Dagur - 02.06.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 2. júní 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgrciðsla, auglýsingar, innheirata:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87'— Sími 166
Blaðið keraur út á hvcrjum raiðvikudegi
Argangurinn kostar kr. 25.00
Gjaldtlagi er 1. júlí
Drentverk Odds Björnssonar h.f. Akureyri
Morgunblaðsmenn vilja takmarka
rétt landsmanna til innsöngu
í kaupfélögin
MORGUNBLAÐIÐ hefir nú um nokkurt skeið
gert félagsmannatölu kaupfélaganna að umtals-
efni með ærið undarlegum hætti. Fyrir nokkru lét
blaðið sér sæma, að drótta því að forráðamönn-
um KEA að upplýsingar þær um meðlimi félags-
ins, sem birtar eru í síðustu ársskýrslu, væru ekki
réttar og lét liggja að því, að félagsmannatalan
væri fengin svo há, með því að bæta „konum,
börnum og gamalmennum“ við löglega tölu kaup-
félagsmeðlima. Þessi frásögn blaðsins var tekin til
meðferðar hér í blaðinu fyrir nokkru og þá birt
sundurliðuð skýrsla um félagsmenn í KEAogbent
á, að á félagaskrá væru engir skráðir nema þeir,
sem væru löglegir félagsmenn með skyldum og
réttindum samkvæmt samvinnulögunum. Að-
dróttanir Morgunblaðsins væru tilefnislausar og
ósmekklegar og myndi málstað kaupsýslumanna
þeirra er að blaðinu standa sízt nokkur greiði
gerður með slíkum málflutningi.
EIGI AÐ SÍÐUR heldur Mbl. áfram uppteknum
hætti, að dylgja um falsanir í sambandi við félags-
mannaskrár kaupfélaganna og KEA sérstaklega.
Segir blaðið, að eðlilegt sé að á félagaskrám kaup-
félaganna „séu aðeins taldir framfærendur.... en
ekki t. d. húsmæður, börn og gamalmenni, eða
fólk, sem er á framfæri annarra.... “ Ennfremur
telur blaðið skorta upplýsingar um það, hvernig
félagsmannatalan „sé fengin", eins og það oi ðar það.
Þessar spumingar blaðsins og ályktanir eru
furðulega fávíslegar. Samkvæmt samvinnulögun-
um er öllum mönnum frjáls aðgangur i kaupfélag
samkvæmt nánari ákvæðum í samþykktum fé-
laganna. í samþykktum KEA er þetta orðað svo,
að „inngöngu í félagið fá karlar og konur, sem
hafa deildasamþykki (þ. e. viðkomandi félagsdeild
hefir fyrir sitt leyti samþykkt upptöku þeirra) og
eru fjárráða...f sömu samþykktum segir enn-
fremur, að nöfnum og heimilisfangi nýrra félaga
skuli bæta á félagaskrá um leið og þeir gerist fé-
lagsmenn og við nöfn þeirra, sem hætta að vera
félagsmenn, skal skrá dag og ár, er þeir fara úr
félaginu. Samvinnulögin og samþykktir kaupfé-
laganna skýra því greinilega frá því, hvernig
félagsmannatalan er fengin. Er óþarfi fyrir Mbl.
að láta sem það sé einhver óttalegur leyndardóm-
ur. Talan er fengin með þeim einfalda hætti, að
telja þá einstaklinga, sem á hverjum tíma eru lög-
legir félagsmenn samkvæmt samþykktum félag-
anna. Allar hugleiðingar um, að við þá tölu sé
bætt skylduliði og börnum o. s. frv., eru gjörsam-
lega út í bláinn og algerlega tilefnislausar. Þá er
það næsta furðuleg staðhæfing, að eðlilegast væri
að kaupfélögin teldu ekki aðra félagsmenn en
framfærendur. Samkvæmt lögunum er öllum
fjárráða einstaklingum heimil innganga og þetta
lagaákvæði tryggir beinlínis lýðræðisfyrirkomu-
lag félaganna. Það er eitt af undirstöðuatriðunum,
sem öll samvinnufélög byggja á. Með því að tak-
marka frelsi manna til inngöngu í félögin, svo sem
Mbl. virðist telja eðlilegt, væri grundvellinum
raskað. Dagur hefir ekki upplýsingar um það, hve
margir af félagsmönnum kaupfélaganna eru
„framfærendur”, enda hefir því aldrei verið hald-
ið fram af samvinnumönnum, að allir íélagsmenn
væru það. Félögin setja engar slíkar skorður við
umsóknum manna að ganga í félögin. Þar gilda
einungis þau ákvæði, sem að framan getur. Líklegt
má telja, að mikill meiri hluti þeirra séu heimilis-
feður, en að sjálfsögðu eru þar líka einstaklingar,
sem ekki eru heimilisfeður, t. d. margt ungra,
ógiftra manna og kvenna.
