Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1993, Síða 15

MÁNUDAGUR 8. MARS 1993
15
Endurskoðun varn
arsamningsins
Miklar umræður eru nú um at-
vinnumál á Suðurnesjum enda at-
vinnuleysi þar meira en í öðrum
landshlutum. Þingmenn og sveitar-
sljórnarmenn kjördæmisins hafa
um áratugaskeið talið varnarliðið,
íslenska aðalverktaka og Keflavík-
urverktaka óbreytilega stærð í at-
vinnumálum Suðumesjamanna.
Jafnvel breytt heimsmynd og lok
kalda stríðsins með falli kommún-
ista í A-Evrópu, afvopnunarsamn-
ingum risaveldanna og endurskoð-
un á hemaðarstyrk NATO-ríkja
virðist ekki hafa breytt viðhorfum
þessara aðila til vamarstöðvarinn-
ar og samningsins frá 1951.
Samkomulagi þarf að ná
Þingmenn og sveitarstjórnar-
menn kjördæmisins hefðu átt að
Kjallaiiim

Kristján Pétursson
fyrrv. deildarstjóri
„Endurskoðun samningsins þarf fyrst
og síðast að grundvallast á að auka
sjálfstæði, hlutdeild og ábyrgð íslend-
inga á rekstri stöðvarinnar.“
eiga frumkvæði að endurskoðun
samningsins en bíða ekki eftir ein-
hliða aðgerðum Bandaríkjamanna.
Samkv. 7. gr. samningsins getur
hvor ríkisstjó'min, hvenær sem er,
að undanfarinni tilkynningu til
hinnar ríkisstjómarinnar, farið
þess á leit við ráð NATO-ríkja að
samningurinn verði endurskoðað-
ur.
Slík endurskoðun þarf m.a. að
taka til breyttra hemaðarþarfa
samnings- og vamarsvæðanna
annars vegar og hagsmuna íslend-
inga hins vegar. Fækkun í herliði
Bandaríkjamanna innan NATO
kemur einnig til framkvæmda hér
á landi en hún mun leiða til mikils
samdráttar í starfsmannafjölda,
nýframkvæmdum, - viðhalds- og
þjónustusamningum. íslensk
stjómvöld veröa að hafa frum-
kvæði'og áhrif við slíka endurskoð-
un.
Endurskoðun samningsins þarf
fyrst og síðast að grundvallast á að
auka sjálfstæði, hlutdeild og
ábyrgð íslendinga í rekstri stöðvar-
innar. Samkomulagi þarf að ná við
NATO-ráðið og Bandaríkjamenn
um nákvæma skilgreiningu á störf-
um og starfsmannafjölda íslend-
inga á samningssvæðunum.
Við endurskoðun samningsins
þyrfti m.a. að breyta 8. gr. (Annex)
er varðar tollfrelsi varnarliðsins.
Það verði afnumið og því gert að
greiða öll lögboðin aðflutningsgjöld
„Fækkun í herliði Bandaríkjamanna innan NATO kemur einnig til fram-
kvæmda hér á landi...“ segir i grein höfundar.
af vörum og vistum. Hemaðartæki
væru þó undanþegin. Slík breyting
myndi leiða til stórlækkunar á lög-
gæslukostnaði íslenska ríkisins á
varnarstöðinni og skapa umtals-
verðar tolltekjur.
Varnar- og
öryggismáladeild
Stofnuð verði vamar- og öryggis-
máladeild sem hafi aðsetur á Kefla-
víkurflugvelli en vamarmálaskrif-
stofa utanrikismálaráðuneytisins
verði lögð niður í núverandi mynd
og ríkisstofnanir á flugvellinum
komi undir viðkomandi ráðuneyti.
Núverandi skipan þessara mála
hefur alla tíð torveldað eðlileg sam-
skipti stofnana og ráðuneyta.
Á undanfomum árum hef ég
skrifað fjölda greina um vamar-
samninginn og bent á ýmsar leiðir
til að auka ábyrgð og hlutdeild ís-
lendinga í rekstri stöðvarinnar.
M.a. benti ég á nokkrar leiðir þegar
ég var ráðningastjóri vamarmála-
deildar hvemig fjölga mætti störf-
um íslendinga í ýmsum starfsdeild-
um hersins. En því miður náðu þær
ekki fram að ganga, stjómvöld
vildu engu breyta. Vamarsamning-
urinn hefur staðið óbreyttur í 42
ár - er ekki tímabært að endur-
skoða hann í ljósi samtíðar?
