Alþýðublaðið - 21.01.1969, Blaðsíða 4

4 ALÞYPUBLAÐK) 21- janúar 1969
Útvarpsþátturinn frægi um varnarmálin:
það Ijóit að Bandaríkjamenn verða
fyrst og fremst, eða Nato verður
fyrst og fremst, að verja sína liags-
muni á Islandi, og þeirra hagsmun-
ir eru svo stórfelldir hér og þeir
eru 9vo samslungnir íslenzkum
•hagsmunum, að það er útilokað að
verja hagsmuni íslendinga nema að
verja hagsmuni þeirra um leið. Þess
vegna lít cg þannig á að það sem
við leggjtim til, landið okkar, það
gerum við án endurgjalds vegna
þess, að þessar varnir Bandaríkja-
manna eru í þágu Atlantshafsbanda
lagsins ekki síðtir heldur en okkar;
heldur miklu meira.'
BfÖRGV.: Já, það var að heyra
á Ouðmundi áðan að hann væri
andvígur því, að við tækjum bein-
ar greiðslur fyrir dvöl hins erlenda
herliðs hér á landi. Ef til vill teldi
Guðmundur, að það kæmi til greina
að það karmi óbeint hagræði af
þessu, óbeinar greiðslur, t.d. láta
Bandaríkjamenn leggia hér í ýms-
ar framkvæmdir, nú begar á bjátar
hér í efnahagslífi okkar.
GUDM.: Nei, ég tel það rangt,
, að íslenzkt efnahaeslíf eigi mikið
, undir varnarframkvæmdum scm
slíkum. Það er ekki eðlilegt að
byggja atvinnulíf eins lands upp á
slíkurr þætti sem hervarnir eru eða
heruaðartæki. Ée tel bað rangt, og
ég minnist þess, að ég las ræðu sem
var eiginlega kveðiuræða Eisen-
howers, þegar hann lér af störfum
sem forseti; þar talar hann einmitt
um hvað þnð sé hættulegt fyrir
bandarískt efnahagslíf, að hin svo
nefnda hernaðarmaskína verði of
ríkur þáttur í efnahagslífi Banda-
ríkjanna. Hann varar við því, að
hernaðarframleiðslan geti orðið svo
Vamarorð
Eisenhowers. . .
stór hluti í heildarframleiðslu þjóð-
arinnar, að hún verði óumflýjan-
leg og það sé raunverulega ekki
hægt að draga úr henni. Þessi aldni
höfðingi og fyrrverandi forseti
Bandaríkjanna varar slna eigin
þjóð þarna við því, sem ég tel að
komi enn síður til greina hér hjá
okkur Islcndingum, að vera eitthvað
tengdir hernaðarframkvæmdunum.
En ég vil 9vara Aroni því aftur
á móti, þegar hann talar svo mikið
um þetta eins og þetta varnarmál
sé fyrst og fremst hagsmunamál
Bandaríkjanna, að ég lít þannig á,
að þetta sé sameiginlegt hagsmuna-
mál. Eg tel það ekki síður mikils
virðí fyrir okkur hér tvö hundruð
■þúsundirnar að vera undir þessari
( varnarhlíf sem Atlantshafsbanda-
lagið veitir -aðildarþjóðunum, þótt
við :éum smáir, og ég hef aldrei
• liuð á það þannig, að það væri
bein fórn þó að hér væri herstöð.
Að sjálfsögðu cru alltaf óbeinar
fórni ' lagðar fram þegar menn ger-
ast aðilar að öllu sem lýtur að ann-
að hvort vörnum cða hernaði, en
ég ttl það óumflýjanlegt að íslend-
ingar séu þarna aðilar að; og ég tel
þa rétt, að við veitum jafnvel
enn frekari framlög til varnar þjóð-
arinnar heldur en gert hefur verið.
ARON: Já, ég vil svara þessu að
nokkru þannig að í síðustu styrjöld
þegar láns- og leigulögin voru sett
I Bandaríkjunum, þá voru hafnir
stórkostlegir flutningar á hernaðar-
tækjum og öðru sem hæfði öðrum
hernaðar útbúnaði til Rússlands.
Mikill hluti af þessum flutningum
fór fram um Norður-Atlantshafið.
