Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1992, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1992, Blaðsíða 16
16 MÁNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1992. Merming Odysseifur Fræg er hin foma saga um Ódysseif, sem fór að ráð- um Kirku. Hún hafði sagt honum, að hann mætti ekki fyrir nokkum mun láta söng sírenanna svonefndu hafa áhrif á sig, en þær sungu sjófarendur í hel sam- kvæmt Ódysseifskviðu. Þegar skip Ódysseifs nálgaðist sírenurnar, setti hann hnoðra í eyru skipveria sinna, en lét þá binda sig við siglutréð með ströngum fyrir- mælum um, aö þeir skyldu ekki losa hann, hvemig sem hann ólmaðist. Þetta herbragð tókst, og Ódysseif- ur og menn hans komust klakklaust fram hjá sírenun- um. Ódysseifur á siglutrénu er ein eftirminnilegasta mynd heimsbókmenntanna og óspart notuð í stjóm- málaheimspeki. Menn þurfa aö standast freistingar, setja taumhald á sjálfa sig. Dr. Guðmundur Magnús- son, hagfræðiprófessor og fyrrverandi háskólarektor, skírskotar til þessarar myndar í nýútkomnu greina- safni sínu um gengis- og peningamál, Peningar og gengi, sem Hagfræðistofnun Háskóla íslands gefur út. Meginkenning hans er, að stjómmálamenn þurfi að binda hendur sínar, ella sé voðinn vís. íslensk hag- stjóm hafi verið allt of lin, fijálsum viðskiptiun hafi ekki verið tryggður nógu fastur grundvöllur. íslenskir stjómmálamenn hafi alltof lengi hlustað á söng sér- hagsmunanna. Hvemig vill Guðmundur binda hendur stjómmála- Guðmundur Magnússon. Fróðlegt greinasafn. á siglutrénu Bókmeimtir Hannes Hólmsteinn Gissurarson manna? Aðallega á tvennan hátt. í fyrsta lagi telur hann rétt að nýta betur markaðsöflin á íslandi. Um leið og einstaklingar ráöa þvi, hvað þeir gera við pen- inga sína, til dæmis með frjálsum fjármagnsflutning- um á milli landa, hafa þeir takmarkað kosti stjórn- valda, bundið hendur þeirra. í öðra lagi vill Guðmund- ur sjálfstæðari seðlabanka, óháðari stjómvöldum. Flestir hljóta að taka undir fyrri tillögu Guömund- ar. íslendingar þurfa að opna hagkerfi sitt, veita bönk- um og öðrum aðilum það aðhald, sem samkeppni frá útlöndum veitir þeim. Margir munu hins vegar efast um síðari hugmyndina. Ef ætlunin er að binda hendur stjómmálamanna í peningamálum, þá er rökréttast aö leggja niður seðlabankann og sjálfstæðan íslenskan gjaldmiöO, flytja seðlaprentunarvaldið úr landi, - eitt- hvað þangað, þar sem von er traustari gjaldmiðils en hins íslenska. Guðmundur Magnússon kemur í þessari bók fram sem skynsamur, fijálslyndur maður með mikla þekk- ingu og skarpan skilning á íslenskum efnahagsmálum. Vonandi lesa sem flestir þetta fróölega greinasafn. En atburðir síðustu daga sýna einmitt, að hann er ekki nógu róttækur. Prédikanir og áminningar hag- fræðinga eins og hans um skynsamlega peningastefnu duga ekki. Vandinn er bundinn stofnunum og leikregl- um, ekki einstaklingum. Hugmynd Guðmundar um sjálfstæðari seölabanka er eins og að binda Ódysseif með böndum, sem hann getur losað sjálfur. Þegar söngur sírenanna er orðinn nógu seiðandi, mun Ódys- seifur ætíð losa sig. Hinn sjálfstæði seðlabanki mun láta undan. Guðmundur gerir aö vísu ráð fyrir teng- ingu krónunnar við eku, peningaeiningu Evrópu- bandalagsins. En atburðir síðustu daga hafa líka sýnt, að þar er ekki mikils árangurs að vænta. Guðmundur Magnússon: Peningar og gengi Greinasafn um hagstjórn og peningamál á íslandi, 109 bls. Hagfræðistofnun Háskóla íslands, Háskólaútgáfan 1992. Blessuð sértu Þetta er önnur Ijóðabók Jónasar Þorbjamarsonar, skiptist