Dagur - 17.10.1951, Blaðsíða 12

12
Baguk
Miðvikudaginn 17. október 1951
Laxness afneitar bæði Stalinisma
og Títóisma í viðtali við
danskt blað
„Ameríkaniseringin“ á fslandi hefur bjartar
hliðar - „of mikil Parísu í ungu skáldunum
Þrír yngir menn í Eyjafirði byggðu
40 metra göngubrú á Eyjafjarðará
fyrir eigið fé!
Mannvirki, sem er til stórmikilla samgöngubóta
í ITóIasókn - en bændur bíða samt nýrrar brúar
með eftirvs£ntingii
Gaspardi Laxness.
Halldór Kiljan Laxness er í út-
landinu um þessar mundir og
hefur átt fróðlegt, skemmtilegt
og háborgaraiegt viðtal við blaða
mann frá danska íhaldsblaðinu
„Beriingske Tidende" (7. okt. sl.).
í viðtali þessu ræðir Kiljan m.
a. viðhorf sitt til bókmennta (Jeg
er bogtræt), ungu skáldin á ís-
landi, (for meget Paris i de fleste
af dem), amerísk áhrif á íslandi
(en meget lykkelig Side) og loks
hvort hann sé Stalínisti eða Tító-
isti og er skemmst frá því að
segja, að hann afneitar hvort
tveggja (er ingen af Delene),
heldur segist vera vinstri-jafn-
aðarmaður á línu hins frjálslynda
brezka blaðs „New Statesman
and Nation“. Fer naumast hjá
því, að þessar yfirlýsingar
skáldsins — en hljótt hefur verið
um Laxness um hríð — veki
mikla athygli hér á landi og e. t.
v. ekki sízt í Moskvuherbúðun-
um.
Stiklað á nokkrum atriðum.
Viðtal þetta er mikils til of langt
til þess að unnt sé að birta það
hér í heild, en fróðlegt má telj —
ast að stikla á nokkrum atriðum.
Laxness segir fyrst frá því, að
það sé ekki vegna þess að hann
sé þreyttur á íslandi, að hann
eyði helming ársins í ferðalög,
heldur sé þar óróleiki blóðsins,
sem aldrei lætur íslendinginn í
friði og rekur hann utan þegar
liann er heima en út þegar hann
er utan lands. Atómstöðin kemur
bráðlega út á þýzku. Laxness
telur þá bók eina af þeim bókum,
„sem bezt hafa heppnazt hjá
mér“. Hann lætur litið af því að
hann lesi nýjan „literatúr“. „Þeg-
ar maður er kominn á minn ald-
ur — ég er bráðum fimmtugur —
verður maður þreyttur á bókum“.
„Of mikil París“.
Þegar blaðamaðurinn spyr
hann um nýjar íslenzkar bók-
menntir, svarar Laxness: „Á-
standið þar er óneitanlega heldur
slappt. Við eigum að vísu marga
efnilega rithöfunda og skáld, En
þeir hafa bara ekki enn fundið
sjálfa sig. Það er of mikið af
París í flestum þeirra. Maður fær
þpð á tilfinninguna. að beir haf:
aldrei komizt lengra en á vinstri
bakka Signufljóts. Þeir eru í einu
orði sagt of ungir enn til þess að
unnt sé að taka þá hátíðlega."
Burt með málalengingarnar!
Laxness játar, að tiann sé
þreyttur á málalengingum hinna
sálfræðilegu bókmennta og hall-
izt sífellt meii-a að því epíska og
telur Njálu og Heimskringlu sýn-
ishorn hinnar epísku skáldsögu,
er hann dáist að. Meginregla rit-
höfundar, segir hann, á að vera,
að strika út eins mikið og mögu-
legt fer. . .-. „.að hugsa sér,
þegar maður skrifar setningu, að
maður þurfi að börga fyrir hvert
orð — eins og ætti að senda hana
í símskeyti . ' . . Það er allt of
mikið „sludder og vrövl“ hjá
flestum rithöfundum nú til dags.“
„Den lykkelige Amerikani-
sering“
Þegar blaðamaðurinn hverfur
frá bókmenntunum og að raun-
hæfari málefnum, nefnir hann
fyrst það sem hann kallar „am-
eríkaníseringuna á íslandi“. Lax-
ness segir þá: '
„Því má ekki gleyma, að am-
eríkaniseringin á íslandi hefur
haft mjög bjartar hliðar. Raf-
magnið er alls staðar og notkun
véla á heimilum og við útistörfin.
