Alþýðublaðið - 23.02.1969, Side 4

4 ALÞÝÐUBLABIÐ 23. febrúar 1969
„Sækir að mér sveina val"
Beinakerlingavísur voru algeng-
ar í gamla daga. En beinakerling-
ar voru ýmsar vörður kallaðar,
einkum á fjallvegum. Skáldmæltir
ferðamenn settu gjarnan saman
vísur, stungu í legg og skildu eft-
ir í vörðunum. Voru þær ætlaðar
þeim, er næstir fóru um veginn
á eftir, og venjulega ortar í stað
kerlingar. Beinakerlingavísurnar
voru yfirleitt ekkert penpíulegar
að efni eða orðfæri, frekar hið
gagnstæða. Eftirfarandi vísa er
'kveðin í orðastað beinakerlingar-
innar, sem ennþá stendur við suð-
urmynni Kaldadals og margir
’ hafa eflaust veitt athygli á ferðum
'sínum:
1 Sækir að mér sveina val,
sem þeir væru óðir.
Kúri ég ein á Kaldadal.
Komið þið, piltar góðir!
Þessi á aftur á móti að vera
ort um biskpp, sem fór urn veginn
og staldraði við hjá kerlingu:
Geðið mitt hann gladdi sjdkt,
' gamla hressti æru.
Hvað hann gerði það hægt og
mjúkt!
Hafi hann þökk og æru!
★
Efnið í næstu vísu er sótt í
Njálu, eins og flestir munu við
kannast, en ekki veit ég, hvort það
er dr rímum eða annarrar ættar.
En gömul mun vísan.
Þegnar riðu á Þríhyrningsháls,
þaktir brynju og skjöldum.
Allir komu óvinir Njáls
nema Ingjaldur á Kjöldum.
★
Olína Andrésdóttir skáldkona
yrkir um fjörðinn sinn á góðviðr-
isdegi:
Sé ég landið hljótt og hlýtt
handaband þitt strjúka,
heyri þig anda undurblítt
upp við sandinn mjúka.
Og friðarboga faðmlags til
faðminn toga bláa,
glampa og loga af ljósi og yl
lygna voga gljáa.
Skín í heiði himins frítt,
heldur á leiðum vörðinn,
lætur greiðast ljúft og blítt
ljós inn Breiðafjörðinn.
★
Sr. Einar Friðgeirsson á Borg
kveður á þessa leið:
Augun tapa yl og glans,
ástin fegurðinni,
ef að bezta brosið manns
botnfrýs einu sinni.
★
Jóhannes Jónasson í Hlíðarseli í
Fellum yrkir um ónefndan bæ:
Siði hérna sízt ég spyr um,
sannleiksgögnin að mér streyma:
Þar sem grasið grær að dyrurn
gestrisnin á ekki heima.
★
ísleifur Gíslason á Sauðárkróki
hefur samúð með Ingu gömlu:
Vorkenni ég veslings Ingu
að verða að þagna í dauðanum!
Af tómri mælgis tilhneigingu
talar hún upp úr svefninum.
★
Kolbeinn Högnason i Kollafirði
yrkir þessa dýrt kveðnu vísu:
Syrtir, þéttir, hylur, hrín,
hreytir, skvettir, fyllir.
Birtir, léttir, skilur, skín,
skreytir, sléttir, gyllir.
★
Þessi staka er líka eftir Kolbein:
Leitt við arg um lífdaga
láni fargar hryggur;
undir fargi örlaga
illa margur liggur.
.1 þessari vísu eru líkingarnar
augsýnilega sóttar í taflið, en höf-
undurinn er .Hjörleifur Jónsson.
Illt er að brúka í ástum kák,
ekki er gott að vaða reyk,
ef að svanninn segir skák,
svo er mát í næsta leik.
★
Þorsteinn F.rlingsson orti þessa
vísu til Jóhannesar Nordai ís-
hússtjóra:
Ætlarðu að muna eftir mér
einhverntíma, kæri,
ef að ganga af hjá þér
ung óg falleg læri.
★
Guðni átti níu dætur. Þar kom,
að ein gifti sig og hvarf úr föður-
garði. Þá kvað Káinn:
Nú á Guðni aðeins eftir átta
dætur;
sá hefur nóg sér nægja lætur.
★
Orn Arnarson kveður í hinurn
gamla góða rímnastíl:
Dansinn tróðu teitir þar
tóbaksskjóðu bjóðar;
hnjáskjóls tróður hýreygar
hlupu á glóðum rjóðar.
