Dagur - 08.04.1927, Blaðsíða 4

54 »AQU* 14.-15. tbl.
Framsögumaðurinn giskaði á að kostn-
aður við útgáfuna mundi verða um 3000
krónur; en mikið af þeim kostnaði mundi
fást upp úr sölu ritsins. Af framan-
sögðu verður það tvennt séð. í fyrsta
lagi, að við vorum ekki bráðlátari í
minningarrit, hver svo sem skrifaði það
en svo, að vildum bíða í 10 ár og áttum
við þá ekki okkur vitanlega »í höggi við
höfund þess« og datt heldur ekki í hug
að það ætti að verða bitlingur handa
Jónasi Þorbergssyni. í öðru lagi stóðmn
við í þeirri meiningu, eftir því, sem
framsögumanni fórust orð á fundinum
að ritið yrði selt en ekki gefið.
Það næsta, sem við vitum um þetta
rit, er það að við sjáum í Degi einhvern-
tíma í sumar að ritið væri komið út og
Jónas Þorbergsson hefði samið það.
Enda þótt við þættumst vita að ritið
gæti að ýmsu leyti verið nýtilegt þó Jón-
as hefði samið það, skal það játað að
við mistum fremur löngun til að eignast
það, því við höfðum talið sjálfsagt að
fleiri menn yrðu fengnir til að skrifa í
það og ritið yrði á þann hátt fjölbreytt-
ara og læsilegra, en þó einkum og sérí-
lagi að það yrði áreiðanlegra heimildar-
rit fyrir seinni tímann, ef það væri
skrifað af mönnum sem væru félaginu
gagnkunnugir af eigin reynslu fyr og
síðar, en það teljum við mestan kost
slíkra rita, sem þessa, að þau séu skrif-
uð af óhlutdrægni og skilningi á sögu
félagsins. Það stoðar lítið þó teknir séu
upp »atburðir og staðreyndir« ef dregn-
ar eru ramvitlausar ályktanir útaf
öllu saman fyrir ókunnugleika og van-
þekkingu.
Þrátt fyrir þennan galla á undirbún-
ingi ritsins frá okkar sjónai-miði hugð-
um við að eignast ritið svona við hent-
ugleika, en þá upplýsið þér, hr. ritstjóri,
að því sé útbýtt gefins, enda höfum við
nú báðir fengið það, þó að þér, sem höf-
undur ritsins sýnduð okkur eigi þá kurt-
eisi, að senda okkur það við fyrsta tæki-
færi, sem trúnaðarmönnum félagsins.
Nú höfum við loksins haft tækifæri
til að blaða í ritinu og þar, sem við höf-
um svo dæmalaust gaman af myndum,
byrjuðum við á að skoða þær, sjáum við
þá okkur til mikillar undrunar að það
flytur myndir af öllu starfsfólki fé-
lagsins, nema endurskoðendum. Þetta
þótti okkur einkennilegt, að ekki skyldu
vera þarna myndir af endurskoðendum,
einsog stjóm félagsins og slátrurum,
sem þó mun hafa verið ætlast til í
fyrstu, áttum við dálítið erfitt með að
átta okkur á, hvemig á þessu mundi
standa, hjá öðrum eins smekkmanni og
Jónasi Þorbergssyni.
Ekki gátum við skilið að höf. teldi
okkur endurskoðendum væri misboðið,
þótt mynd af okkur væri send útí ver-
öldina í svo frægu ritverki, sem hefir
það fram yfir flest mannanna verk að
vera dæmt »óaðfinnanlegt« eftir sögu-
sögn höfundarins sjálfs. Því síður gat
okkur dottið í hug að höf. hefði þótt
ritinu misboðið þó teknar hefðu verið
myndir uppí það, af svo háttsettum
mönnum í félaginu, sem endurskoðend-
um. Sist af öllu kom okkur þó til hugar,
að hlutdrægni höf. væri þessu valdandi,
þar, sem hann var að vinna hér trúnað-
arstarf fyrir K. E. Við gáfumst upp við
að ráða gátuna.
