Dagur - 10.10.1951, Blaðsíða 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 10. október 1951
r

55333333333353333333333333^^
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa f Hafnarstræti 87 — Sími I16€
Blaðið kemur út á liverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Eiga fj árlögin að vera
klessumálverk, eða raunhæf
játning staðreyndanna?
SÍÐAN EYSTEINN JÓNSSON varð fjármála-
ráðherra, hefur sú breyting orðið á vinnubrögð-
um í því embætti, að fjárlagafrumvarpið hefur
verið vandlega undirbúið, áður en þirig hefur
komið saman, og lagt fram í þingbyrjun. Áður
mátti það regla heita, en ekki undantekning, að
frumvörp til fjárlaga voru ekki undirbúin 'né
lögð fram á Alþingi, fyrr en mjög Vái*! liðið á
þingtímann hverju sinni, og var af þeim sökúria
títt, að afgreiðslu fjárlaganna var flaústráð áf' á
þingum meira en góðu hófi gegndi. Bágal'égt: var
þetta oft á tíðum, en hitt var þó stórúrh háska-
legra, að fjárlögin voru oftast undirbúin og af-
greidd með slíkri ónákvæmni og skorti á raun-
hæfni og yfirsýn, að þau gáfu harla villandi og
stundum alranga mynd af raunverulegrr fjái’-
hagsafkomu ríkissjóðs. — Er þess skemrnst að
minnast, að af þessum ástæðum m. a. varð saman-
lagður greiðsluhalli fjárlaga í stjórnar-tíð Stefáns
Jóhanns nokkuð á þriðja hundrað miUjónir króna,
og var þó valdaskeið þeirrar stjói'nar.. harla
skammt, svo sem alkunnugt er. ■ ■'■'Ui.
F J ÁRL AG AFRUMV ARPIÐ var að þessu sinni
lagt fram þegar í þingbyrjun. Blöð stjórparand-
stæðinga hafa fordæmt það harðlega og þykjast
sérlega hneyksluð á því, að þar er gert ráð fyrir
framlengingu allra þeirra tekjustofna, sem rikið
hefur haft að undanförnu, og ennfremur er þar
reiknað með hækkuðum útgjöldum. „Verkamað-
urinn“ hér talaði t. d. í síðustu viku með mikilli
heift um ,^eppstjórnina“, „landráðastjórnina“ o.
s. frv. í þessu sambandi, og öll hafa þessi blöð haft
meira og minna dólgslegt og ferlegt orðbragð um
frumvarpið og talið því flest til foráttu. En einkum
og sér í lagi hafa þau þó beint geiri sínum að fjár-
málaráðherranum, Eysteini Jónssyni, og flokki
hans, Framsóknarflokknum. Er engu líkara en
ritfinnar þessara blaða standi í þeirri einföldu trú,
að fjármálaráðherra og flokkur hans geti með
nokkrum pennastrikum á fjárlagafrumvarpinu
skorið niður að verulegu ráði útgjöld ríkissjóðs —
og helzt þó svo, að sá sparnaður komi alls ekki
niður á neinum sérstökum framkvæmdum í land-
inu og bitni raunar alls ekki á neinum ákveðnum
aðilja! — Og í annan stað sé alls óþarft að taka
nokkurt tillit til sívaxandi dýrtíðar og kostnaðar
— ekki sízt hækkandi kaupgjalds og launa — þeg-
ar gjaldahlið fjárlaganna er ákveðin!
SEGJA MÁ, að hugsanlegt sé að semja fjár-
lagafrumvarpið hverju sinni eftir tveimur ólíkum
meginreglum. í annan stað er hægt að ganga frá
því líkt og slyngur ljósmyndasmiður kann að
fara með ljósmynd af ófríðu andliti: Hann getur
snurfusað það og fegrað í hvívetna, máð út hrukk-
ur, grettur og skúgga, en bætt litum og línum á
sviplausa bletti. Myndin, sem kann að fást með
þessu móti, getur gjarnan verið snotur, en hún
gefur falska og villandi hugmynd um andlitið og
persónuna, sem hún átti að lýsa. Að hinu leytinu
má ganga þannig frá fjárlagafrumvarpi, að það
gefi sém réttasta og raunhæfasta
mynd af fjárhagsástæðum ríkis-
sjóðs, líkunum fyrir rekstri þjóð-
ai-búsins og afkomunni á næsta
fjáfhagsári. Fyrirrennarar Ey-
steins Jónssonar hafa löngum
farið fyrri leiðina. Þeir hafa kosið
áð” dfaga upp hina björtu og
fegruðu mynd. Það er ekki hvað
sízt af þeim ástæðum, að fjár-
hagur ríkisins er svo illa kominn
sem faun ber vitni.