Tvenns konar skynjun
Eitt af því, sem hefur
gert menntamenn Iiðinnar
aldar fráhverfa trúarbrögð-
um, er sá einkennilegi
klofningur, sem orðig hefur
í hugsun mannkynsins
Raunvísindamenn liðna tím
ans 'höfðu sínar aðferðir og
sín tæki, og niðurstöður
þeirra voruj notaðar sem
undirstaða undir nýja lífs-
sýn, etjns og ekkert gæti ver
ið til utan við það, eem
þessar aðferðir og tæki ná
til. Forsendan fyrir þessum
hugmyndum var sú, að
'hugsun mannsins ætti að
vera og gæti verið „sjálfri
sér samkvæm" í öllum hlut
um, og þannig ætti tilveran
einnig að vera, séð með
augum mannrúns. En svo
kemur það allt í einu fram
við öreindarannsóknir, að
hægt er að sjá og mæla
sama fyrirbærið með tvenn
um hætfi. Það má ganga út
frá því, að Ijósið sé bylgjur
í einhverju, sem enginn veit
þó hvað er, en svo undar-
lega ber- við, að huSsi menn
sér ljósið sem langa runu
af smáögnum, verður niður
staðan h n sama. En það er
ómögulegt að ganga út frá
hvoru tveggja í einu. Hér
er ekki um að ræða and-
stæður, heldur eins konar
tvískynjun hins sama fyrir-
bæris.
Allir hugsandi menn ættu
að geta ’fagnað yfir því, að
raunvísindin eru komin
inn á þesfar brautir, því að
það er ekki langt síðan raun
vísindm réðu allri veraldar
sýn, og gera að miklu leyti
enn. Hins vegar er þessi tví
skyniun alls engin nýjung
í túlkun trúarbragðanna.
Hún kemur meðal annars
fram í Passíusálmum séra
Hallgríms. Þar er annars
vegar talað um guð sem
strangan dómara, en hins
vegar sem fyrirgefandi föð-
dr.
Jakob
Jónsson
tóö pregí
mmfm
ur. Hvort er hann? Jón
Vídalín hefur aðallega
fyrra viðhorfið. Nútíma-
prestar hið síðara. Þó niá
'hvorugu.r þáttúrinn bera
hinn algerlega ofurliði.
Trúarsálfræðingar benda
á þá staðreynd, að sami*
maðurinn getur skynjað tila
veruna með tvennum hættj(§
til skiptis. Stundum hefur
hann skyn raunvísinda-
mannams, þar sem eitt leið
ir af öðru samkvæmt rök-
réttum lögmálum. Stundum
greinir hann atburði og fyr
irbæri iem opinberun um
vilja eða viðhorf guðs.
Rau.nvísindamaður sérÞ
í krossi Krists ekki annað
en aftökutæki úr sérstöku
efni og af ákveðinni gerð.
Trúmaðurinn skynjar í
brossinum tákh guðlegrar
elsku. Hvorugur þáttur
skynjunarinnar má vera al
gerlega einráður í hugsun
mannsins. Ha£i ég ein-
göngu 'hið raujnvísindalega
sjónarmið, verður kroesfest
ing Krists ekki annað en
sögulegur atburður, án nokk
urrar æðri merkingar. Hafi
ég eingöngu hugann við
táknjið og mlerkingu þess,
hverfur mér u,m leið sú
hugsun, að guð hafi opin-
berað eilífa elsku sína í
raunverulegu lífi mannkyns
ins á þeasari jörð.
Einu sinni voru menn
hræddir við að viðurkenna
hina furðulegu tvískynjun.
Og sá tvú'kinnungur, sem
um skelð hefur átt sér slað
í menningu vorri, á rót sína
að rekja til þess, að bæði
meðal heimspekinga og trú
fræðinga var stöðugt verið
að heimta annað hvort eða.
Annað hvort áttá að sjá tii-
veruna alltaf með augum
raurivísindamannslns, eða
alllaf með augum trúmanns
ins. Og hvor ifyrir sig reif
í hárið á hlnum vlð öll tæki
færi. Nú er vonin, að oss
lærist að viðurkenna~ tví-
skynjun og afleiðingar henn
ar, ekki aðeins innan eðlis-
fræðinnar, heldur í skynj-
un tilverunnar yfirleitt.
Margt ber , vitni um dýpri
skilning á þessu heldur en
áður var.
Jakob Jónsson.
•0
Bó'khald
Reikningsskil
Þýðingar
Sigfús Gunnlaugsson Cand.
oecon
Laugavegi 18 III Sími 21620