Alþýðublaðið - 26.09.1968, Page 7

26- september 1968 ALÞÝÐUBLAÐIÐ 7 .
FIMMTUGUR í DAG:
Ólðfur Jóhann Sigurðsson
SÍÐASTA ÁRIÐ mitt í Flóan-
um fékk ég lánaða barnabókina
„Við Álftavatn”. Ég las hana
úti í hlaðvarpa indælan haust-
dag og ætlaði varla að geta skil-
að henni. Þá laukst upp fyrir
mér veruleiki með heillandi æv-
intýrablæ. Ég vis'si ekki, að þetta
var skáldskapur, en bókin hafði
svipuð áhrif á mig og fagurt'
veður eða gott atlæti. Mér fannst
meira tilhlökkunarefni að vera
ungur sunnlendingur eftir en
áður.
Höfundurinn hét Ólafur Jó-
hann Sigurðsson, og ég frétti þá
þegar, að hann ætti heima í
Grafningnum. Svo rak ein bók
hans aðra, og ég varð mér úti
um sérhverja þeirra strax og
færi gafst. Ólafur Jóhann hef-
ur þannig átt erindi við mig frái
því að hann kvaddi sér hljóðs
sem rithöfundur. Mér hefur
aldrei komið frami hans á ó-
vart. Af jafnöldrum er hann
mitt skáld öllum öðrum fremur.
Ástæða væri að skilgreina
þessa niðurstöðu í löngu máli,
en afmæliskveðja leyfir ekki
Slík umsvif. Ólafur Jóhann túlk-
ar iðulega í skáldsögum sfnum
þjóðfélagsskoðanir, sem eru mér
hugstæðar og geðfelldar, samúð
með bágstöddum, skilning á' von-
sviknum einförum, harm og
reiði vegna fátæktar og ofríkis,
en þvílík drenglund ræður
naumast listrænum úrslitum,
því að hún er aðeins mannleg
skylda. Mér finnst einkum til
um sálfræði hans, sem sprettur
af næmum skilningi og rekur
mikil örlög. Þetta sannast kann-
ski bezt af „Litbrigðum jarðar-
innar”, en er einnig boðskapur-
inn í „Fjállinu og draumnuns.”
og „Vorkaldri jörð”, svo og ýny»-
um smásögum höfundar. Ólafur
er glöggur á umhverfi og heild,
en vandi einstaklingsins reynist
honum þó löngum aðalatriði.
Hann hefur á valdi sínu þá jafn-
vægu skapsmuni að geta ver^
andvígur eða mótfailinn því, sem
hqnum þykir vænt um. Girafn
ingurinn mun skáldríki hafis 1
néfndum sögum. Óvíða er fég-
urra á Suðurlandi. Ólafur Jó-
hann lýsir og ógleymanlega
þessari fjölbreytilegu sveit,
þar sem saman fer tign
og mýkt, sorti og birta, gnýr og
kyrrð hjá fjalli, vatni og fljóti.
Þar lætur hann gerast atburði
geigs og kvíða, böls og sorgar af
því að alvara lífsins liggur hon-
um þungt á hjarta. Spegill hans
er mínningin og saga þjóðar-
innar.
Megineinkenni á Iritstörfum
Ólafs Jóhanns Sigurðssonar er
vandvirknin. Hún virðist aug-
ljósust í stíl hans og málfari, en
telst eigi síður ríkur þáttur mann-
lýsinga og frásagnar og ljær
skáldskapnum listrænan búning.
Sjaldgæft mun, að óskólageng-
inn höfundur nái þvílíkum ár-
angri af lestri og sjálfsnámi.
Hann fæst því aðeins, að við-
leitnin sé svo eðlislæg, að hún
verði nauðsyn. Afköst Ólafs
þykja ekki tíðindum sæta. Þó eru
þau ærin, þegar vandvirkni hans
er metin og skilin og ennfremur
haft í huga, að hann á við þung-
bæra vanheilsu að stríða.
Skáldríki Ólafs Jóhanns Sig-
urðssonar er ekki víðlent, þó að
hann sé sem rithöfundur allt í
senn bæjarbúi og sveitamaður,
íslendingur og heimsboægari.
Hann markar sögum sínum bás
af kröfuharðri hófsemi eins og
hann ritar þær af fágaðri vand-
viíikni. Oft vitna þær um frá-
bæra íþrótt og táknrænan skáld-
skap. Mér virðist sálfræðin í
„Litbrigðum jarðarinnar” nægur
boðskapur, en þar kennist einn-
ig svo margslunginn heimur
fegurðar og trega, að lesand-
inn nemur stund og stað eins
og opinberun. Gott er að eiga
völ á þeirri mynd og kennd, en
minnisstæðust verður mér þó
gleði og sorg unglingsins í
Grafningnum, þegar hann gerist
allt í einu þeirri reynslu ríkari,
hvað lífið og veröldin er saklaus-
um og viðkvæmum sveitadreng.