Mig minnir, að ég hafi lesið það í
æviminningum Churchills að hann
hefði talið að ef að þessar aðstæður
sem Bandamenn 'höfðu á Islandi
þá til þess að verja þessa flutninga,
hefðu ekki verið fyrir hendi, þá
hefði mátt búast við því að styrjöld-
in hefði dregizt mikið á langinn,
og spurningin verið jafnvel, hvern-
ig hún hefði farið. Þetta sýnir hvaða
feiknarlega þýðingu Island hafði I
síðustu styrjöld. Mér finnst við
höfum lagt svo mikið af mörkum,
þessar fáu hræður sem 'hér eru t
þessu landi, og við verðum að gera
okkur það Ijóst eins og ég sagði I
upphafi þessa máls, að það eru
fimm hundruð milljónir manna
sem eru meðlimir I Atlantshafs-
bandalaginu, cn við erum bara tvö
hundruð þúsund mánns sem eig-
um heima hér á Islandi. Og ef við
eigum að leggja fram Iandið okk-
ar til varnar þessum fimm hundr-
Bregrðwm husranum
til Snánar. . .
uð milliónum mana úti I veröld-
inni, þá sé framlagið svo stórfellt
frá okkar hendi. að bað sé ónormalt
og óeðlilegt að krefiast þess af okk-
ttr, sérstaklega á sama tíma og at-
vinnuástæðnr okkar eru þannig að
þær eru með bví lélegasta sem þær
hafa verið um lengri tíma. I’ess
vegna vil ég að við segjum upp,
að visstt marki. samningum bæði
við NATO og við Bandarikin, við
segium unn þessnm samningum til
endurskoðunar og til að gæta okkar
hagsmtina. Og hveriir okkar hags-
munir eru svo, vil ég geta örlítið
nánar.
Og bá ætla ég að bregða hugan-
um suður til Soánar. Nú er þannig
ástatt á Snáni að Bandaríkjamcnn
hafa sarníð víð Snánverja, urn það
að mega hafa þar I landinu,
byggja þar flugvelli, byggja þar
hafnir og vfirHift gera þar það sem
þeir burfa að <rera til þess að geta
komið ár sinní fvrir I>orð í hernaði.
Fvrir betta haG tv* *ír greitt í að-
stöðugiaid á S~áni 350 milliónir
dollara á ári. nö hafa Spánverjar
sagt bessnm samníngum unp og
krafizt af Bandaríkiamönnum eitt
þúsiind mit'i dntlara í aðstöðu-
gjald.
ÍÉg vil nú hrevta bessum dollur-
um sem Snánverinr hafa nú neitað
að taka við af Randaríkiamönnum,
ég vil brevta b»im r íslenzka oen-
in.ga. Ég vil slá. hvað það er fyrir
oþkur, þessar briú hundruð og
fimmtíu rniltiónir dollara, sem Spán
ygriar hafa sagt nei við. Ef við
fengium bessa nnnhæð fvrir bá að-
sfi'ðu. í að'töðugiald fvrir bað serri
við látum í té, væri það öll fjárlög
ríkisins fyrir yfirstandandi ár. Það
eru allar erlendar skuldir íslenzka
ríkisins eins og þær eru í dag, á
fjórtánda þúsund milljónir króna.
Það er öll Búrfellsvirkjunin eins og
hún er þegar hún er fullbúin. Það
er álverksmiðjan fyrir sunnan Hafn-
arfjörð, þegar hún er fullbúin. Og
það er sennilega þó nokkur afgang-
ur. Þetta er það, sem þeir Spán-
verjar hafa sagt nei við hjá Banda-
ríkjamönnum; það er nefnilega
hvorki meira né minna heldur en
yfir 30 þús, milljónir áslenzkra
króna.
En þegar ég minnist á Spán vil
ég um leið minnast á það hvaða
þýðingu Soánn hefur se'm hérnaðar-
land, miðað við Island, fyrir Vest-
urveldin. F.nglendingar cru með-
Kmir í NATO, þeir hafa aðstöðu
á Gíbraltar, þeir hafa aðstöðu á
Mölru, NATO hefur aðstöðu í
Grikklandi og aðstöðu á Italíu.
Með öðrum orðum, þeir hafa greið-
an aðgang að Miðjarðarhafinu,
miklu, miklu meiri heldur en svo
að maður gæti hugsað sér að ástæða
væri fyrir Bandaríkin að kaupa sér
líka aðstöðu þarna, en samt scm
áður hafa beir nú borgað fyrir þetta
350 milliónir dollara, og hafa nú
fcngið frest fram í marzmánuð,
hvort þeir ættu að ganga að því,
sem Soánveriar hafa nú krafizt, að
fá 1000 milliónir dollara fvrir þetta
hiá þeim. Ég segi að Island er
miklu meira ‘hernaðarlega virði h»ld
ur en Spánn, vegna þess að bað
er hægt að verja lönd Miðjarðar-
hafsins fr.á svo mörgum stöðum
sem NATO hefur í hendinni, en
það er ene’nn staður á norðurhveli
jarðar sem hægt er að verja Norður-
Atlantshafið frá nema Island, svo
vit sé í bví. Ef það ætti að verja bað
annarstaðnr frá myndi það kosta
svo æðisffennið fé, að það mvndi
skipta sáralitlu máli hvað NATO
og Bandaríkin myndu greiða fvrir
þá aðstöðu sem þau hafa hér. Og
þess vegna finnst mér, fyrst að-
staðan sem við höfum hér er svo
ofsalega mikilla peninga virði, að
það sé of niikils krafizt, að við
lcggjum þetta allt saman fram.
