Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1993, Side 15

MÁNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1993
15
Páf inn ávítar
kapítalismann
Almenningsálitiö gengur í stór-
um sveiflum eftir tísku sem mótast
af því hver er talinn sterkur og sig-
ursæll á hverri stundu.
Þeir tímar hafa komið þegar ann-
ar hver maður hrópar á byltingu,
æskan safnar marxískum ritling-
um eins og poppdiskum, ríkir
menn fara með veggjum, góðborg-
arar eru að minnsta kosti hálf-
kratar og bandarísk vikublöð
spyrja með kvíða: getur kapítal-
isminn lifað þessi ósköp af?
Svo hrynur Sovétkommúnism-
inn, allt þykir ónýtt í umræðunni
nema trú á markaðslögmálin sælu,
það verður að einkavæða helst
bæði póstinn og kirkjuna, meira
að segja sá saklausi sósíahsmi sem
flestir höfðu sameinast um í vel-
ferðarkerfunum er gerður að
hættulegri ávísun á mesta ófrelsi.
Þeir ríku fara fram með offorsi, en
þeir sem undir verða í samkeppni
allra gegn öllum mega sjálfum sér
um kenna og hananú.
Frækorn sannleikans?
Þess vegna er bæði skrýtið og
fróðlegt að sjá páfann hta allt í einu
upp frá sínum eilífðarvanda: að fá
kaþólska menn til að trúa því að
kynhfið sé mestan part syndsam-
legt. Til þess að skjóta á kapítahsm-
ann og mæla sosíalisma bót! En
þetta gerði Jóhannes Páll í nýlegu
viðtah við ítalska blaðið La
Stampa.
Auðvitað var páfmn ahtaf harður
á móti ríkiskommúnismanum í
KjaUaiinn
Árni Bergmann
rithöfundur
Austur-Evrópu sem þóttist aht vita
best og betur en kirkjan. Það segir
sig sjálft. Enda segir hann í viötal-
inu að sú barátta hafi verið réttmæt
og nauðsynleg sem háð var gegn
„hinu rangláta alræðiskerfi sem
skilgreindi sjálft sig sem sósíahskt
eða kommúnískt" (merkileg form-
úla reyndar: það er eins og páfi telji
of iha farið með nokkuð góð orð
að spandéra þeim á það flokksræði
sem ríkti í hans heimalandi, Pól-
landi, og víðar). Svo bætir hann
við: þessi réttmæta barátta má ekki
þýða að menn kasti frá sér þeim
„frækornum sannleikans" sem
finna má í sósíahsmanum.
Málsvarar kapítahsmans í hans
ýtrustu mynd, segir páfi, hafa til-
„Málsvarar kapítalismans 1 hans
ýtrustu mynd, segir páfi, hafa tilhneig-
ingu til að láta sem þeir sjái ekki þá
góðu hluti sem jafnvel þessi stórgallaði
sósíalismi lét af sér leiða.“
Jóhannes Páll 2. páfi. - Hefur allt í einu litið upp frá sinum eilífðar-
vanda og skotið á kapítalismann og mælt sósialismanum bót, segir m.a.
í grein Árna.
hneigingu tii að láta sem þeir sjái
ekki þá góöu hluti sem jafnvel þessi
stórgahaði sósíahsmi lét af sér
leiða: viðleitni th að sigrast á at-
vinnuleysi, umhyggju fyrir fátæk-
um. Hann sakar í leiðinni kapítal-
ismann fyrir að vanrækja velferð
samíélagsins sakir þess hve sterk
einstakhngshyggjan sé í honum.
Hann bætir því við að th grundvah-
ar mörgum alvarlegum mannleg-
um og félagslegum vanda í heimin-
um og ekki síst í fyrrum kommún-
istaríkjum sé einmitt kapítahsmi í
sinni frekustu mynd.
Páfinn segir að ahvíða hafi kapít-
ahsminn orðið manneskjulegri en
hann var, sumpart „vegna áhrifa
sósíahskrar hugsunar" en í mörg-
um löndum sé hann enn í „því vhh-
mennskuástandi sern hann var á
síðustu öld“.
Leitað jafnvægis
Þetta er fróðlegt og ekki aðeins
vegna þess að páfinn minnir á það
að ekki hamast alhr við að tolla í
tískunni. Afstaða hans líkist hug-
myndum sem uppi voru í næsta
nágrenni við Gorbatsjov meðan
hann var og hét.
