Dagur - 06.12.1950, Síða 8

8
D AGUR
Miðvikudaginn 6. desember 1950
Frá bókamarkaHImiixi
Merk minningabók aíreksmanns
Björgvin Guðmundsson:
Minningar. Bókaútúgáf-
an B. S. Prentverk Odds
Bjömssonar. Akureyri
1950.
Björgvin Guðmundsson tón-
skáld hefur ritað stóra minninga-
bók, rösklega hálft fimmta
hundrað blaðsíður í stóru broti,
bókaútgáfan B. S. hefur gefið
bókina myndarlega út, og prent-
verk Odds Björnssonar prentað
hana með venjulegum ágætum.
Mynd höfundar fylgir og nokkr-
ar aðrar myndir. Ytra borð þess-
arar útgáfu, ef svo mætti að orði
komast, er þannig í prýðilegasta
lagi. Og um efni bókarinnar var
það fyrirfi'am vitað, að vel gátu
örlög og æfi sveitadrengsins, sem
fæddist í austfirzkum afdalabæ
fyrsta ár hins tíunda tugar síð-
ustu aldar, reynzt frásagnarverð
í bezta lagi, því að drengurinn
reyndist borinn til mikilla örlaga
og afreka í tveimur heimsálfum.
Og þó sannaði allt þetta lítið sem
ekkert um gildi þessarar bókar,
óður en á hólminn kom, því að
vel má rita svo stóra bók um
mikið efni, að hún hafi ekkert
varanlegt gildi í sjálfu sér, því að
vissulega þarf miklu meira til en
sæmilegt efni, mikinn pappír og
rausnarlega prentsvertu, að
skapa ritverk um hvaða efni sem
er, sem líklegt sé til langlífis og
hafi mikið og varanlegt gildi í
heimi fagurra bókmennta.
En það er bezt að segja það
strax, sem satt er og vafalaust,
að Björgvin Guðmundssyni hefur
tekizt að segja svo frá fyrri hluta
æfi sinnar, — frá fæðingu og allt
til þess að hann, ásamt konu
sinni og dóttur, snýr aftur heim
til gamla landsins, að endaðri
langri útivist í Vesturheimi og
námsdvöl í Englandi — að lík-
legast er, að sú frásögn verði
lengi uppi, og sjálfsæfisaga hans
jafnan talin í fremstu röð sinnar
tegundar í íslenzkum bókmennt-
um frá þessu tímabili.
Engum, sem þekkir nokkuð til
Björgvins, mun koma það á
óvart, að hann er prýðilega rit-
fær, því að hann hefur ritað
fjölda greina um ýmis efni í blöð
og tímarit, sem allar hafa borið
þess gott vitni að vera skráðar
með hvössum, einörðum og
óstöðum penna. Hann hefur jafn-
vel þreifað fyrir sér á sviði þeirra
fagurbókmennta, sem einna
erfiðast munu taldar viðfangs,
en það er leikritagerðin, og er
sjónleikur hans prýðilega svið-
rænn, þótt tvímælis orki gildi
hans að öðru leyti. En þótt mér
væri allt þetta vel kunnugt, og ég
gerði mér því góðar vonir um
sjálfsæfisögu Björgvins, þegar eg
heyrði, að hún væri á uppsigl-
ingu, skal það játað, sem satt er,
að hún hefur engu að síður kom-
ið mér þægilega og skemmtilega
á óvart. — Eg hafði t. d.