í þijá hluta og hefur aö geyma hálfan þriöja tug fríljóða. Mest ber á einfoldum náttúrulýsingum, þar sem yfir- leitt yfirgnæfir frásögn eða vangaveltur, mest um hverfulleik andartaksins eða tilfinningar mælanda til landsins. Þetta er oftast sagt með venjulegu orðalagi, t.d. „Starfsævi" (bls. 14-15): Engin verk lengur fyrir höndum því það sem alla tíð var nauðsyn: starfið sem hugm' hans vék ekki frá - skepnumar, túnið - já, lífsbaráttan sem hann var borinn til hefur nú svo gott sem losaö hann við hann sjálfan ævina; létt af honum öllu því sem hefur þýðingu fyrir mann í fullu Qöri Bókmermtir örn Ólafsson Þetta er svo hversdagslegt og sviplaust að ekkert er til að grípa í athygli lesanda, og síst myndin sem þetta gefur af mælanda. Síðar í ljóðinu koma andartaks- myndir af iðjulausu gamalmenninu en einnig það er í ósérkennilegri frásögn mælanda sem horfir á þetta ofan af háum stalli eða úr mikilli fjarlægö: Værö færist yfir hann þar sem hann situr og horfir í gaupnir sér værð stofunnar værð landsins andardrátturinn heyrist og stöku já lika eða önnur hljóð án hugsunar sem liða af vörum hans [...] Þessi ósérkennilega frásögn finnst mér vera megi- neinkenni bókarinnar. Og það breytir htlu þótt ein- stöku sinnum sé skilningarvitunum mglað, svo sem að ströndin birtist upp af túninu (bls. 13). Stöku sinnum er þó dýpra á ljóðunum: Glórulaus bylur Ég lít út um glugga skima eftir umhverfi en er likt og sleginn blindu finn ekki einusinni veturinn. Hvaða veður er þetta. Ég loka augunum til að forða mér. En í höfðinu er bylur; og hugsanir minar verða úti hver af annarri. Hér tengir titillinn bhndbyl við ástandið í huga mannsins, því orðið „glórulaust“ er haft um hvort tveggja. Það má kaha smellið, en þetta er ekkert meira en þaö. Aht er enn á sviði yfirlýsinga, frekar en mynd- máls, lýsinga sem væm á einhvem hátt sérkennileg- ar, svo lesendur sæju eöa heyrðu fyrir sér það sem um er talað. Betra fannst mér annað ljóð bókarinnar sem lýsir gamalh ljósmynd. Þar sést enn heimabærinn yfir fjörðinn, í honum speglast vegur upp hhðina, og það verður tákn fyrir samband mælanda við bæinn og fortíðina, það er rofið. Hér fer einkar vel á skipt- ingu kyrrlátra orða í stuttar línur, ljóðið andar kyrrð og friði framan af en setningar verða lengri og flókn- ari jafnframt hehabrotum mælanda um stöðu sína: í skjóli af gamalli fjósmynd Þorp við fjarðarbotn Sólrík fiiðsæld húsa og fjalla hefur breitt útá sjóinn mynd sína; vegurinn upp hlíðina liggur beint yfir fjöröinn til Ijósmyndarans sem nú er ailur; þetta er heimabær minn þegar ég á mér hvorki heimabæ né nokkurt angur og staðurmn sá ama mér jafnókunnur og væri hann á einhverri stjömu - þar sem ég mun vonandi aldrei fæðast Hugleiðingamar halda áfram, helmingi lengra en þetta, en það sýnist mér bara verða th að drepa áhrif- um ljóðsins á dreif. Fóht sem kvartar undan óaðgenghegum nútímaljóð- um ætti að hta á þessi, hér er aht auöskihð og kunnug- legt. Ekki skal fundið að því, en th þess að færa lesend- um eitthvaö þyrfti skynjanlegri framsetningu og hnitmiðun. Jónas Þorbjarnarson: Andartak á jörðu Forlagiö 1992, 40 bls. Lisa Eilbacher, Pierce Brosnan og Ron Silver leika aðalhlutverkin í Lif- andi tengdur. Laugarásbíó - Llfandi tengdur: ★ y2 Vítisvökvi í trýUinum Iáve Wire em gerð þau mistök að eyða aht of miklum tíma í að gera aðalsöguhetjuna, Danny Whson (Pierce Brosnan), manneskju- legri en dæmigerða hasarhefju. Við fáum að fylgjast með dehum hans við eiginkonuna (Lísu Ehbacher) og