Einn hugmyndafræðingur hans
komst svo að orði að í hverju sam-
félagi tækjust á tveir meginstraum-
ar. Annar, hinn sósíahski, legði
áherslu á jöfnuð, á forgang samfé-
lagsins yfir einstakhngsþarfir.
Hinn, sá kapítahski, leggur áherslu
á frelsi, á forgang einstakhngs-
hyggju yfir þvi félagslega. Hlutfall-
ið mhh þessara strauma breytist,
það er aldrei endanlegt - en ef ann-
ar kæfir hinn þá er iha komið og
stórslys í nánd.
Árni Bergmann
Vagnstjórar SVR á taf Iborðinu
Það hefur verið furðuhljótt um
það óhæfuverk sem meirihluti
borgarráðs framdi á um það bil 170
starfsmönnum SVR nú í sumar er
þeim öllum var sagt upp störfum
frá og með 1. des. 1993 en jafnframt
boðið starf hjá SVR hf. sem þó hafði
ekki verið stofnað.
Líklega hefur verið bætt úr því
nú, a.m.k. hefur verið kosin stjórn
og ráðnir 1-2 forstjórar með mikla
reynslu í rekstri samgöngufyrir-
tækja, annar frá skipafélagi en
hinn frá steypustöð, að því er sagt
er. Skal ekki á neinn hátt efast um
hæfni þeirra eða mannkosti.
Aldrei heyrt nein rök
Mig langar th að leiða hugann að
thurð þess að meirihluti borgar-
ráðs framdi þetta óhæfuverk á
starfsmönnum SVR.
Ég veit ekki hvenær borgarráð
fékk th hðs við sig pht nokkurn,
Svein Andra Sveinsson, sem virðist
þá þegar hafa orðið nugmynda-
fræðingur þess og nefndakóngur.
Var hann að sjálfsögðu gerður að
formanni stjómar SVR, að því er
virðist með það að markmiði að
tortíma fyrirtækinu, hvað sem það
kostaði skattborgara sem em jafn-
framt eigendur fyrirtækisins, en
það hefur verið í eigu Reykjavíkur-
borgar í áratugi.
Hlýtur það að vera sómi hvers
bæjarfélags aö eiga og reka gott
samgöngufyrirtæki th að sjá íbúum
Kjallaririn
Hjaiti Skaftason
vagnstjóri hjá SVR
sínum fyrir góöum og ömggum
samgöngum á viðráöanlegu verði.
Enda er öllum ljóst að mikhl fjöldi
einkabíla er orðinn vandamál hér
í borg sem annars staðar.
Við, starfsmenn SVR, höfðum á
undanfórnum mánuðum heyrt
vangaveltur rnn einkavæðingu og
breytingu í þá átt að gera SVR að
hlutafélagi. En við höfðum aldrei
séð eða heyrt nein rök fyrir þessu
og höfum reyndar ekki séð þau
ennþá þó þetta sé orðið að veru-
leika.
Ekki benda á mig
Þann 8. júni sL, þegar stór hluti
vagnstjóra SVR var kominn í sum-
arfrí, var ekið með bréf th þeirra í
leigubh th að tilkynna þeim að S VR
yrði breytt í hlutafélag.
Mig grunar að borgin hafi greitt
þennan kostnað og hlýt því að
spyrja: Því var ekki notast við póst-
þjónustuna? Maður spyr sjálfan
sig; því var þessi undarlegi tími
valinn meðan stór hluti vagnstjóra
var í sumarleyfi?
Það er líka athyghsvert að þegar
þessi gjörningur var samþykktur í
borgarstjóm vantaði sjö fuhtrúa
fyrir meirihlutann, þá voru kahað-
ir inn varamenn th að vinna
óhæfuverkin. Þótti mér heldur lítil
reisn yfir fyrrverandi flokksbræð-
rum mínum þann daginn.
Hlýt ég að leiða hugann að því
hvort þeir æth að ieita eftir endur-
kjöri í borgarstjórn, eftir þá líths-
virðingu sem þeir hafa sýnt þeim
er þá kusu, með því að vera fjarver-
andi þegar jafn mikilvægt mál var
tekið th afgreiðslu bara th að geta
sagt: „Ekki benda á mig.“
Hj.á fyrirtækinu eru starfsmenn
sem hafa starfað í áratugi en sjá
fram á starfslok hjá Reykjavíkur-
borg 1. des. næstkomandi. Að vísu
hafa biðlaun veriö viðurkennd hjá
nokkrum vagnstjóium en þau eru
skhyrt; að sá er þiggur biðlaun fær
ekki starf iijá SVR hf. Hver verða
svo starfskjör hjá hinu nýja fyrir-
tæki? Okkur var öhum lofað per-
sónubundnum samningum, við
hvern og einn starfsmann. í dag
hefur ekki verið talað við neinn
vagnstjóra og er ekki ennþá ljóst í
hvaða lífeyrissjóði eða stéttarfélagi
við verðum 1. des. nk.
