Alþýðublaðið - 01.05.1967, Blaðsíða 15

ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 1. maí 1967
Vertíðarlíf
Frh. af bls. 7.
að að gefa henni söðulinn í
brúðargjöf. En svo hefur hann
fengið uppsagnarbréf um vetur-
inn, því hún gat ekki haldið út
karlmannsleysi marga mánuði
þegar hann var við sjó, og fékk
sér annan til þess að seðja sitt
gráðuga hold í skammdeginu.
Fyrri vertíð mína í Vesturkoti
voru þrír útgerðarmenn hjá Þor-
steini Eggertssyni: Ólafur Hall-
dórsson, Húnvetningur, sem
hafði verið samfylgdarmaður
minn suður, Guðjón Árnason og
Guðjón Einarsson, báðir Fljóts-
hlíðingar. Allir voru þessir menn
hinir beztu félagar, glaðlyndir
og skemmtilegir í allri viðkynn-
ingu. Guðjón Einarsson hafði
verið samvistum við Jón söðla,
sem var frægur fyrir sína úti-
legumanna-trú. Hann sótti um
tvö hundruð króna styrk úr
landssjóði til þess að vopnbúa
sveit hraustra manna, sem hann
ætlaði sjálfur að vera foringi
fyrir, en hún átti að ráðast gegn
Kol í Köldukvíslarbotnum, sem
Jón taldi vera liinn mesta skað-
vald í fjöllunum. Kolur var
liinn mesti galdrahundur og ekki
mjög frómur, því að hann stal
afréttarfénaði eftir þörfum sín-
um og lifði ekki spart með
hyski sínu. Hann smalaði fjöllin
alla leið norður til Bárðardals
og slátraði fjölda fjár á hverju
hausti, enda voru fjárheimtur
slæmar hjá bændum. Kolur dró
að sér kaupstaðavöru bæði úr
Réykjavik og Hafnarfirði. Þá
hafði hann á sér hulinshjálm
svo hann varð ekki séður af búð-
arfólki. Þessar nauðsynjar flutti
hann á gandreiðum austur í
Köldukvíslarbotna og var fljótur
í ferðum. Kolur var fjölkunnug-
ur mjög eins og áður er sagt,
og gat gert mönnum missýning-
ar, þegar hann vildi, enda ótt-
aðist hann ekki byggðamenn, þó
hann gerði þeim margan skaða.
Þó stóð lionum nokkur geigur
af Jóni söðla. Kolur sendi hon-
um oft mannskæöa púka og upp-
vakninga, en þeir unnu ekki á
Jóni, því hann bar alltaf á sér
draugavarnir, sem var púði al-
settur nálaroddum, sem hanrl
hafði í bandi um hálsinn. Púð-
ann hafði hann nótt og dag á
brjóstinu. Náloddarnir sneru all-
ir út og þótti púkum Kols þeir
ekki árennilegir, enda voru þeir
magnaðir og hertir í seyddri fít-
onsolíu.
Jón sá mest vandkvæði að búa
árásarlið sitt nothæfum vopnum.
Þess vegna fór hann í forngripa-
safnið og hugðist fá þar lánuð
'gömul sverð og spjót, sem hvergi
næmu í höggi staðar. En þegar
til kom, leizt honum þessi gömlu
áhöld ekki líkleg til mannvíga,
því að þetta voru þá skörðóttar
ryðskófir að engu nýtandi. Þá
fór hann til frægra járnsmiða
í Reykjavík. Þeir tóku mála-
leitun Jóns vel og kváðust geta
smíðað liin bitrustu vopn úr
harðstáli, en þau myndu verða
dýr, því seyða þyrfti til þeirra
ýmsar náttúrur, því að Kol í
Köldukvíslarbotnum bitu ekki
algeng vopn. T. d. var þýðingar-
• iaust að skjöta á hánn úr byss-
um, því hann kunni lag á því að
taka á móti selahöglum og renni-
lóðum eins og slikkirii og skyrpa
því til baka með þeim krafti, að
drap menn og skepnur, sem fyr-
ir urðu. Járnsmiðirnir sögðu, að
umfram allt þyrfti að herða bit-
vopn, sem ynnu á Kol, í volgu
mannsblóði, en það væri dýrt
og torfengið. Um þær mundir
varð Jón fyrir vonbrigðum: Al-
þingi synjaði honúm um tvö
íst hönum sárlega síngirni og
smásálarskapur þingmanna, því
að mikill fjárhagslegur ávinn-
ingur hefði verið að ráða Kol af
dögum og láta greipar sópa um
eignir hans, sem voru einkum
gull og silfur, sem hann geymdi
í stórum kistum, líkum korn-
byrðum í laginu.