Þessi vonbrigði hefðum við eigi sett
svo mjög fyrir okkur, ef önnur verri
liefði eigi á eftir farið. Við höfum sem
sé hverg'i í þessari heillögu bók fundið
þann rnikla fróðleik, sem þér hafið ver-
iö að ávísa okkur, og talið okkur svo
»gagnlegan« því það sem rétt er farið
með í ritinu er okkur kunnugt um áður,
þar sem við höfum, sem endurskoðend-
ur félagsins um mörg ár, haft aðgang
að bókum þess og annar okkar verið bú-
settur í héi'aðinu allan þann tíma, sem
félagið hefir staðið og starfað, og því
haft beztu aðstöðu til að kynnast starf-
semi þess, frá því fyrsta og fram á
þennan dag. Skoðun okkar er því enn
su sama og hún var á síðasta aðalfundi,
að skaðlaust hefði verið fyrir félagið,
þó útkoma minningarritsins hefði dreg-
ist um nokkur ár, enda mun sú skoðun
nokkuð almenn meðal félagsmanna K.
E. að yður hafi meira legið á ritlaun-
unum( en félaginu á ritlingnum. 9)
9) Þegar framkvæmdastjóri félagsins
fór þess á leit við mig að eg' tæki að mér
samningu ritsins, lét hann þess ekki
getið, að til útgáfunnar væri stofnað,
til þess að láta mig hafa bitling. Hafi
svo verið, er mér ókunnugt um það.
Vísa eg því þessari sneið áleiðis til
réttra hlutaðeigenda.
Þá vísa eg og' af höndum mér allri á-
byrgð á vali mynda í ritið. Um það átti
eg og engar tillögur, enda var ekki
spurður ráða.
Þar sem eg' var ekki útgefandi ritsins,
taldi eg' mér ekki bera, að senda »trún-
aðarmönnum« Kf. Eyf. það. Hefði mátt
virða mér slíkt til framhleypni og of-
metnaðar. Mitt var að semja ritið, eins
og eg hafði tekið að mér að gera, en
ekki að sjá um útbýtingu þess.
Þar sem að þeir félagar láta þykkju
sína í framangreindum atriðum bitna
á mér, þó óverðskuidað sé, fer að verða
skiljanleg drýldni þeirra og andstygð á
minningarritinu. Bætist og enn við veru-
legt atriði. Þeir áttu von á því; að ritið
yrði »skrifað af mönnum, sem væru fé-
laginu gagnkunnugir af eigin reynslu
fyr og síðar«. Seinna benda þeir á, að
annar þeirra (Stefán) hafi »verið bú-
settur í félaginu allan þennan tíma, sem
félagið hefir staðið og starfað og því
haft beztu aðstöðu, til þess að kynnast
starfsemi þess o. s. frv.« Kænleg bend-
ing um, hvert stjómin hefði átt að snúa
sér, er hún leitaði að manni til að semja
ritið! í öðru lagi er þeim ekki sent ritið.
í þriðja lagi byrja þeir á því að leita að
myndum af sér í ritinu og finna þær
þær ekki!
Kunnugir vita, að Bjarni er ekki met-
orðasjúkur, þó honum hafi orðið það á,
að skrifa undir þessa sjúkdómslýsingu
Stefáns á Varðgjá.
Líklega er Stefán miklu meira lasinn
af særðri metorðagirnd, heldur en menn
gera sér alment grein fyrir.