Staðreyndatalið um ævi og
störf Ólafs Jóhanns Sigurðsson-
ar er fljótrakið. Hann fæddist
að Hlíð í Garðahreppi 26. sept.
1918, en fluttist með fjölskyldu
sinni austur í Grafning vorið
1924 og ólst þar upp.Leið hans
lá svo til Reykjavíkur haustið
1933, og erindið var að gerast
rithöfundur. Fyrsta bók Ólafs
kom út í sept. 1934, og varð höf-
undurinn þá landskunnur 16 ára
gamall. Fimmtugur hefur Ól-
afur látið frá sér fara fimmtán
bækur og að auki safnritið
„Ljósa daga”, sem út kom í til-
efni af fertugsafmæli hans.
Kona Ólafs Jóhanns er Anna
Jónsdóttir, og hefur bólstaður
þeirra hjóna lengi verið að Suð-
urgötu 15 í Reykjavík. Þau eiga
tvo syni.
Loks hlýt ég að þakka Ólafi
Jóhanni hugþekk persónuleg
kynni. Gaman er að sækja hann
heim og blanda við hann geði.
Gesturinn hlakkar alltaf til
næstu samfunda, þegar hann
kveður Ólaf.
Saga Ólafs Jóhanns . Sigurðs-
sonar er íslenzkt ævintýri um
karlsson, sem vann kóngsriki, en
þar segir ekki frá grimmu valdi
heldur listrænni menningu.
Drengurinn úr Grafningnum
reyndist sigursæll í göfugri bar-
áttu, sem gerði hann að frægum
rithöfundi og ágætum manni.
Helgi Sæmundsson.
YFIRLÝSING
í tilefni af atburðunum á
Vatnsenda 28. júní og 2. sept-
ember sl. og frásögn dagblaðs-
ins Vísis af þeim.
Vjð undirritaðir, Magnús P.
Hjaltested og Björn V gfússon
frá Gullberastöðum erum
furðu lostnir yfir ofannefnd-
um atburðum, þegar hrekja
átti ekkjuna á Vatnsenda, frú
Margréti G. Hjaltested, og
börn hennar af jörðinni með
lögregluvaldi. Okkur er tjáð,
að þetta hafi átt að gera í
krafti arfle ðsluskrár Magnús-
ar heitins Einarssonar Hjalte-
steds, fró 4. jan. 1938, því að
þar sjáist, að hann hafj viljað
að konur frænda sinna héldu
ekkí löglegum ábúðarrétti
sínum á Vatnsenda, ef þær
misstu menn sína.
Við höfðum báðir margra
ára náin kynni af þessum vel
viljaða sæmdairmanni og
þekktum vel umhyggju hans
fyrjr velferð kvenna frænda
s nna og barna þeirra. Við er-
um því ekkj í neinum vafa um
að ofangreind túlkun á arf-
leiðsluskrá hans er alröng og
hrein fjarstæða, enda sjáum
við engin ákvæði í arfle ðslu-
skránni, er hejmili þessa túlk
un á henni. Og ekki getum
við ímyndað okkur, að það
hefði verið að skapi Magnúsar
heitins, að hrekja nú ekkju
fræmda síns, Margréti G.
Hjaltested, nauðuga með bú
og börn frá Vatnsenda, eft'r
hið frábæra starf hennar þar
frá því er hún tók við búsfor-
ráðum á jörðjnni árið 1961,
Framhald bls. 11.

HANNES JONSSON, sendiráðu-
nautur í Moskvu, hefur sent Al-
þýðublaðinu fjórar greinar um
gagrnrýni, sem fram hefur kom-
ið á þjónustunni, og varpar fram
ýmsum nýstárlegum hugmyndum
til úrbóta. Blaðið mun birta grein
arnar næstu daga, enda Þótt Það
greri ekki allar skoðanir Hannes-
ar að sínum.
ríkisþjónustu skortir nú mark.
mið og tilgang” (bls. 48). Dag-
blaðið Tíminn tók þessi um-
mæli síðar upp í fréttagrein á
fyrstu síðu.
Búast hefði mátt við, að
þessum aðilum værj fullljóst,
að markmið íslenzku utanrík-
isþjónustunnar er í engu frá-
brugðið meginmarkmiði utan-
ríkiöþjónustu annarra ríkja-
Það er fyrst og fremst að ann-
ast hin opjnberu samskjpti við
önnur ríki og samtök annarra
ríkja, þ.e. tvíhliða samskjpti
ríkja, og samskipti við fjöl-
þjóða- og alþjóðasamtök, þanu-
ig að þau fari fram á friðsam-
legan og vinsamlegan hátt; að
gæta hagsmuna ríkisjns, m.a.
viðskiptahagsmuna í þessum
samskiptum; og að vernda og
aðstoða ríkisborgara lands
síns erlendis, eftir því sem
þörf krefur og tjlefni gefst til.