SJÁLFUR KAUS Eysteinn að
fara síðari leiðina. Mjög veruleg-
ur hluti gjaldahliðar fjárlaganna
er ákvarðaður með sérstökum
lögum, sem aðeins er á valdi Al-
þingis í heild að breyta eða fella
niður. Fjármálaráðherra getur
heldur ekki á eigin spýtur lagt
niður stofnanir og fyrirtæki, sem
Alþingi hefur ákveðið að reknar
skpli á kostnað og ábyrgð ríkis-
ins. Hans hlutverk er auðvitað,
þegar til kasta fjárlagafrumvarps
ins kemur, að reyna að meta sem
ráðvgndlegast og sennilegast lík-
urnai; fyrir fjárhagsafkomu þess-
ara stofnana og fyrirtækja. í ann-
an slað ber honpm einnig að meta
með sem raunhæfustu móti mögu
leika. ríkisins. íil tekjuöflunar til
þess.að standast þessi útgjöld og
piæta nýjum • krpfum, sem eðli
legt og sanngjarrit má telja, að til
hans, séu gexðar.;
EFTfR BLÁÐASKRIFUM að
’dæma; virðíst stjórnarandstæð-
ingum méinilla við hina ófegruðu
og raúnhæfu mynd af fjárhags
ástandinu, sem brugðið er upp í
fjárlagafrumvarpinu nýja. Þeir
sýnast heldur 'kjósa glansmynd-
ina eða klessumálverkið, sem lík-
l.egast er til að teygja þjóðina enn
lengra út á fjárhagsfenið, sem
hún.hefur smám saman verið að
pökkvá æ dýpra niður í nú hin
síðustu árin. Vinnubrögð fulltrúa
þessara flokka á Alþingi eiga eft-
ir að leiða það ótvírætt í Ijós,
hvort umkvartanir þeirra og að-
finnslur eru af heilindum runnar,
eða aðeins geðvonzkunöldur og
ábyrgðarlaust skraf. Fjármála-
ráðherra og flokkur hans munu
sízt hafna samstarfi við þá, ef
þeir bjóðast í einlægni til þess að
draga úr kostnaðinum við ríkis-
rekstui'inn og færa skrifstofu-
báknið og ríkisrekstrarfarganið
saman í rauninni og fram-
kvæmdinni, en ekki aðeins á
pappírnum. En hingað til eru
raunar þessir herrar þekktastir
fyrir það að fylgja trúlega hverri
tillögu og tilraun til þess að þenja
skrifstofubáknið út, auka ríkis-
reksturinn og hækka útgjöldin.
— Það væri auðvelt að lækka
tolla og skatta, hverju nafni, sem
þeir nefnast ,ef séð væri fyrir til-
svarandi samfærslu og lækkun
gjaldaliðanna. En einhliða lækk-
un tekjuáætlunarinnar leiðir
auðvitað til taprekstrar, skulda-
söfnunar og fjárhagshruns.
ÞETTA ER einmitt sú leið, sem
fai'in hefur verið á valdatíma
síðustu ríkisstjórna og legið hefur
beina leið í átt til öngþveitis og
vandræða. Fjármálaráðherra á
sannarlega miklár þakkir skilið
fyrir það að hafa forystu um að
snúið var við á þeirri slysaslóð.
Og þjóðin mun vissulega kupna
að meta það, að tímabil glans-
myndanna og klessumálverkanna
í fjárhagslífi herinar er nú liðið,
og fjármálaráðherra hennar
brestur ekki kjark til að sýna
henni og Alþingi staðreyndirnar
eins og þær eru hverju sinni og
kippir sér ekkert upp við það,
þótt sú mynd sé allsendis ófegruð
og ekki sérlega glæsileg — svo
sem aðrir hafa vissulega og
dyggilega í þann pott búið.