tengdamömmu. Svo virðist sem kon- an hafi haldið fram hjá honum meö öldungadehdarþingmanni sem hún vinnur hjá (ekkert svo gömlum, Ron Shver) eftir að sambandið kulnaði í kjölfar harmleiks. Það vhl svo skemmthega th að öldungadehdarþing- menn hafa verið að springa í loft upp undanfarið og getið þið hver er næstur á hstanum. Nú mætti halda að okkar manni væri sama en hann verður að skipta sér af því konan hans er ahtaf í samfloti við þingmann- inn. Hún hlustar ekki á manninn sinn þegar hann segir henni að halda sig fjarri. Hann er bara færasti sprengjufræðingurinn sem vitað er um og auðvitað ekkert mark takandi á honum. Þessar sprengingar eru mjög dularfuhar því enginn veit hvernig sökudólgurinn gerir þetta (nema áhorfandinn sem fattar það strax) og enginn veit af hverju (ekki einu Kvikmyndir Gísli Einarsson sinni áhorfandinn þó það sé útskýrt). Spennuatriðin era ágætlega útfærð, sérstaklega þegar fólk er að springa með miklum látum. Leikstjórinn Duguay hefur sennhega verið ráðinn eftir mikla reynslu í svipuðu hlutum í Scanners 2 og 3. Pierce Brosnan gerir sömu mistök hér og í The Lawnmowerman, aö taka hlutverkið of alvarlega og vera með látbragðstakta th að gera persón- una raunverulegri. Hann er geðþekkur en varla efni í aðalleikara. Live Wire (Band. 1992) Handrit: Bart Baker. Leikstjórn: Christlan Duguay. Lelkarar: Pierce Brosnan (Mr. Johnson). Ron Silver (Blue Steel), Ben Cross, Lisa Eilbacher (Levlathan). Háskólabíó - Forboðin ást: ★★ y2 Kínversk fegurð Kínverski kvikmyndagerðarmaðurinn Zang Yimou vakti fyrst athygh á Vesturlöndum með Red Sorghum sem sýnd var hér á Kvikmyndahátíð Listahátíðar árið 1989. Ju Dou er næsta mynd hans og honum hefur far- ið fram, auk þess sem hann er með betri sögu. Sagan er með einfaldara móti og fjallar um yngismeyjuna Ju Dou sem gift er nauðug gömlum karh sem á verksmiðju sem htar efnisstranga. Sá gamh er búinn að ganga af fleiri en einni konu dauðri af því að þær ólu honum ekki son. A heimilinu býr og vinnur einnig frændi karlsins, löngu kominn á giftingaraldurinn. Þegar hann verður vitni að hlri með- ferðinni á hinni fogru Ju Dou á hann erfitt með að halda að sér höndum. Ekki batnar ástandið þegar Ju Dou tælir frændann í örvæntingu sinni. Eins og Red Sorghum er Ju Dou gullfaheg kvikmynd, með áherslu á htrík og fahega lýst skot. Sagan er ahrar athygh verð en frekar hæg og laus viö dramatík sem er ekki gott þegar um tragísk örlög er að ræöa. Yimou er meistari í myndsköpun og ætti skihð mörg verðlaun fyrir en hann getur ekki kreist neitt safaríkt út úr ástarþríhymingnum sem hður hjá án þess að persónumar lifni við. Það er ahtaf gaman að fá nasasjón af framandi menningu og hfnaðarháttum en umhverfisbreyting gerir Kvikmyndir Gísli Einarsson ekki mikiö ein sér. Leikaramir gera sitt besta en fá htinn texta th að byggja á og þurfa meira að nota svipbrigði sem stundum tiættir th að ofgera. Gong Li, sem leikur Ju Dou, leikur í öhum myndum Yimou. Yimou hefur th þessa gert myndir sem gerast fyrr á dögum í Kína og komst í ónáð þjá kommúnistaflokknum eftir Ju Dou sem er eins ópóhtísk og hægt er að vera. Hún tekur afturámóti hispurslaust á þeim vandamál- um sem þetta forboðna ástarsamband veldur og kann það að hafa farið fyrir bijóstið á sumum. Ju Duo (Kina - 1990) 95 min. Handrit: Lui Heng. Leikstjérn: Zang Yimou (Red Sorghum, Raise the Red Lantern), Yang Fengliang. Leikarar: Gong LI (Red Sorghum), Li Baotian, Li Wei, Zhang Yi, Zhen Jian.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.