Þeir félagar gefa í skyn, að heimildir
séu ekki rétt upp teknar í ritið, — sbr.
ummælin: »að það yrði áreiðanlegra
heimildarrit fyrir seinni tímann« og
»því það sem rétt er farið með í ritinu
o. s. frv.« — Skora eg á þá, að sanna
dylgjur sínar, eða renna þeim niður að
öðrum kosti og vera um leið berir að
víavitundi rógmœlgi,
Við héldum því fram í fyrri athuga-
semd okkar, að K. E. hefði selt allmik-
ið af vörum ágóðalaust undanfarandi
ár. Um það atriði farast okkur þannig'
orð: »Að K. E. hafi fylgt þeirri reglu
undanfarandi ár, að selja ýmsar vörur
ágóðalaust, og að sú verzlun hafi farið
vaxandi á síðustu árum, og er það sönn-
un þess, að framkvæmdarstjófi og stjórn
féiagsins, sé okkur sammála um það, að
slíkt sé í samræmi viö lög, grundvöll og
anda félagsins«. Þetta segist þér »full-
yrða að sé »rangt«, að þessi staðhæfing
okkar sé »algei'lega ósönn«. Þetta leyfið
þér yður að segja; þó þér hljótið að vita,
eða getið fengið að vita, að fyrirliggj-
andi reikningar félagsins hin síðustu ár,
sanna það ótvírætt, að við förum hér
með rétt mál. Getur hver félagsmaður,
scm vill hafa fyrir því að líta í reikn-
inga félagsins síðan 1922 sannfærst um
þetta atriði. Látum við okkur því nægja
með það, að vísa öllum yðar vaðli og
skáldskap um þetta atriði heim til föð-
urhúsanna á Sig'urhæðum þar, sem hann
er tilreiddur.10)
Ekki verðui' annað ráðið af ummæl-
um yðar, en að framkvæmdarstjórn fé-
lagsins, hafi brotið grundvöll, lög og
anda félagsins í hvert skifti, sem hún
hefir látið úti vörur með sannvirði, en
til þess að veita henni nokkra uppreisn,
Jeitist þér við að afsaka það háttalag'
hennar með því, að sérstakar og knýj-
andi ástæður hafi valdið; og teljið eink-
um til »harða samkepni«. Ekki eru nú
rökirr mörg, sem þér færið fram fyrir
þessari skoðun yðar, svo ætla mætti að
til þeirra væri sérstaklega vandað, enda
eru þau sótt á djúpmiðin, þau eru tekin
úr bókinni heillögu, sem kom út 19. júní
s.l. eftir fjánnálafræðing Jónas Þor-
bergsson, en á kostnað Kaupfélags Ey-
firðinga, og hljóða þannig: »Fyrir árið
1919 var öll verzlun með byg'gingarefni
á Akureyri í höndum kaupmanna. Á
fundi félagsstjómarinnai' 22. febrúai'
það ár kom mönnum ásamt um, að hér-
aðsbúar ættu við óviðunanleg kjör að
búa í þessari verzlunargrein. Samkvæmt
upplýsingum, er fyrir lágu, taldi fram-
kvæmdarstjóri félagsins sennilegt, að
unt mundi vera, að útvega félagsmönn-
um trjávið fyrir allt að þriðjungi lægra
vorð en það tíðkaðist hér í bænum«.
Svona er þá »sanikeppnin« óskapleg,
sem rekur stjórn K. E. út í það forað,
að brjóta grundvöll, lög og anda félags-
Íns; að dómi Jónasar Þorbergssonar.
Ekki tilgreinið þér á hvaða fundi hafi
verið ákveðið að taka upp hina »hörðu
samkeppni« með kol og salt, en »sama
móli« segið þér að gegni um þær vöru-
10) Hér er því haldið fram, að reikn-
ingai' félagsins beri það með sér, hverja
skoðun stjórn og framkv xmdarstjóri
hafa á þessum verzlunarháttum. Slíkt
er heldur ógáfuleg ályktun. Eg mót-
mælti því og' mótmæli því enn harðlega,
að stjóm og framkvæmdastjóri telji
kostnaðarverðsafhendingu í samræmi
við grundvallarskipulag félagsins. Þetta
hefi eg kynt mér. Vildi eg mælast til
þess að þeir félagar geri slíkt hið sama.
