Dagur - 13.12.1950, Qupperneq 16

16

Dagur
Miðvikudagimi 13. desember 1950
Tvö merk rif frá hendi Pálma
Hannessonar og Jóns Eyþórssonar
Norðri hefur gefið út tvö bindi
„Hrakninga og heiðarvega* og eitt
bindi Sýslu- og sóknarlýsinga fyrri
aldar úr handritasafni Bókmennta-
félagsins
Norðri minnisf aldarfjórðungs-
sfarfs með útgáfu ritverks um
íslenzka bóndann
Hin athyglisverða bók Benedikts
Gíslasonar frá Hofteigi komin í bóka
verzlanir
Fyrir nokkrum dögum komu
út á forlagi Norðra tvö mcrk rit
frá hendi þeirra Pálma Hannes-
sonar rektors og Jóns Eyþórsson-
ar veðurfræðings. Eru það
„Hrakningar og heiðavegir“, 2.
bindi, og „Sýslu- og sóknalýs-
ingar Hins íslenzka bókmennta-
félags 1839—1873.“
Hrakningar og heiðavegir.
Norðri hóf útgáfu þessa rit-
safns þeirra Pólma og Jóns í
fyrra. Varð sú bók svo vinsæl, að
hún seldist upp á fáeinum dög-
um. í þessu bindi er haldið fram
þeim þræði, sem stofnað var til í
fyrra bindinu og er haldið áfram
að segja frá svaðilförum á heið-
um og öræfum uppi og frá fá-
förnum fjallvegum og yfirreiðum
höfðingja fyrri alda. í þessu
bindi er m. a. ferðasaga Pálma
Iiannessonar af Brúaröræfum,
hrakningsför Schythe og síra
Sigurðar Gunnarssonar á Vatna-
jökulsvegi. Áttu þeir kalda nótt í
krikanum við Kistufell, þar sem
Vatnajökulsleiðangur Akureyr-
inga náttaði 40 árum síðar. Þá er
frásaga um hrakning Stefáns í
Möðrudal og~ ritgerð eftir Einar
E. Sæmundsen um ferðir yfir
Odáðahraun o. fl.
Sýslu- og sókualýsingarnar.
Fyrsta bindi Sýslu- og sókna-
lýsinganna, sem nú er komið út,
og þeir hafa séð um útgáfu á
Pálmi Hannesson og Jón Eyþórs-
son, fjallar um sóknir í Húna-
vatnssýslu og er boðað að næsta
bindi fjalli um Skagafjarðar-
sýslu. Það var Jónas Hallgríms-
son skáld, sem átti frumkvæðið
að því, að bókmenntafélagið' hóf
að safna sóknalýsingum þessum,
árið 1838 og skyldu þær verða
heimild- til þess að semja ná-
kvæmá lýsingu íslands. Var
kjö^in. nefnd til að vinna að
frarrigangi málsins, og áttu sæti í
henni auk Jónasar, Finnur
MagriúSSon, Konráð Grslason,
Brynjólfur Pétursson og Jón
Sigurðsson. Nefndin sendi öllum
sýslumönnum og þjónandi prest-
um á íslandi 70 spurningar og
bað um svör, er veita mundu lýs-
ingar á sýslurri og prestaköllum.
Varð árangurinn af þessu svo
góður, að nefndinni bárust svör
og lýsingar á öllum prestaköllum
landsins að 7 undanskildum, á
árunum 1839—1843. Jónas átti að
semja íslandslýsinguna, en við
fráfall hans 1845, varð enginn til
þess að taka við verkinu, en gögn
þessu lágu síðan hálfgleymd í
skjalasafni bókmenntafélagsins.
Þorvaldur Thoroddsen sótti all-
mikinn fróðleik í þær, en aldrei
voru þær gefnar út, fyrr en nú
er hafizt handa um það. Hér er
um merkilegt heimildarrit að
ræða og mjög mikinn þjóðlegan
fróðleik. Verður þetta rit allt hin
merkasta heimild um hagi lands-
manna og búskap þeirra á öld-
inni sem leið og vafalaust kær-
komið les- og athugunarefni
allra, sem unna þjóðlegum
fróðleik.