naumast bmzt við jafn öruggri
hógværð, hlutleysi og yfirsýn í
dómum um menn og málefni, er
koma við sögu þessa geðríka og
stórbrotna manns, eins og raun
ber vitni, því að eg þóttist þekkja
hann að því að vera helzt tildóm-
hvatan og kappsfullan, þegar svo
ber undir, vanda þá andstæðing-
um sínum lítt kveðjurnar
og velja þá orðbragðið og
dómana ekki aðeins með fullri
rausn, heldur jafnvel með of-
rausn nokkurri á stundum. Vissu
lega er þetta oft skemmtilegt
einkenni þessa óvenjulega
manns, og sá Björgvin Guð-
mundsson, sem við kunningjar
hans og vinir, þekkjum, metum
og virðum, væri ekki þar allur
eða heill, ef hvikusár metnaður
hans og frumstæður kraftur í
orðum og athöfnum væn frá
honum tekinn. En hitt er og jafn
víst, að þetta einkenni hans í
sinni óhefluðustu mynd, væri
ekki aðeins til skemmtunar, ef
það birtist þannig í minningabók
hans — ritverki, sem lengi skal
standa. Og víst ber það gáfum
hans og eðlisávísun verðugt vitni,
að í æfisögunni situr hann mjög
á þessum strák sínum og hefur
enda beygt hann til fulls aga og
prúðmennsku í hvívetna.
Minningabók sinni skiptir
Björgvin í tvo meginkafla, er
hann nefnir Þrár og draumar,
hinn fyrri, en Vinna og vinir,
þann hinn síðari. Segir í fyrri
meginþættinum frá bernsku og
uppvexti Bjöi-gvins í Vopnafirði,
ættmennum hans og nágrönnum,
heimahéraði og sveitarháttum. Er
þar brugðið upp látlausri, en
raunsærri mynd af sveitalífi og
aldarháttum hér á landi á því
tímabili, þegar gamalt og rót-
gróið menningarskeið, með öllum
kostum sínum og göllum, er senn
til enda runnið, en tímar mikilla
breytinga og byltinga í þjóðlíf-
lífinu doka á næstu grösum, en
eftirmæli þeirra og lokadómur
verður enn ekki uppkveðinn með
neinni vissu, heldur áfríast til
hæstaréttar sögunnar og framtíð-
arinnar. Og á þessum tíma-
mótum hins nýja og gamla elzt
hann upp, drengurinn, sem heyr-
ir stórbrotin og nýstárleg tón-
verk óma í sálu sinni og hugskoti
löngu áður en hann kynnist
nokkru hijóðfæri, lærir nokkra
nótu eða eygir nokkra möguleika
til þess að njóta þeirrar ríku eðl-
isgáfu, sem guð hefur honum „í
brjóst of lagit“. — í síðari kaflan-
um segir svo frá för hans til Am-
eríku, dvöl hans þar, námsárun-
um í London, starfsárunum frjó-
sömu, er þá fara í hönd, og loks
frá aðdraga og upphafi heimfar-
arinnar til íslands aftur. Líkleg-
ast er og vonandi, að Björgvin
láti hér ekki staðar numið, held-
ur hyggist síðar gefa út annað
bindi þessarar minningabókar
sinnar, þar sem hann geri
starfsárunum hér heima sams
konar skil og hann hefur nú gert
bernsku sinni, uppvexti og fyrstu
fullorðinsárum. Á einum stað í
æfisögunni a. m. k. talar hann
um sjálfan sig sem gamlan
mann, en vissulega er það orða-
lag með fullum ólíkindum, og
víst munu vinir hans og sam-
ferðamenn vænta þess, að hann
eigi enn mikið og vænlegt starfs-
skeið fyrir höndum, sem reynast
muni ekki síður frásagnarvert en
það tímabil æfi hans, sem þegar
er til enda rmmið.
Stíll og málfar Björgvins Guð-
mundssonar stendur í beinum og
órofa tengslum við eðlisfar hans,
gáfur og persónuleika allan. Það
er yfirbragðsmikið og gagnauð-
ugt, einsteypt og heilsteypt, en
síður hægsorfið og seinfægt, svo
sem Grímur Thomsen komst eitt
sinn að orði um sálma Hallgríms
Péturssonuar. Bezt þykir mér
honum takast upp í látlausri og
samfelldri frásögn með hæfileg-
um og orðfáum innskotum varð-
andi persónulegt álit sitt og;dóma,
en sízt í rómantískri upphafn-
ingu og heimspekilegum bolla-
leggingum, svo sem í „prologus“
æfisögunnar, enda gætir slíkra
kafla ekki mikið í minningabók-
inni.