Alkunnugt er, að hin opinberu
samskipti ríkja eru margvísleg,
svo sem t. d. sjá má' af hinni
löngu skrá milliríkjasamninga í
C deild stjórnartlðindanna og
snerta ekki aðeins sjálfstæðis-
og öryggismál, svo sem viðræð-
urnar og nótuskiptin við Banda-
menn fyrir stofnun lýðveldisins
1944, landhelgismálið, Natosamn
ingana og varnasamninginn við
Bandaríkin, heldur einnig marg-
vísleg viðskipta- og hagsmuna-
mál, samanber t. d. allan þann
fjölda viðskiptasamninga, sem
gerðir hafa verið á vegum utan-
ríkisþjónustunnar, þótt' viðskipta
ráðuneytið og einstök firmu hafi
einnig af eðlilegum ástæðum átt
þar drjúga aðild að. Mætti reynd
ar nefna langtum fleiri mála-
flokka, svo sem félags-, menn-
ingar og tæknimálefni, fjármál,
siglingamál og flugmál og margt
fleira, en hér verður látið nægja
að vísa til C deildar stjórnartíð:
inda til frekari upptalningar.
Meginsjónarmið utanríkis-
þjónustunnar við hin margvís-
legu samskipti við önnur ríki og
fjölþjóða- og alþjóðasamtök er
að sjálfsögðu að standa vörð um
sjálfstæði, fullveldi og hags-
munamál íslenzka ríkisins með
því að stuðla að vinsamlegum
samskiptum við þessa aðila, vin-
samlegri sambúð og samvinnu
um hagsmunamál ríkjanna.
Störf • utanríkisþjónustunnar
við verndun íslenzkra hagsmuna
og aðstoð og fyrirgreiðsla henn-
ar við íslenzka rikisborgara er-
lendis og íslenzk fyrirtæki, eru
svo margvísleg, að langt mál yrði
upp að telja. Snerta þau ekki að
eins viðskiptaliagsmuni fyrir-
tækja heldur og menningarsam-
skipti og hagsmuni íslenzkra
námsmanna erlendis, fyrir-
greiðslu við almenna íslenzka
ríkisborgara, t. d. kaupsýslu-
menn, farmenn og ferðalanga,
sem á einn eða annan hátt vefj-
ast í opinber afskipti erlendis.
Mætti þannig lengi telja.
Það má vel vera, að til séu
þeir einangrunarsinnar á ís-
landi, sem halda því fram, að
framangreind undirstöðuatriði ís-
lenzkrar utanríkisþjónustu séu
aðeins pomp og prjál. En því
er til að svara, að sjálfstæð og
fullvalda ríki geta ekki þrifizt
án samskipta hvert við annað, og
margra alda reynsla sjálfstæðra
ríkja sannar ótvírætt, að nauð-
synlegt er að einhver einn skipu-
lags eða starfsaðili ríkisins sjái
um þessi samskipti og hafi yfir-
umsjórr með framkvæmd þeirra.
Hlutverk utanríkisráðuneyta
og sendiráða um allan heim er
að annast þessi samskipti í sam-
ræmi við utanríkisstefnu viðkom-
andi ríkis. Hef ég aldrei heyrt
ábyrga menn á íslandi haida
því fram, að mögulegt væri fyrir
okkur íslendinga að fara aðrar
leiðir í þessum meginstarfsþætti
utanríkisþjónustunnar en aðrar
þjóðir hafa gert, enda hafa mynd
azt um þessi samskipti alþjóð-
legar venjur, sem óhjákvæmi-
legt er fyrir sjálfstæð ríki að
fara eftir, íslenzka ríkið og ís-
lenzka utanríkisþjónustu ekki
síður en aðra.
Hver sá, sem þekkir nokkuð
til sögu íslenzkrar utanríkis-
þjónustu, veit, að frá upphafi
hefur meginstarf hennar og til-
gangur verið að stofna til vin-
samlegra samskipta við önnur
ríki, m. a. til þess, við upphaf
lýðveldisins, að vinna sjálf-
stæði og fullveldi íslenzka rík-
isins viðurkenningu annarra
ríkja; síðar að viðhalda þessum
vinsamlegu samskiptum og efla
þau á ýmsan hátt með hliðsjón
af íslenzkum hagsmunum, svo og
að stuðla að því, að hagsmuna-
átök og ágreiningsatriði, sem
upp hafa komið við önnur ríki,
- f-i: ;í Framhald bls. 11.
Eftit Hannes Jónsson sendiráBunaut