FOKDREIFAR
Lifi einkaframtakið!
„ÍSLENDINGUR“ síðasti lýsir
þeirri nýjung í hinni ævafornu
byggingalist, að skúr, sem skelja-
sandi er hraukað utan á, hætti að
vera skúr! Þykir blaðinu nú sjó-
húsið úr Hrísey, sem Morgunbl.
hefur reist hér í miðbænum, hið
fegursta mannvirki, síðan það var
múrhúðað! Ekki eru þeir íslend-
ingspiltar vandfýsnir og ættu þeir
því vissulega hvergi betur heima
en í bygginganefndinni. Vii'ðist
smekkvísi þeirra og nefndarinnar
og virðing fyrir byggingalistinni
á svipuðu stigi. Sami ísl. birtir
mynd af skúr við Skipagötu,
sem máttarstólpar Sjálfstæðis-
flokksins hér í bæ létu reisa þar
fyrir 20 árum, en komst í eigu
KEA á stríðsárunum. Myndin
ber það ljóslega með sér, að lítil
framför hefur orðið í skúrabygg-
ingarlistinni á 20 ára skeiði og
stendur hið 20 ára gamla sjálf-
stæðismannvirki ekkert að baki
sjóskúrnum nema aðeins í múr-
húðun. Ætti að vera auðvelt að
koma Skipagötuskúrnum í röð
ágætustu mannvirkja í bænum í
augum fslendingspilta með því
einfalda meðali, sem umbreytti
skúrræksni Morgunblaðsins í
bæjarprýði á einum degi. Von-
andi stendur ekki á blaðinu að
styðja af alefli áframhaldandi
hérvlst þessa aldurhnigna en
virðulega mannvirkis eftir að bú-
ið verður að pússa það upp á
Morgunblaðsvísu. Allir viljum
við vinna heilhuga að fegrun
bæjarins okkar og styðja Fegr-
unarfélagið í þeirri lofsverðu.
viðleitni. Vonandi tekur skúr-
eigandastétt bæjarins — og þeir,
sem í framtíðinni hyggjast fá
leyfi til skúrbygginga hjá bygg
ingarnefndinni — hina nýju
byggingatækni til fyrirmyndar.
Með tímanum eignumst við þá
enn fjölskrúðugra skúrasafn en
nú eigum við og hljótum loflega
umgetningu í íslendingi fyrir
framtakið og er þá ekki til einskis
barizt. Lifi einkaframtakið!
Bíóniyndirnar hér og þar.
„HVERS VEGNA fáum við
ekkert nema ruslmyndir? Bíóin
í Reykjavík auglýsa þó ágætar
myndir um þessar mundir.“
Þannig skrifar bíógestur blaðinu
á dögunum og er sárreiður
Skjaldborgarbíó fyrir að bjóða
fólki upp á „Frumskógarstúlk
una“ í þremur þáttum, og Nýja-
Bíó, segir hann, hefur ekki haft
æi'lega mynd til sýnis í herra há-
ans tíð. Þetta er harður dómur
Mér kom í hug, sem eg hef heyrt
og hygg að sé rétt, að engin mynd
hafi verið betur sótt hér á Akur
eyri í seinni tíð en einmitt
„Frumskógarstúlkan“ í öllum
þremur þáttunum. Hversu góðar
myndir á slíkt „publikum“ skil-
ið? Hingað kom í fyrra ein fræg-
(Framhald á 8. síðu).

Menningar- og minningarsjóður
kvenna
Það eru nú rétt rúmlega tíu ár siðan, að börn
hinnar merku konu, Bríetar Bjarnhéðinsdóttur, af-
hentu stjórn Kvenréttindafélags íslands 2000 krón-
ur í því skyni að stofna sjóð til þess að styrkja ís-
lenzkar konur til framhaldsnáms, ritstarfa og lista.
Þessir peningar, er voru dánargjÖf frú Bríetar,
voru afhentir á 85 ára fæðingardegi hennar, hinn
27. september 1941.