Guðjón Einarsson sagði, að
Jón söðli hefði á gamals aldri
verið athyglisverður persónu-
leiki: Mikill vexti, andlitið frítt
og greindarlegt, svipurinn og
málrómurinn mikill og sterkur.
Hann svaf alltaf allsnakinn, eins
og siður var margra á 19. öld.
Hann var hærður mjög á baki
og brjósti, og mátti greina, að
hárafarið myndaði kross beggja
megin; það taldi Jón sína beztu
vörn ásamt nálapúðanum, gegn
galdrasendingum frá Kol í
Köldukvíslarbotnum. Jón hafði
um skeið verið fylgdarmaður
Morrisar hins brezka, sem ferð-
aðist allmikið hérlendis og var
íslands vinur. Morris var hinn
merkasti maður. Hann mat Jón
söðla mikils. Jón kunni nokkuð
að mæla á enska tungu og tókst
með þeim órjúfandi vinátta.
Þegar Morris hætti ferðum sín-
um til íslands gleymdi hann
ekki Jóni, en sendi honum ár-
lega peningafúlgu. í erfðaskrá,
sem hann lét eftir sig, ánafn-
aði hann honum sömu upphæð
sem ekkja hans sendi skilvíslega
á hverju ári. Jón sörli styrkti
Þorstein Erlingsson skáld til
náms eftir getu. Þorsteinn orti
fagurt kvæði til ekkju Morrisar
undir nafni Jóns.
Oft voru fræðandi og skemmti
legar samræður milli okkar sjó-
manna í Vesturkoti. Hefði Max-
im Gorki verið einn af oss, —
mundi hann hafa kallað okkar
félagslíf sína háskóla. Eiríkur
gamli tók lifandi þátt í samræð-
um og setti oft út langar tölur
um ýmisleg málefni. Guðmund-
ur lausamaður, húsbóndi minn,
var að jafnaði fámæltur, en gat
þó orðið ákafur, ef hann tók
til máls. Hann var ráðríkur að
eðlisfari. Þegar hann á stundum
átti örðugt með að festa trúnað
á frásögnum Eiríks, gerði hann
sig valdsmannslegan og skipaði
Eiríki að þegja og vera ekki
með neina helvítis þvælu. Eirík-
ur steinþagnaðj, þvi hann leit
mjög upp til Guðmundar og
fannst sjálfsagt að hlýða hans
fyrirmælum. Ég tók upp þykkj-
una fyrir Eirík og skaut því að
— að honum bæri ótakmarkað
málfrelsi, því hann færi aðeins
með óvéfengjanlegar staðreynd-
ir, sem hann hefði frá sannorð-
ustu mönnum. Guðmundur stóð
þa upp úr sæti sínu, strunsaði
fattur og nærri reigingslegur út
úr liúsinu, gekk ofan að báta-
vörinni og tók að fást við veið-
arfæri sín eða lifrarkjagga. Ei-
ríkur tók upp þráðinn að nýju
og bar á borð ýmsa lífsspeki,
sem hann lumaði á og var útföl.
Seinni vertíðina, sem ég var
í Vesturkoti, vorum við aðkomu-
sjómenn, að ’tína saman föt 'ökk-
ar áð morgni 11: maí, sem vár
lókadagur. Við vorum eins og
fUglar, sem voru að sléppa úr
búri, sem við höfðum gengið
við, en þráðum þó að losna úr,
annað hvort til heimabyggðar
eða óvissunnar, sem er óræð og
heillandi. Við Guðjón Einars-
son vorum að brjóta föt okkar
saman og láta þau ofan í striga-
poka. Eiríkur var niður við sjó
eitthvað að bjástra við hrogn og
lifur, sem áttu að seljast á næstu
dögum. Jón gamli vafraði um
gólfið í kringum okkur með
eirðarleysi í svip og látbragði.