MBL. TELUR upplýsingar Dags
benda til þess, að til séu menn,
sem séu meðlimir í tveimur fé-
lögum og taldir á báðum stöðun-
um. Því hefir aldrei verið haldið
fram af samvinnumönnum, að svo
geti ekki verið þar sem eins hátt-
ar til og t. d. hér í Eyjafirði og
um vesturhluta Þingeyjarsýslu,
að mörk milli kaupfélaganna eru
óglögg .Á þessu svæði hafa starf-
að þrjú kaupfélög, öll í meira en
60 ár. Engin ákvæði eru til, sem
banna mönnum að vera í fleiru en
einu félagi og eitthvað mun vera
til af slíkum mönnum austan
Eyjafjarðar. En á þessu hefir eng-
in breyting orðið hin síðari ár
nema þá til fækkunar, því að
fólki hefir heldur fækkað en
fjölgað á þessum slóðum. Fjölg-
unin í KEA síðasta áratuginn er
nær öll á Akureyri ogíþorpunum
við Eyjafjörð. Bændurnir voru
langflestir skráðir félagsmenn
áður. í þessu liggur því ekki falin
nein ástæða til þess að drótta,
fölsunum að kaupfélögunum. —
Hvert félag telur sína félagsmenn,
samkvæmt samþykktum sínum.
Það hefir alla tíð verið svo, að
þeim, sem búa á landamerkjum
félaganna hefir sumum hverjum
þótt hagkvæmt að vera í fleiru en
einu félagi, enda engin lög, sem
slíkt banna. Hins vegar eru þær
deildir, sem þarna er um að gera
svo fámennar, og slík aðstaða svo
óvíða til á landinu ,að þetta rask-
ar ekki að neinu ráði heildarfé-
lagsmannatölunni. Væri raunar
sjálfsagt fyrir samvinnufélögin,
að láta gera skýrslu um það, hve
marga menn er þarna um að ræða
á landinu og birta hana til þess
að sýna, að þar er ekki að finna
nein gögn er máli skipta fyrir þá,
sem hafa það helzt áhugamál um
þessar mundir, að troða skóinn
ofan af kaupfélögunum og
frjálsri og þvingarlausri verzlun
landsmanna.
FOKDREIFAR
Deilt á heilbrigðis- og
lögregluyfirvöld.
Gunliar Jónsson spítalaráðsmað-
ur hefir sent blaðinu allhvassa
ádeilu á fyrirkomulag heilbrigð-
is- og þrifnaðarmála í bænum og
starfshætti lögreglunnar. Fer bréf
hans hér á eftir.
„SÁ VAR' HÁTTUR lögreglunn-
ar og heilbrigðisfulltrúans á Akur-
eyri fyrir 14 árum, að gæta þrifnað-
ar' í bænuip .Það var ófrávíkjanleg
regla, að lögregluþjónarnir gengu
um bæinn og gáfu lögreglustjóra og
heilbrigðisfuiltrúa skýrslur um
þrifnaðarástand bæjarins Ef ský-'si-
an bar jrað með sér aðeltthvað það
var í hénni, sem lögreglan halði
ekki vald til að framkvæma, ]>á
gjiirði heilbiigðisfulltrúinn þær ráð-
stafanir, sem vald hans levffii í sam-
yinnu við lögrpgluna, en þau atrifii,
sem cigi nrðu framkvæmd eftir boði
heilbrigðisfulltrúa og lögregluþjón-
anna, voru lögð u'idir ú.'skuið lög-
reglustjóra samkvæmt 98. grein lög-
reglusamþykktar bæjarins, en sú
grein mælir svo fyrir, að fram-
kvæma megi nauðsynlegar ráðsfaf-
anir á kostnað þess, er eigi hlyðir
settum ákvæðum lögreglusamþykkt-
arinnar.