Rakstrarvélin fauk
tvcggja kílómetra leið
Hvassviðri hefur að undan-
förnu geysað víðar en hér norð-
anlands. Hafa aftaka veður t. d.
gengið yfir sunnanlands. — Á
Berjanesi undir Eyjafjöllum
gerðist það nú nýlega, að rakstr-
arvél fauk á sjó fram, tveggja
kílómetra leið. Rakstrarvélin
fauk sláttuvél, sem úti stóð, í
leiðinni, og skemmdi hana.
Skátamir á Akureyri hafa að
undanförnu safnað peningum og
fctum, cr Mæðrastyrksnefnd
mun úthluta til bágstaddra heiin-
ila fyrir jól.
Peningasöfnunin nemur nú 10
þúsund krónum, og aldrei hefur
safnast eins mikið af fátnaði og
í þétta sinn.
Nú er þrengra í búi hjá alþýðu
manna en verið hefur síð-
astliðin ár, og jafnframt
fjölgai; þeim heimilum.. sem eru í
þörf fyrir aðstoð, áéretaklega um
jólin, þegar allir reyna að geia
sér dagamun. Franilag í söfnun
Mæðrastyrksneftidar er jólagjöf
til þeirra, sem búa við kröppustu
kjör.
Þörf á meiri framlögum.
Ef einhverjir hafa enn undir
höndum föt eða peninga er þeir
v'Oa láta Mæðrastyrksnefnd í té,
beir vinsamlega beðnir að
Gegndi forsætis-
ráðherrastörfum
Ilerbert Morrison, annar aðal-
leiðtogi brezka Verkamanna-
flokksins, gegndi forsætisráð-
herrastörfum fyrir Attlee, meðan
hinn síðarnefndi sat fundinn með
Truman í VVashington. Attlee
kom heim í gær og þykir för hans
hafa skýrt málin og treyst sam-
vinnu Breta og Bandaríkjamanna
í aðsteðjandi vanda í Asíumálum.
Þak fauk af fjósi á
Syðri-Varðgjá
í suðvestan rokinu, sem gekk
hér yfir síðdegis sl. fimmtudag,
fauk mestur hluti þaksins af fjósi
á Syðri-Varðgjá hér handan við
bæinn. Nágrannar bóndans á
Syðri-Varðgjá, Páls Vigfússonar,
brugðu skjótt við, er veðrið
lægði, og hjálpaðu til að gera við
skemmdirnar. Ve.r því verki lok-
ið á laugardagskvöldið.
gera hjúkrunarkonu Barnaskól-
ans aðvart í srina 1682, eða koma
gjöfunum til nefndarinnar.
Bæjarbúar mættu vera skát-
unum sérstaklega þakklátir fyrir
það mikla starf er þeir hafa lagt
á sig við að skipuleggja og fram-
kvæma söfnunina. Hún er þegar
orðin þeim og gefendunum til
sóma og verður mörgum sam-
borgurum til gagns og gleði um
þessi jól.
Að lokum þakkar blaðið
Mæðrastyrksnefnd góðaforgöngu
í þessu máli nú og að undan-
förnu.
Næsta blaði, sem kemur út 20.
þ. m., fylgir jóla-lesbók. Auglýs-
ingar þurfa að berast afgr. blaðs-
ins á mánudag næstk. og í allra
síðasta lagi fyrir hádegi á þriðju-
dag. Þetta verður síðasta tæki-
færið til þess að koma jólaaug-
lýsingum í nær því hvert hús í
ænum.
Bókaútgáfan Norðri átti 25 ára
starfrafmæli á þessu hausti og
kaus að minnast þeirra tímamóta
með útgáfu veglegs ritverks um
íslenzka bóndann.
Segir útgefandi í formáli fyrir
bók Benedikts Gíslasonar, sem
nú er komin út: „Norðri hefur
ávallt látið sér annt um atvinnu-
og menningarsögu íslenzkra
bænda. Þótti því vel hæfa, að
ljúka aldarfjórðungsstarfi með
því að gefa út sögu íslenzka
bóndans.“
Þessi nýstárlega bók er nær
300 bls., í allstóru broti, og er
mjög til útgáfunnar vandað.
Margar fagrar teikningar eftir
Halldór Pétursson prýða bókina.
Örlagasaga í 20 köflum.
Bókin skiptis í 20 kafla, og gefa
heiti þeirra nokkra hugmynd um
efnið. Kaflarnir heita: ísland, ís-
lenzki bóndinn, Landið, Menning
íslendinga og Áfram alda veginn.
Er þetta fyrsti þáttur bókarinnar.