Allt í einu víkur hann sér að
Guðjóni, dregur upp úr buxna-
vasa sínum tóbaksbaukinn óvið-
jafnanlega. — Þú hefur verið
mér, Guðjón minn, mestur
drengur allra manna, sem ég hefi
kynnzt, að undanteknum honum
Þorsteini hérna, nú vil ég biðja
þig að þiggja af mér baukinn,
sem vott um viðurkenningu og
þakklæti mitt. — Guðjón færð-
ist með hægð undan því að taka
við gerseminni, en þá fór gamli
maðurinn að vatna músum, svo
að hann tók við bauknum til
fullrar eignar, en andlit Jóns
gamla Ijómaði af gleði. Við
Guðjón gengum ofan að báta-
vörinni og kvöddum Eirík með
vinsemd og virðingu, eins og
hann átti skilið. Hann hafði
langa ævi verið sjálfum sér
nógur og lagði sjálfur á sig
sparnað, sem nálgaðist skort, til
þess að verða engum til baga í
elli sinni.
Ég hlakkaði mikið til þess
frjálsræðis sem ég átti í vænd-
um að vertíð lokinni, eins og
aðrir sjómenn. Ég kvaddi þó allt
Vesturkotsfólkið með trega, enda
var það í síðasta sinn, því að ég
sá það aldrei síðan. Þó ytri
menning á þessu góða heimili
væri á engan hátt umfram það,
sem almennt gerðist á þeim
tíma, þá var þetta fólk svo heið-
arlegt og vandað til orðs og æð-
is, að þar bar aldrei skugga á
svo ég vissi. Þar ríkti óhaggan-
legur friður. Mannlast eða bak-
mælgi heyrðist ekki í Vesturkoti.
Orðheldni og sanngirni í öllu
var þessu góða fólki órjúfanlegt
lögmál. Þarna var mikil spar-
semi viðhöfð, þó ekki skorti mat
eða sæmilegan aðbúnað. Ekki
var borizt á á heinn hátt, fatn-
aður alls heimilisfólksins gróf-
ur en sterkur, ætlaður til langr-
ar endingar. Lausamennirnir
bættu föt sín sjálfir og heldur
ósnyrtilega. Þorgerður gerði að
fatnaði hins heimilisfólksins, fór
litlu betur á því. Ekki vissi ég
til, að til væri nein saumavél á
heimilinu, svo að öll fatviðgerð
var unnin í höndum. Þorgerður
ráðskona var hreinlát, matbjó
vel og þvoði þvotta af mikilli
vandvirkni, sem var ærið verk
á vertíðinni, enda féll henni
varla verk úr hendi.
Ég heyrði sagt, að Vesturkots-
fólk allt, að undanteknum Jóni
gamla og gamalmennunum Egg-
erti og Þóru, ætti peninga-inn-
stæðu í Landsbankanum; er lík-
legt að það hafi verið satt. Þetta
sparifé var ellitryggingasjóður,
en þó einkum ætlaður til þess
að mæta útfararkostnaði, þegar
eigándinn félli frá, því að þá
fjölluðu vandalausir menn um
fjármunina. í athafnalausri elli
15
var aftur á móti unnt að komast
langt með sparnaði og Tengf
var hægt að herða sultarólina.
Það má því ætla, að þetta
trausta og heiðvirða fólk hafi á
meðan kraftar entust verið
lengstum að vinna fyrir útför
sinni, því að umfram allt vildi
það vera sjálfbjarga og engum
til þyngsla, hvorki lífs eða lið-
ið.
Starfsstúlknafélagjð
SÓKN
minnir félaga sína á að fjölmenna
í kröfugönguna og taka þátt í
öðrum hátíðahöldum dagsins.
GLEÐILEGA HATÍÐ!
Sendum
íslenzku verkafólki
beztu árnaðaróskir
í tilefni
1. maí.
Vélsmsðja Tálknafjaréar hf.
hundruð króna styrkinn. Gramd- viljugir inn í og sætt okkur vel