K. R. F. í. vann síðan að því að finna sjóði þess-
um heiti, form og fjáröflunarleiðir. Árið 1945 var
skipulagsskrá sjóðsins'staðfest af forseta íslands og
nafn hans ákveðið, þ. e. Menningar- og minningar-
sjóður kvenna. Á þessum árum hafði sjóðurinn
aukizt um 6 þúsundir króna, en það voru mest
minningargjafir um stofnanda sjóðsins.
Hver er tilgangur sjóðsins?
í skipulagsskrá sjóðsins segir m. a.: „Tilgangur
sjóðsins er að vinna að menningarmálum kvenna:
a. með því að styðja konur til framhaldsnáms við
æðri menntastofnanir, hérlendar og erlendar, með
náms- og ferðastyrkjum.
Ef ástæða þykir til, svo sem sérstakir hæfileikar
og efnaskortur, má einnig styrkja stúlkur til byrj-
unarnáms t. d. í menntaskóla.
b. með því að styðja konur til framhaldsrann-
sókna að loknu námi og til náms. og ferðalaga til
undirbúnings þjóðfélagslegum stþrfum og til sér-
nárris'í ýmsum greinum og annarra aeðri mennta.
""V ■ i
c. 'með því að veita konum styrk' tij ritstarfa eða
verðlauna ritgerðir, einkum um þjóðféíagsmál, er
varða áhugamál kvenna. Þó skulu námsstyrkir sitja
í fyrirrúmi meðan sjóðurinn er að vaxa.“
Þá er það einnig tilgangur sjóðsins að geyma
nöfn þeirra kvenna, sem minningargjafir eru gefn-
ar um, og tengja sjóðinn þannig minningu hins
liðna. í. gr. skipulagsskrárinnar sténdúr: „Sjóðn-
um skal fylgja sérstök bók og skal, éf'óskað er,
géyma í henni nöfn, myndir og helztu æviatriði
þeirra, sem minnzt er með minningar- og dánar-
gjöfum —------Minningabókin skal geymd á t'rygg-
um stað, t. d. í handritasafni Landsbókasafnsins.“
43 styrkþegar á 6 áruni.
Það þarf oft ekki að hreyfa við nema einum litl-
um steiní til þess að stór skriða verði í fjallshlíðinni.
Tvö þúsund krónur, sem gefnar voru fyrir tíu ár-
um, hafa hundraðfaldast, og Minningar- og menn-
ingarsjóður kvenna er nú um 200 þúsund krónur.
Á þessu ári hefui' verið úthlutað styrk-jum, er nema
kr. 20,500, en samtals hafa verið vdittar kr. 87,250
til 43 kvenna á þeim 6 árum, sem liðin eru síðan
sjóðurinn var formlega stofnaður.
Merkileg stofnun.
Menningar- og minningarsjóður kvenna er
merkileg stofnun, sem miklar vonir eru tengdar við.
Allt starf hans miðar að því að mennta íslenzkar
konur og auka þroska þeirra. Það ætti því að vera
kappsmál allra kvenna að vinna að eflingu sjóðsins
og hlúa að honum á alla lund. Tekjulindir sjóðsins
eru einkum dánar- og minningargjafir, áheit og
merkjasala, er fram fer hinn 27. sept. ár hvert.
Konur um allt land geta styrkt sjóðinn með því að
kaupa minningarspjöld hans, kaupa merkin, þegar
þau eru á ferðinni, heita á sjóðinn og síðast en ekki
sízt gefið honum gjafir til minningar um látnar
konur.
Hér á Akureyri fást minningarpjöld sjóðsins í
Bókabúð Rikku og Bókaverzlun Pálma H. Jónsson-
ar. Stærri minningargjafir er bezt að senda beint til
sjóðsins, en utanáskrift til hans er: Menningar- og
minningarsjóður kvenna, pósthólf 1078, Reykjavik.
Þangað er einnig hægt að skrifa eftir nánari upp-
lýsingum um sjóðinn og eyðublöðum undir um-
sóknir um styrk.
Verum allar samtaka um að efla M. M. K. og
stuðla þannig að aukinni menningu íslenzkra
kvenna! A. S. S. .