Björgvin Guðmundsson er enn
í alltof mikilli nánd tíma og rúms
við okkur, samtíðarmenn sína og
samborgara, til þess að líklegt sé,
að við höfum skipað honum í
hæfilegt sæti við langborð listar-
innar og sögunnar. Vafalaust tel
eg og sjálfsagt, að hans verði
lengst og bezt minnzt sem tón-
skálds og listamanns á því sviði,
enda muni vegur hans þar fara æ
vaxandi, er tímar líða fram, þótt
eg ætli mér hins vegar sízt þá
dul að gerast óskeikull dómari
eða spámaður í þeim efnum, sem
eg hef ekki annan rétt til á að
minnast en hvatvísi mína og eðl-
isgrun einan. En hitt þykist eg
sjá fyrir, og með nokkru meiri
rétti og líkindum af minni hálfu,
að hans verði einnig lengi og að
góðu minnzt sem rithöfundar, og
á eg þar alls ekki við Skrúðs-
bóndann, þótt hann hafi hlotið
skjótastan frama og lof leikhúss-
gesta, heldur er það minninga-
bókin nýja og ágæta, sem er mér
þar helzt í huga.
John Knittel. E1 Hakim
(læknirinn). Skáldsaga.
Vilhjálmur Guðmunds-
son þýddi. Bókaútgáfan
Norðri. Akureyri 1950.
„Læknabækurnar“ svonefndu
— skáldsögurnar, sem lýsa lífi og
starfi læknastéttarinnar með
meiri eða minni líkindum, —
hafa reynzt ákaflega vinsælar hér
á landi sem annars staðar síðustu
árin. Hér er enn ein ný skáldsaga
af því tagi, og þó allólík hinum
fyrri að ýmsu leyti. í þetta sinn
er það egypzkur læknir, sem er
aðal söguhetjan. Við fáum að
fylgjast með uppvexti hans lengst
upp með Nílarfljótinu helga,
námsárum hans í borgum þessa
undarlega lands og síðan starfs-
ferli hans þar og í Lundúnaborg.
Heilbrigðisástandið er harla frum
stætt sem og ýmis önnur menn-
ing í landi hinnar æfafornu
menningar. Einhver sjúklegur
blær er á þjóðinni, þrátt fyrir
gáfur og glæsileika í aðra rönd-
ina, enda er fátæktin ömurleg
víða, hjátrúin rík og dulmögnuð
austurlenzk forlagatrú setur svip
sinn á líf fólksins. Og auðvitað er
ástaguðinn með í leiknum, ekki
síður þarna í bruna hins suðræna
sólskins en alls staðar annars
staðar í þessum heimi, og ýmiss
konar æfintýri og æsandi við-
burðir gerast í hraðri rás sög-
unnar, enda er hún mjög
skemmtileg aflestrar, þótt ekki
fái eg séð, að um mikið bók-
menntaafrek sé þar að ræða, svo
sem sumir menn vilja vera láta.
Höfundur sögunnar er annars
svissneskur og nýtur að sögn
mikilla vinsælda í heimalandi
sinu ,enda hafa ýmsar skáldsögur
hans verið þýddar á margar
tungur, og önnur skáldsaga eftir
hann, „Frúin á Gammsstöðum“
hefur að undanförnu birzt i ís-
lenzkri þýðingu í „Tímanum“ og
vakið mikla athygli lesenda.
Þorbjörg Árnadóttir:
Móðir og barn. Bókaút-
gáfan Norðri. Ak. 1950.