EG GEKIC UM B/F.INN síðast-
liðinn hvítasunnudag. í bau 25 ár,
sem eg liefi verið hér á Akureyri,
ltcfi eg aldrei séð bæinn jatu óþrifa-
legan.
Til að sanna mál mitt, vil eg
benda húsbændum lögreglunnar og
heilbrigðísfulltrúans á eftirfarandi
staði, þar sent þeir geta séð stað-
reyndir:
1. í Gudmannsgarði efu saman-
komnar 23 tegundir af alls ko't.ir
rusli.
2. Á milli Samkomuhúss bæjar-
ins ,og gamla barnaskólans er alls
konar rusl.
3. Sunnan við húseign bæjarins á
Höepfnersslóðinni, er saman kom-
inn margs konar óþverri.
4. Þegar litið er úr Hafnarstræti
austur á niilli Hótel Gullfoss og
Hótel Akureyrar, gefur að líta ó-
fagra sjón.
5. Við Útvegsbankann var fyrir
hátíðina tyllt upp 40 ára gömlum
grindarstúf og þar girt inni ýmis-
legt rusl.
6. Jafnan eru opnir dunkar með
mannshári og öðrum úrgang frá
rakarastofum sunnan við rakara-
stofurnar í Skipagötu og fýkur það
framan í veglarendur.
7. Á óbyggðum lóðum gengt lög-
reglustöðinni getur að líta margt,
sem þar á ekki að vera.
8. Fjaran öll var látin vera ó-
hreinsuð fyrir hvítasunnuna.
Svona mætti raun'ar lengi telja.
Þá skal þess getið, að Jón Sigurðs-
son ,sem vinnur sitt starf af mikilli
trúmennsku, telur það frágangssök
að lialda götum og gangstéttum
hreinum þar sem alls konar óþverri
fýkur og fellur frá þeim stöðum,
sem ertt fyrir utan hans verkahring
að hreinsa.
ÞÁ ER ÞESS VERT að bera sam-
an kostnaðarliði fyrr og nú í þessu
sambandi. — Árið 1934 var kostn-
aður við lögfeglu bæjarins kr.
12.680,00. Þá voru bæjarbúar 4374,
eða kostnaðurinn um. kr. 3,00. á
hvern bæjarbúa. Nú eru bæjarbúar
6516, en kostnaðurinn við lög-
regluna um kr. 226,000,00 eða kr.
34,70 á hvern bæjarbúa ,cða sem
næst 1100% liærri 1948 en 1934.
Þcss skal getið, að þá hafði lögregl
an með höndum margvísleg störl
fyrir bæinn endurgialdslausy, svo
sem innhcimtu útsvara, lögtök,
lóða- og erfðafestumælingar. Þá var
lögreglan einnig látin safna búnað-
arskýrslum o. fl„ allt endurgjalds-
laust. Nú liefi eg litið svo til að um
nokkur ár hafi ríkt íurðu inikið
framkvæmdaleysi hjá lögreghumi
og skal í því sambandi nefna nokk-
ur dæmi:
1. Mjög er það sjaldgæft að lög-
reglan sjáist stjórna götuumferð.
2. Þrifnaðarmál bæjarins lælur
lnin sig litlu eða engu skipt.a.
3. Um nætur er oft svo mikill há-
vaði á götum úti, að bæjarmenn
liafa ekki svefnfrið.
4. Mjög oft sést það, að ölvaöir
menn íari um götur bæjarins og ó-
náði vegfarendur, án þess að l;'.g-
reglan fáist um það.
5. Það er daglegur viðburður, að
bílar þjóta á ólöglegum hraða um
bæinn og líka að þeim sé lagt ólög-
lega við götur og þá sérstaklega við
gangstétta- og götuhorn, án íhlut-
unar lögreglunnar.
EF ÞESSI MÁLI eru athuguð í
réttu Ijósi fyrr og nú er niðurstað-
an þessi: Meiri tilkostnaður, minni
árangur. Það er því tímabært að at-
liuga, hvað bæjarbúar fá fyrir að
(Framhald á 5. síðu).