Það er þvi Ijóst að í dag eru vagn-
stjórar uggandi um sinn hag. Marg-
ir hafa unnið hjá fyrirtækinu lengi
og vhja veg þess sem mestan og
hafa lagt metnað í að svo mætti
verða. Það er spuming hvort það
sama megi segja um þá er nú hafa
fjöregg fyrirtækisins í hendi sér.
Hjalti Skaftason
„Að vísu hafa biðlaun verið viður-
kennd hjá nokkrum vagnstjórum, en
þau eru skilyrt; að sá er þiggur biðlaun
fær ekki starf hjá SVR hf “
RétturNorð-
manna óljós
„Þörfin fýr-
ir að leita út
fyrir okkar
lögsögu er
vegna skertra
afiaheimilda
og minni
tekna. Viö
veiöar í
Smugunni í
sumaropnuð-
Jóhann A. Jónsson,
forstjóri Hraðfrystl-
húss Þórshafnar.
ust , augu
manna fyrir því að Norðmenn
hafa ekki mjög sterka réttarstöðu
á svæðinu við Svalbarða. Sval-
barðasamkomulagið, sem gert
var 1920 og Norðmenn virðast
stjórna veiðunum eftir, er ekki
þannig að það gefi þeim einhhta
heimhd th að ráðskast með þess-
ar veiðar. Þarna veiða aörar þjóð-
ir frjálst, t.d. Rússar. Einnig hafa
þjóöir eins og Spánverjar, Portú-
galar, Bretar, Færeyingar og
Grænlendingar veitt þanta. En
þessar þjóðir hafa samið við
Norömenn um aö hætta frjálsmn
veiðum og fá kvótaúthlutun í
staöinn. Viö fórum þama til veiða
eftir miklar umræöur meðal út-
gerðarmamia og Norðmenn
hröktu okkur í burtu. Ekki hggur
fyrir á hvaða grunni þeir hafa
vald th að gera þaö. Mönnum
finnst nhkih tvískinnungur í
framkvæmd mála en við erum
eina þjóðin á Norður-Atlants-
hafssvæðinu sem ekki á rétt
þarna th kvóta. Það er mikiö th
vegna þeirrar linkindar sem ein-
kennir málflutning okkar. Eðli-
legt er að stjórnmálamenn stýri
málinu af festu miðað við ís-
lenska hagsmuni en ekki að ein-
stakar útgeröir reki málin."
Getum ekki
veittvernd
„Eg get
ungis vitnaö
th bréfs sjáv
arútvegs-
ráðuneytisins
frá í ágúst þar
sem, að höfðu
samráði við
forsætisráð-
herra og ut-
anrikisráð- sjávarúfvegsraöu-
herra, mörk- neytisins.
uö var afstaöa til veiöa íslenskra
skipa á Svalbarðasvæöinu. í bréf-
inu var bent á að réttarstaða á
hafsvæöinu við Svalbarða væri
óljós, Kom fram aö Noregur hefur
lýst yfir 200 mílna svæði um-
hverfís Svaibarða íiskverndun-
arsvæði og tekið sér vald th
stjórnunar á veiðum þar. Forræði
Noregs hafl ekki verið viður-
kennt formlega af íslandi né ýnts-
um öðrurn þjóöum þó margir
fylgi í reynd ákvörðunum Noregs
um nýtingu á þessu svæöi, Þá
sagði að af þessum sökum megi
þeir sem hefia veiðar á svæðinu
búast við beinum afskiptum
Norömanna. Áhættu sem þeim
afskiptum er samfara verði út-
gerðirað meta. Ljóst sé, hvað sem
afstöðu til forræðis Norðmanna
líður, geti íslensk stjórnvöld ekki
veitt skipum vernd við shkar
veiöar. í Jjósi þessa hvétur ráðu-
neytið skipstjóra eindregið til að
hefja ekki yeiöar á Svalbarða-
svæðinu. í yfirlýsingu ríkis-
stjómarinnar fhá á dögunum er
vitnað f þetta bréf og ÍVaman-
greind afstaða ítrekuð. Veiðar á
Svalbarðasyæöinu geti magnað
ágreining íslands og Noregs og
torveldað samskipti ríkjanna."