Þetta er snotur og eiguleg bók
með mörgum myndum efninu til
skýringar. Þorbjörg Árnadóttir
hefur safnað, samið og þýtt og
'segir í formála, að þarna hafi
verið safnað saman á einn stað
margra ára reynslu lækna, hjúkr
unarkvenna, næringarfræðinga,
sálfræðinga, mæðra og feðra,
enda sé þess að vænta, að hin
margþætta og oft dýrkeypta
reynsla allra þessara aðilja geti
hjálpað foreldrunum við dagleg
viðfangsefni í algengnum lifnað-
arháttum, á meðan móðirin gangi
með barnið, við barnsburðinn og
við gæzlu ungbarnsins fyrsta ald-
ursárið. Er því hér um að ræða
þarfan og handhægan leiðarvísi í
þeim fræðum, sem skipta mestu
máli á viðkvæmasta og mótan-
legasta skeiði hvers þjóðfélags-
þegns, svo að varðað getur alla
framtíð hans og fararheill i lif-
inu, hversu til tekst um skyn-
samlega meðferð hans og lifnað-
arhætti á því stigi. Ekki er eg
maður til þess að leggja nokkurn
dóm á fræðilega hlið þessarar
bókar, en hún er rituð á hreinu
og látlausu máli, framsetningin
er skýr og skiljanleg hverjum
manni, og mér finnst bókin öll
bera það með sér, að þarna sé um
vandað og ágætt rit að ræða, sem
feður og mæður geti róleg tekið
fullt mark á, og veitt geti þeim
góð ráð og nauðsynlegar leið-
beiningar um þau mikilsverðu
efni, sem þar eru á dagskrá. J. Fr.
Nýjar barnabækur
frá Norðra
Norðri hefur enn sent frá sér
tvær barnabækur. Eru það Jóla-
sögur eftir Jóhannes Friðlaugs-
son kennara, 14 smásögur, sem
allar eru tengdar jólunum á einn
eða annan hátt. Þetta er snotur
og eiguleg unglingabók og líkleg
til að verða vinsæl. Seinni bókin
er Petra á hestbaki, norsk barna-
póstkröfurnar!
Fyrir nokkru hefur Dagur sent
póstkröfur til ýmissa póststöðva
fyrir árgjaldi blaðsins. — Mjög
margir áskrifendur hafa gert skil
og innleyst kröfurnar, en nokkrir
eiga enn ógoldið árgjaldið.
Áskrift Dags kostar aðeins 25 kr.
í ár og er blaðið tvímælalaust
ódýrasta blað landsins, miðað við
stærð og fjölbreytni. Það eru vin-
samleg tilmæli DAGS til áskrif-
enda víðs vegar um landið, sem
fengið hafa tilkynningar frá
póststöðvum um póstkröfu fyrir
árgjaldinu, að þeir geri skil hið
allra fyrsta, og ef kröfurnar hafa
verið endursendar, af því að þær
hafa beðið sinn tíma eftir inn-
lausn, að ménn sendi árgjaldið í
póstávísun eða á annan hátt til
afgreiðslu blaðsins, Hafnarstræti
87, Akureyri. Árgjaldið er aðeins
25 krónur á ári.
Ágæt ísfisksala
ras. Kristjáns
Vélskipið Kristján héðan frá
Akureyri seldi bátafisk í Fleet-
wood í sl. viku, samtals 1136 kit
fyrir 4096 sterlingspund og er það
ágæt sala, líklega bezta ísfisksala
haustsins héðan. M.s. Stjarnan er
nú á útleið með rösk 70 tonn af
bátafiski. Markaður er sagður
góður í Bretlandi um þessar
mundir.
Sá, sem getur
útvegað duglegum manni
atvinnu strax, getur feng-
ið 1000 kr. Öll vinna
kemur til greina.
Tilboðum sé skilað á af-
. .greiðslu blaðsins, merkt:
Framtíðarvinna — 19.
D a gur
f æst í
Bókabúð Rikku,
Bókaverzl. Eddu
og
Bókabúð Akureyrar
Krakkar!
Skíðasleði tapaðist við
Barnaskólann, í síðustu
viku. — Ef þið getið gef-
iÍS einhverjar upplýsing-.
ar, þá hringið í síma
1880.
og unglingasaga eftir Roar Col-
björnsen, í þýðingu Helga Val-
týssonar. Þetta. er saga um unga
stúlku og hest og samveru þeirra
á ferðalögum um fagrar byggðir
Noregs.