Það er alveg nóg finnst mér, að
við getum sagt „þið megið vera á
Islandi.en bað verður bara að Itorga
fyrir bað. bað sem samið væri um“.
BIÖRGV.: Guðmundur, hvað
mvndir bii vilja segja við þessum
síðustu orðum Arons?
GUÐM.: Eg ætla nú ekki að
líkia saman. bera saman hvað Hfs-
viðhorf Islendinga og Spánverja
hlióta að vera giörólík. Þegar Spán-
veriar árið 1952 fóru á fjörur við
Bandaríkinmenn, að þeir væru opn-
Ginfólík lífsviðhorf. . .
ir fyrir því að láta byggja flugvelli
á Spáni, þá var það vegna þess að
Spánn var á þeim tíma og er ef
til vill enn lífskjaralega séð mjög
langt niðri. Spánverjar- eru gömul,
og ég vildi segja úrkynjuð, hern-
aðarþjóð. Þeir hafa ætíð metið líf
og þjóðarhngsmuni, að minnsta
kosti á síðari öldum, út frá sjónar-
miði gulls og silfurs, eins og þess
sem þeir hirtu í Ameríku. Þeir voru
nú fyrstir þar eins og menn vita,
og í stað þess að líta á hinn nýja
heim eins og Norðurálfumenn gerðu
eftir að þeir komu til Ameríku, þá
fóru Spánverjar þar rænandi og
ruplandi og útrýmdu þeim íbúum
er þar voru, i stað þess að reyna
að rækta landið Upp og byggja upp "
þá miklu álfu sem Ameríka er.
Ég vildi segja að vegna sögu sinnar
og lífsviðhórfa, þá er þetta eigin-
lega eðlileg þr<>un hjá Spánverj-
um, þegar kemur að slíku máli eins
og þessu, að þeir fái borgað þarna,
1000 milljón dollara á ári í aðstöðu
gjald, — eða vilji fá; þeir fá núna
.,350 tnilljónir..Þetta er mjög óyenju-
legt, og það er ekkert annað ríki í
tengslum við . Atlantsbafsbandalag-
ið sem fer að eins og Spánverjar
gera þarna.
Svo vil ég bara segja það til við-
bótar, að lífsviðhorf okkar Islend-
inga til hernaðar er yfirleitt allt
annað en allra annarra þjóða inn-
an' Atlantshafsbandalagsins. Raun-
verulega vildum við Islendingar
helzt vera utanvið öl! hernaðar-
varnarbandalög, ef við gætum því
við komið. Og vegna þess að það
er okkar viðhorf, þá má eiginlega
segja að við höfurn verið óbeint
þvingaðir til að ganga inn í banda-
lag eins og NATO er, á sínum
tíma, þegar kalda stríðið komst í
algleyming á milli stórvelda heims-
ins. Við gengum í bandalagið á
grundvelli hugsjóna, en ekki pen-
ingagildis, og af þeirri ástæðu einni
og einnig því, að við erum ekki
hernaðarþióð, þá held ég að við
verðum að meta það í hverju okk-
ar framlag til bandalagsins er fólgið.
F.g held, að það sé ekki of íl.agt
að veita bandalaginu þá varnarað-
stöðu sem það hefur í landinu, þó
maður fari ekki að meta það til
einhvers ákveðins peningagildis. —
Þetta skilur milli mín og Arons, að
hann er meiri fiármálamaður held-
ur en ég er.F.g lít frekar á þetta frá
'hugsiónalegu sjónarmiði og út frá
því sjónarmiði, ao ég tel að við
fáum raunverulega miklu meira
heldur en að hægt sé að meta til
fiár. Og éc vil endurtaka það sem
ég sagði áðan, að ég er sannfærður
um bnð að ef ísland væri ekki í
NATO, og þessi samningur Banda-
ríkianna va>ri ekki, þá mvndi ekk-
ert þeirra ríkja er væri í Atlants-
'hafsbandnlaginu hætta á það að
fara út í þriðju heimsstvriöldina,
þó hér vrði öiinur Cuba. Ég held
að bað vrði miög þvðingarmikið fyr
ir íslendinga að gera sér grein fyrir
því.