Annar þátturinn er í 6 köflum og
heita þeir: Merkjasteinar, Björn
á Skarðsá, Jón lærði, Oðalsbónd-
inn, Bustarfell, Skarð á Skarðs-
strönd. Þriðji þátturinn er í 9 köfl
um, er heita: Búbættir, Bóndinn
á nítjándu öld, Búfjárræktar-
bóndinn, Á menntabraut, Ur ein-
okunarviðjum, Stjórnmálabónd-
inn, Niður með kúgrjnina, Bók-
menntabóndinn, og' loks er eftir-
máli höfundar.
Eftirmáli höfundar.
í eftirmála sínum segir höf-
undur m. a. á þessa leið: „Það er
hvort tveggja, að hér er allný-
stárlegt bókarefni, og að þessi
bók ber’ þess allmjög merki. í
raun og veru er þetta of víðtækt
efni til þess að vera sérstakt bók-
arefni. íslenzki bóndinn er ís-
lenzka þjóðlífið, saga íslands, og
minna má nú gagn gera í bókar-
efni. Allar íslenzkar bókmenntir
snerta þetta þjóðlíf og bókin um
það, sem slíkt, ætti því að vera
bók allra bóka um íslenzkt þjóð-
líf. Slík bók verður auðvitað
aldrei samin, frekar en bókin um
lífið, og snerta þó allar bækur
lífið.
Það varð því viðfangsefnið að
afmarka efni þessarar bókar úr
þessu mikla efni, sem allar ís-
lenzkar bækur eru vaxnar af,
hver á sinn hátt. Hér munu allir
sjá, að nokkurn vanda var að
leysa, og verður því sízt haldið
fram, að það hafi tekizt til nokk-
urrar hlítar. En það virtist auð-
sætt, að íslenzki bóndinn ætti
nokkurs konar örlagasögu í
gegnum aldirnar, sem hann hefur
átt heima í þessu landi, og það
var þessi örlagasaga, sem virtist
eins og sjálfkjörin til að vera
byggingarefnið í þessa bók. En
örlagasaga er hin innri saga, jafnt
í lífi einstaklingsins sem þjóða,
en af heilli þjóð er það nýlundu-
legt efni, og gerir þessa bók ein-
stakari og sjálfstæðari í gerð en
önnur sagnverk..,.“
Vafalaust má telja, að þessi
sérstæða bók fræðimannsins,
bóndans og skáldsins frá Hofteigi
muni vekja mikla athygli lands-
manna, ekki aðeins bænda, held-
ur og allra þeirra, sem unna þjóð
sinni, sögu hennar og menningu.
Sjór flæddi inn í
hús á Sigíufirði
í ofviðrinu á sunnudaginn gekk
flóðbylgja á land í Siglufirði og
flæddi inn í mörg hús í bænum
og urðu þar miklar skemmdir á
húsum og munum Þetta er eitt
hið versta veður, sem komið hef-
ur í Siglufirði í mörg ár. Sjór
komst m. a. í hina stóru mjöl-
skemmu ríkisverksmiðjanna
(Ákavíti), en þar var geymt mik-
ið af fiski- og karfamjöli, og
munu hafa orðið verulegar
skemmdir á því. Ætlar skemma
þessi að reynast heldur lítið
happasæl geymsla.
Krap í laxá - lík-
legt að rafmagns-
skömmtmi verði
haldið áfram í dag
1 gær og í fyrradag hefur
verið skortur á rafmagni frá
Laxárorkuverinu og erástæðan
sú, að krapastíflur víða í upp-
ánni torveldi rennsli. Vantar
því mikið á að fullur straumur
fáist. Rafveitan hefur því grip-
ið til þess ráðs að miðla raf-
magninu til skiptis til bæjar-
hverfanna og í gær mun um
það bil hálfur bærinn oftast
hafa fengið rafniagn í einu. —
Ekki er unnt að segja, hve
lengi þetta ástand varir, en
hætt við að þessi skömmtun
haldi áfranr í "tlag. Unnið er að
því að ryðja síiflum þessum úr
vegi og cr von til þess að úr
rætist bráðlega.
Ólíklegt er nú talið að fjárlög
verði afgreidd fyrir jól,
Fjársöfimn Mæðrastyrksnefndar til
hjálpar bágstöddum heimilum,
kefui’ gengið vel
Peningagjafir nema nú 10 þúsuntl krónum
— enn er mikil þörf á fatnaði