Gæti það forðað þeim frá, að verða oft-
ar að athlægi fyrir vanþekkingu um
höfuðatriði í grundvallarskipulagi kaup-
félaga.
tegundir. Geta nú háttvirtir lesendur
séð, að liér er ekki að ræða um neina
smáræðis samkeppni, þar sem ómögulegt
sýnist, að leggja nema 30% á þessar
vörur fram yfir venjulegt kaupmanna-
verð. Svona vísindalegir fjármáladrætt-
ir verða ekki gripnir upp úr bókum ó-
valinna alþýðumanna! 111)
Þá gerið þér yður beztu vonir um, að
framkvæmdarstjóri og stjórn félagsins
muni koma yður til hjálpar og að þaðan
megum við eiga von á leiðréttingu. Þótt
Við getum nú fyllilega búist við, að þér
kunnið að verða hér fyrir vonbrigðum,
og sannast sagt naumast sanngjamt af
yður, að ætlast til hjálpar úr þeirri átt.
Því þó stjórnin kunni einhvemtíma að
hafa hjálpað yður út úr kröggum og'
vandræðum, sem hún hefir talið að þér
hafið stofnað til af skinsamlegu viti, er
alls óvíst, að hún telji sér skylt, að
hjálpa yður út úr öllum yðar kröggum
og' vandræðum, einkum ef hún skyldi
líta svo á, að stofnað væri til þeirra af
óskinsamlegu viti; einsog við höfum
nokkra ástæðu til að ætla að hér eigi
sér stað, því »leiðir verða langþurfa-
mennirnir«. En fari svo ólíklega, að þér
getið hrært framkvæmdarstjóra eða
stjórn félagsins til meðaumkunar, c-ða
þér hafið ráð á þeim í þessu falli, þá
látið þér þá koma. Við höfum svo oft
átt tal við framkvæmdar.stjórn félags-
/
ins um þau málefni K. E., sem þýðingu
hafa haft fyrir starfsemi þess, og aldrei
haft illt af. —
Þessu næst snúum við okkur að verð-
lagningaraðferðinni. í fyrra andsvai'-
inu segið þér. »Eg tel að verðlagsaðferð
hvers félags sé grimdvöllur sá, sem það
er rekið á.« Þetta leyfðum við okkur að
telja »fáránlega kenningu« og nokkuð
nýmóðins. Nú sjáum við hvert þér sækið
þessa speki, þér sækið hana í minningar-
ritið hans Jónasar er því ekki að undra
þó fast sé haldið um þá heimsku. Við
hröktum þessa skoðun yðar í fyrri at-
hugasemd okkar og sýndum fram á með
rökum, að álagningaraðferð lcaupfélaga,
er einungis formsatriði en enginn grund-
völlur. Þér gætuð fljótt og fyrirhafnar-
lítið sannfært yður um að við stönduiíi
ekki einir uppi með þessa skoðun, ef þér
vilduð gera svo vel og halla aftur um
st.und helgiriti Jónasar Þorbergssonar
og opna í þess stað »Tímarit íslenzkra
samvinnufélaga, sem skrifað er af okk-
ar fróðustu og einlægustu kaupfélags-
mönnum, og lesa hvað þeir segja um
þessi boðorð. Til þess að lengja eigi um
of mál okkar látum við nægja með að
lýsa hér skoðun ritstjóra Jónasar Jóns-
sonar í þessu efni. Hann segir (sjá
Tímar. ísl. samv.fél. XIV. ár III. og
IIII. hefti bls. 71 og 72), eftir að hann
hefir skýrt frá því að félög þau( sem
stofnuð voi-u hér á landi fram að 1900
11) Ekki geta þeir félagar hugsað sér
að harðnað hafi sú samkepni, er leiddi
til þeirra úrslita, að trjáviðarsalar hér
í bæ, sem seldu áður með 30% hagnaði,
hafa gefist með öllu upp og Kaupfélag
Eyfirðinga hefir tekið nálega alla trjá-
viðarverzlun í sínar hendur. Er ástæðu-
laust að endurtaka rök þau, sem áður
voru færð um þetta atriði. Þau voru í
samræmi við þar um fengnar upplýsing-
ar frá stjórn félagsins.