Kristján Pétursson
Rangfærslur í málum Hagvirkis-Kletts
Málefni Hagvirkis-Kletts hf. hafa
verið nokkuð í sviðsljósinu undan-
farið vegna kyrrsetningarkröfu á
eignum Hagvirkis-Kletts hf. Krafan
er til tryggingar 373 milljónum
króna sem skiptastjóri telur forr-
áðamenn fyrirtækjanna hafa
hlunnfarið Fómarlambið um í
samningunum 1990 þegar fyrirtæk-
inu var skipt í tvær sjálfstæðar ein-
ingar, Hagvirki, sem sá um bygg-
ingaverktöku, og Hagvirki-Klett
sem sá um jarðvinnuverktöku.
Villandi fréttaflutningur
Fréttaflutningur af málum þess-
um hefur litast nokkuð af ásökun-
um skiptastjóra Fómarlambsins á
hendur eigendum Hagvirkis-Kletts
þar sem þeir eru sakaðir um und-
anskot eigna og að gefa Hagvirki-
Kletti eignir fyrir hundruð millj-
óna, auk þess að greiða persónuleg-
ar skuldir úr sjóðum Fórnarlambs-
ins. Að þeir hefðu mátt sjá að gjald-
þrot blasti við Hagvirki er samn-
ingamir vom gerðir og ekki síst
að hagur ríkissjóðs hefði verið fyr-
ir borð borinn í samningunum.
Skoðum málið aðeins í sömu röð
og ásakanimar vom settar fram. -
Eignir, sem Hagvirki seldi Hag-
virki-Kletti, vom metnar og oftar
en ekki greiddar af Hagvirki-Kletti
með yfirtöku skulda upp í kaup-
verð. Þetta verð var frekar talið of
hátt af ýmsum aðilum, t.d. við-
skiptabanka fyrirtækjanna.
Greiddar vom skuldir sem eigend-
ur vom persónulega ábyrgir fyrir.
Þessar skuldir voru m.a. tilkomnar
Kjallariim
„Sárast er til þess að hugsa ef aðför sú,
sem nú er gerð að Hagvirki-Kletti á
meðan í athugun er hvort samningarn-
ir frá 1990 standist, verður til þess að
kippa stoðum undan rekstri þess svo
að óstarfhæft verði áður en niðurstaða
fæst og þeir menn, sem með elju og
fórnfýsi hafa skapað hundruðum
manna lífsviðurværi um langan tíma,
standi uppi eigna- og ærulausir.“
Árni Baldursson
yfirverkstjóri hjá
Hagvirki-Kletti hf.
á árunum upp úr ’85 þegar fyrir-
tækið gekk í gegnum erfiðleika
vegna samdráttar í verktakaiðnaði.
Þá dró ríkið úr og afturkallaði áætl-
aðar virkjanaframkvæmdir. Þá
þurftu eigendur að ábyrgjast per-
sónulega og veðsetja eignir sínar
til ábyrgðar á greiðslum til efnis-
sala, undirverktaka o.fl. sem unnu
fyrir Hagvirki, s.s. við Flugstöð
Leifs Eiríkssonar. Hver átti að
borga þetta? Mér er spum?
Glataðir samningar
Árið 1990 var í gildi samstarfs-
samningur við sænska stórfyrir-
tækið NCC um stórverkefni. Samn-
ingur þessi leiddi af sér, eftir útboð
á Fljótsdalsvirkjun, yfirlýsingu frá
Landsvirkjun um að semja við fyr-
irtækið um það verk. Ef af þeim
samningum hefði orðið var NCC
tilbúið að leggja 330 milljónir króna
í Hagvirki því þeir mátu fyrirtækið
á 500 milljónir. Sem sagt, árið ’90
og ’91 voru ýmsir aðrir en eigend-
urnir sem ekki töldu Hagvirki
gjaldþrota.
Hverjir eru þessir „aðrir" sem
skiptastjóri telur að teknir hafi ver-
ið fram yfir ríkið? Eftir að Fómar-
lambið var lýst gjaldþrota í sept-
ember hefur hvorki heyrst um
íbúðakaupendur, undirverktaka,
né launþega sem tapað hafi fjár-
munum vegna gjaldþrotsins og
engir verkkaupar sátu uppi með
hálfkláruð verk.
Háar skuldakröfur standa engu
að síður eftir og ber þar hæst kröfu
ríkis og einnig banka og sjóða.