BIORGV.: Þegar Aron svarar
Guð'niindi nú næst, þá mvndi hann
kannski vilja víkja að því um. leið,
hvort hann tclji líklegt að Banda-
rikjamCnn vaæu reiðubúnir til þess
að látn í té beinar greiðslur fyrir
afnot af íslenzku landi.
ARON: F.g vildi slrax segja það,
að ég er ekki sammála andmælanda
mínum hér að þvt leyti að við
þurftrm að fara aftur til
1492 eða hvaða ár það var nú: sem
Spánverjar komu' til Amcríku, Ég
held að það sé nú brðíð séði mikið
breytt frá þeim tíma, vegna þess að
Améríka ér eiginlega orðin til sem
heimsálfa síðan það skeði, svo að
ég býst ekki við, að þar komi til
hugsjónir eða hugmyndir Spánverja,
eins og þær ,voru á þeim tíma.
„Manima, sjáðu
hvað ég er stór. . .“
F.n hvað því viðvíkur sem Björgv.
spttrði um, þá vil ég segja þetta.
Það er nýkömin fram. tillaga á
bingmannafundi hiá NATO um
það að hjálpæ Islendingum að
bvggja upp sína atvinnuvegi hcr.
F.f ég man rétt þá voru það þrjár
þjóðir sem að þessu stóðu, m.a.
Kanadamenn, og það merkilega við
þetta er það, að það munu allir
hafá tekið vel ;í þetta,'nema ís-
lendingar sjálfir. Þeir hugsuðu bara
ekkert nm þetta Og það hefur .sára-
lítið verið l talað um þetta - hér
heima á íslandi. Þetta minnir -raun-
verulega á krakka sem stendur a
tánmri og teygir hendurnar upp í
loftið og segir : „Guð, mamma,
sjáðu hvað ég er stór.“
F.n það er alls ekki það sem
við skulum athuga; við skulum
heldur athuga, hvað við erum
litlir. og mínar bugmyndir í sam-
bandi við þetta, eru þær, að þær
greiðslur, sem við eigum að krefj-
ast að fá frá Nato og frá Banda-
ríkjamönnum, eru bcinlínis greiðsla
fvrir aðstöðu, það er aðstöðugjald.
Aðstaðán, sem þeir fá hér á Is-
landi, er svo mikils virði, bæði fyr-
ir Bandaríkin og eins f\'rir Nato,
að mér finnst það sjálfsagður hlut-
ur að þeir greiði eitthvað fyrir
þetta, sérstaklega með hliðsión af
því, að við þessir íbúar á Islandi,
þessi tvö hundruð þúsund, við bú-
um hérna í landi, sem er að mörgu
levti ónumið. Hugsum okkur það,
að við eigum til da’inis oðeins 40
km. langan vegarspotta, sem er að
nokkru levti sambærilegur við vega
kerfi. sem allar Nato-bióðir búa
við. Við þurfurn að bvggja þetta
tipp. F.g vil að við perum kröfur
til og fáum aðstöðugjald hjá þess-
um aðllum til að bvggja unp Is-
land, ti! þess að við getum byggt
upp vegakerfið hér á Islandi, svo
að við getum bvggt rafstöðvar
hér á Islandi, virkiað öll fallvötn
,á Islandi. sem raimvet-ntecra er ' d-
ið að borgi sig að v'i-kja, svo við
höbirn p-r'rriIerr-i p-'-lJ 1 f-"u-
tíðinni. S'ðan vil ég að við förum
eins að með jarðhita, við eigum að
virkja hann Iíka. Og við eigum að
gern meira: við eigum að bvggja
verksmiðjur á eftir, svo að við get-
um selt á albióðamnrkað'. Við eig-
um að byggja verksmiðiur, svo að
við getum unnið fiskinn bannig,
að hann geti farið beiiia lei.ð í pott-
ínn og á pönnuna 'hiá þeim, sein
kaupa •bann erlendis. .Þetta vil ég
láta' vinna' með íslen'zkum' hönduiii
og fvrir íslenzkt fé- fésem við höf-
um fengið sem aðstöðugiald, fvrir
það' sem við 'veitnm öfjrnm þjóð-
utn 'sem aðstöðu hafa' hér á landi.
e'kki/gerum þetta, hvgr ;eiguin við
d:
átsms. Og yið verðum að athúg'g að, ef við