að skipta yfir í aðra ruflu frá fyrra verkinu, þann-
ig að stundum urðu áhrifin eins og af tilbrigði við
sama stef.
Guðrún Gísladóttir er góð í hlutverki Jelenu. Hafi
hún sparað sig örlítið í fyrra verkinu lék hún af fullum
innri krafti hér. Pétur Einarsson leikur gamla prófess-
orinn, eiginmann hennar, og nær vel hroka hans og
síngimi. Guðmundur Ólafsson og Sigrún Edda Bjöms-
dóttir leggja óþarflega ýktar áherslur í hlutverkum
sínum til að byrja með en það lagast og Sigrúnu vex
styrkur er líður á verkið.
Egill Ólafsson var feiknagóður í hlutverki læknis-
ins. Útlit hans og fas gat ekki betra verið og leikur
hans var einfaldlega magnaður.
Já, þaö er sannarlega þess virði að prófa eitthvað
nýtt og sjá tvö leikrit í einni leikhúsferð. Kjartan Ragn-
arsson hefur enn einu sinni sýnt áræði og flstrænan
metnað við vinnslu þessara verka og árangurinn er
eftirtektarverður.
Leikmyndin sker sal Litla sviðsins eftir miðju og
áhorfendur sitja sitt hvoram megin við hana. Þetta
gefur svigrúm fyrir hreyfingu og hraöa sem er óspart
nýtt í líflegum uppfærslum verkanna. Og ekki spillir
falleg og skemmtileg tónlist Egils Óiafssonar og fleiri,
sem lífgar líka upp á verkin, ásamt sérstaklega vel
hönnuðum búningum Stefaníu Adolfsdóttur. v
Leikfélag Reykjavíkur sýnlr á Litla sviðl Borgarleikhúss:
Platanov - Vanja frændi
Höfundur: Anton Tsjékov
Leikstjóri: Kjartan Ragnarsson
Leikmynd: Axel Hallkell Jóhannesson
Búningar: Stefania Adolfsdóttir
Höfundur frumsaminna laga og Ijóða, tónlistarumsjón: Egill
Ólafsson
Lýsing: ögmundur Þór Jóhannesson
Þýðing á Piatanov: Árnl Bergmann
Leikgerð á Platanov: Pétur Einarsson
Þýðing á Vanja frænda: Ingibjörg Haraldsdóttir