Fómarlambið á einnig kröfu á rík-
issjóð, og það ekki litla, eða allt að
helmingi á móti viðurkenndum
kröfum í búið. Ekki verða þau mál
tíunduð hér sem nú em rekin af
Hagvirki-Kletti á hendur ríkissjóði
fyrir hönd þrotabús Fómarlambs-
ins. En líkur má að því leiða að
vinnist þau, jafnvel aðeins hluti
þeirra, verði skuld við ríkið ekki
stór.
Að lokum: Sárast er til þess að
hugsa ef aðför sú, sem nú er gerð
að Hagvirki-Kletti á meðan í athug-
un er hvort samningamir frá 1990
standist, verður til þess að kippa
stoðum undan rekstri þess svo að
óstarfhæft verði áður en niður-
staða fæst og þeir menn, sem með
elju og fómfýsi, hafa skapað
hundmðum manna lífsviðurværi
um langan tíma, standi uppi eigna-
og ærulausir. Ámi Baldursson
„Eg tel að
þessi hug-
mynd um
norrænt
gervihnatta-
sjónvarp sé
leg eins og
hún er núna
sett fram á Pétur Guðfinnsson,
Norðurlanda- framkvæmdastjórí
ráðsþingi. Siónvarpsins.
Þarna er um það einfalda form
að ræða að fréttatímar hvers
lands yrðu sendir út óbreyttir í
heilu lagi með eða án texta.
Það er mikilsvert fyrir íslend-
inga og aðra áhugamenn um ís-
lensk málefni á Noröurlöndum
að geta séð íslenskar fréttir. Á
sama hátt er það gagnlegt fyrir
Norðurlandabúa og hina fjöl-
mörgu aðra áhugamenn um
norræn málefni hér á iandi að sjá
fréttir frá hinum löndunum.
Fréttasjónvarp af þessu tagi er
miklu einfaldara og ódýrara í
framkvæmd en sú samnorræna
sjónvarpsstöð sem mjög var tíl
umræðu fyrir 15-20 árum, en þá
var ætlunin að steypa saman al-
hliöa dagskrárefni frá öllum
löndunum og senda það út frá
sjálfstæðri sjónvarpsstöð með
einni eða fleiri rásum.
Sú hugmynd reyndist á þeim
tíma vera allt of dýr og erfið í
framkvæmd og er varla lengur
til umræðu með því að aðstæður
hafa breyst í löndunum öflum að
þvi leyti að eigin sjónvarpsrásimi
hefur hölgað auk þess sem tugir
sjónvarpsrása berast gegnum
gervihnetti.
Samnonæn sjónvarpsrás með
alhliða efni myndi því eiga mjög
erfitt uppdráttar. Allt ööru máli
gegnir um þá útsendingarrás
norrænna frétta sem nú er veriö
að fjalla um.“
Pólitískt jukk
„Ég er á
móti norrænu
samstarfi.
Það er skelfi-
leg og alveg
Aö rissu leyti
er Norður-
landaráðbara__________________
gjafastofnun. Indriði G. borsteins-
Fólk er á sí- son rithöfundur.
feUdum
ferðalögum og fé er stöðugt veitt
í vitieysu sem engan varðar um
og aUra síst Norðurlöndin. Þetta
Norðurlandasamstarf er póhtiskt
jukk sem rið höfum ekkert gagn
haft af og það veröur sama sagan
með gervUmöttínn. Eflaust þýðir
gervihnöttur að viö eigum að
vera með í dagskránni. Eftir-
væntingin er raikil því hér eru
margir uppar í fjölmiðlum sem
tefja sig Kjöma til þess að leiða
dagskrá fyrir Norðurlönd.
Eg fæ ekki séö aö það sé spenn-
andi aö fá dagskrá danska,
norska eða sænska sjónvarpsins
yfir sig. Við höfum tvær sjón-
varpsstöðvar og það er staðreynd
að það er ekkert 1 sjónvarpsdag-
skrárgerð á Norðurlöndum sem
við höfum með að gera.
Þessir fundir Norðurlandaráðs
oru haldnir tíl að brydda upp á
einhverjum nýjungum og þaö er
orðiö fátt eitt eftir sem ráðið getur
bryddað upp á. Gervilmattasjón-
varp strandaði á sínum tíma á
höfundarrétti og ég vona að þess-
ir Norðurlandahöfundar haldi
áfram að heimta svo miklar tekj-
ur að þaö sé ckki hægt að reka
gervihnött fyrir Skandinavíu.“