Smábarna-leikfimiimi lokið
Nú um mánaðamótin lauk smábarna-leikfimi,
sem Fræðsludeild KEA hefir haft með höndum um
þriggja mánaða skeið (marz, apríl og maí). Um 90
börn sóttu þessa tíma, og voru það börn á aldrinum
4, 5 og 6 ára, þar að auki nokkur 3 ára, sem fengu
að vera með eldri systkinum og nokkur urðu 7 ára
á þessu tímabili. <
Eins og að líkum lætur er hér ekki um að ræða
leikfimi í venjulegum skilningi þess orðs, en aftur
á móti ætlað til þess að venja á að umgangast önn-
ur börn, læra að hreyfa sig frjálsmannlega og ýmiss
smá atriði í venjulegri tímgengni, þar að auki er
reynt að þroska tilfinningu barnsins fyrir hljóðfalli
og takt og reynt að hjálpa þeim til að fá nokkurt
vald yfir hreyfingum sínum.
Það er óhætt að segja, að þessi tilraun Fræðslu-
deildar KEA, sem gerð var af veikum mætti, hafi
tekizt mjög vel.
Börnin sóttu tímana vel, voru hin ánægðustu og
virtust mörg hver hafa mjög gott af þeim. Hinum
feimnu og óframfærnu varð að hjálpa ótrúlega mik-
ið, en þvílík gleði, þegar þau höfðu yfirunnið sjálf
sig og gátu leikið með eins og hin börnin.
Frömu og freku börnunum varð aftur á móti að
halda aftur af og „bremsa“ svolítið á stundum.
Að loknu þessu þriggja mánaða námskeiði var
mæðrum boðið að horfa á síðasta æfingartíma hvers
aldursflokks um sig. Þótti mörgum það góð
skémmtun, og létu mæður í Ijós ánægju sína yfir
þessum tímurn og fullyrtu að börn þeirra hefðu haft
mikið gagn og gleði af.
Ungfrú Rósa Gísladóttir annaðist píanóundirleik
og aðstoðaði á annan hátt, en Anna S. Snorradóttir
h'afði á hendi kennsluna.
Milli 50 og 60 aðstanendur barnanna. horfðu á
síðustu æfingar.
HVAÐ VEIZTU UM DDT?
Hreint DDT er hvítt, kristallað efni. Naín þess var
tekið upp af herjum Bretlands óg -Báiidaríkjanna.
Efni þetta var fundið upp árið 1874 af Othmar Zeid-
Ter’ efnafræðingi við háskólann í Strassburg.
Efni þessu var lítill gaumur gefinn, þangað til ár-
ið 1939 að svissneskur vísindamaðui', Paul Muller
að nafni, hóf rannsóknir með efnið að nýju. Hann
er talinn fyrstur hafa gert sér grein fyrir nytsemi
efnisins til eyðingar skordýrum.
Árið 1942 tók herinn efnið í sína notkun til eyð-
ingar á lús og flugum. Síðar reyndist það hæft til
varnar gegn malaríu (mýrarköldu). Efnið má nota
bæði sem duft, blandað öðrum föstu mefnum (til
auðveldari dreifingar) og einnig sem upplausn
(vökva).
Vegna eitrunarhættu er ekki ráðlegt að nota DDT
til eyðingar skordýra er ásækja kornbirgðir, er not-
aðar eru til manna- eða dýraeldis.
Blanda, sem inniheldur 5% af DDT er nægilega
sterk til eyðingar flugum, sem hafast við í húsurn
inni.
NJÓLAJAFNINGUR MEÐ SALTFISKI.
Áður en grænmetið kemur á markaðinn og lítið
er komið upp í görðum okkar, er sjálfsagt að nota
það sem villt vex, nóg er af, og hollt á við hvaða
grænmeti sem er, að því er fróðir telja.
Njóli er eitt þessara jurta. Hann er ágætur í hvers
konar jafninga og sérstaklega góður í jafning með
saltfiski. — Njólinn er soðinn, helzt í gufu, en sé
hann soðinn í vatni, er soðið notað í jafninginn, sem
er gei'ður á venjulegan hátt.
Einnig má nota hann í súpur og grauta, og þá líkt
farið með hann og rabarbara Gera má úr honum
kraftsúpu, og er þá að sjálfsögðu enginn sykur
notaður.
HANDAVINNU- OG VEFNAÐARSÝNING.
Sýning verðui' í Húsmæðraskólanum á Lauga-
landi 5. júní næstk. á handavinnu og vefnaði nem-
enda. Sýningin er opin frá kl. 1 e. h. til 10 e. h.