Við höfum fengið rafmagnselda-
vélar, ísskápa, þvottavélar. Það
er „american style“, það skal ját-
að, að rafmagnið fáum við þó frá
okkar eigin fossum og vatnsföll-
um“.
Að öðru leyti telur Laxness, að
íslendingum muni veitast erfitt
að skilja Bandaríkjamennina.
Hermennirnir séu ekki hér til
þess að kynna ameríska menn-
ingu. Um „stemninguna“ á ís-
landi í dag að öðru leyti segir
hann að þjóðin sé „pólitískt
þreytt“ og þrái að verða pólitískt
afvötnuð (afpolitiseret). En
„standardinn“ telur hann háan
hér í samanburði við önnur Ev-
rópulör.d. Vonleysi sé miklu
meira á meginlandinu en hér.
Afneitar Stalin og Titó.
Samtalið verður síðan á þessa
leið:
„Þér hafið verið nefndur Tító-
isti og Stalinisti?“ •
„Og sannleikurinn er, að ég er
hvorugt. Eg er ekki í neinum
flokki eða samtökum. Kommún-
isti er annað tveggja skammar-
yrði eða heiðursheiti, en ég hefi
til hvorugs únnið. Eg er vinstri-
sósíalisti —, stend á vinstri kant-
inum, — því ber ekki að leyna.
„Lína“ mín er hér um bil sú sama
og í enska bláðinu !„The New
Statesman and Nation“, en ég er
ekki kreddu-kenningamaður, alls
ekki . . .
Um Rússlandsferðir sínar segir
Laxness: „ . . ég á marga góða
vini í Sovíetríkjunum, en þar er
ég gaspardi, ekki tovaritch, herra,
ekki félagi — Gaspardi Lax-
ness .... “
Margt fleira skemmtilegt segir
gaspardi Laxness í þessu viðtali,
sem því miður vinnst ekki tími
til að rekja að sinni.
f't.....■------------------'ð
Alvarlegt ástand ef
iðnaðarframleiðslan
dregst saman
Vegna ástands þess, sem
skapast hefur í iðnaðarmálum
landsins og einkum snertir
hag bæjarins, hefur „Iðja“
gert eftirfarandi samþykkt;
„Almennur fundur í Iðju,
félagi verksmiðjufólks á Ak-
ureyri, lialdinn 7. okt. 1951,
vill hér með vekja athygli
hæstvirtrar ríkisstjórnar og
Alþingis á þeim staðreyndum,
að stórfelldur samdráttur hef-
ur átt sér stað í iðnaðarfram-
íeiðslu hér í bænum á síðast-
liðnum 5—6 mánuðum, tvær
verksmiðjur hafa hætt störf-
um og vinna á minniháttar
verkstæðum hefur að mestu
lagzt niður. Af þessum sökum
hafa um 60—80 manns misst
atvinnu sína.
í hinum síærri verksmiðjum
bæjarins er ástandið mjög al-
varlegt. Hinn eftirlitslausi
innflutningur á sams konar
eða svipuðum vörum og fram-
leiddar eru hér, hefur orsakað
það, að mjög mikil kyrrstaða
hefur myndast í sölu fram-
leiðsluvaranna, sem eru þó
viðurkenndar að vera jafn-
góðar og innfluttu iðnaðar-
vörurnar og jafnvel betri í
sumum tilfellum.
Þar sem markaðurinn hefur
verið yfíiíylltur af þessum er-
lenda varningi, má öllum vera
ljós sú hætta, sem af slíku
leiðir, bæði fyrir atvinnurek-
endur, verkafólk og þjóðina í
heild.
Innflutningur á sams konar
vörutegundum og framleiddar
hafa verið í landinu og hægt
er að framleiða, er ómótmæl-
anlega óþarfa sóun á dýrmæt-
um, erlendum gjaldeyri.
Að öllu þessu athuguðu
beinir fundurinn þeirri áskor-
un til ríkisstjórnarinnar og
Alþingis, að gerðar verði nú
þegar nauðsynlegar ráðstaf-
anir til úrbóta á þessu vand-
ræða ástandi.“
Þessi mál verða nánar rædd
hér í blaðinu síðar.
ú .......-..J
Góðviðri um Eyjafjörð
Suðrænir, laufvindar blása nú
hér dag hvern og góðviðri ráða
ríkjum. Hefur haustið til þessa
verið hagstætt og fagurt um
Eyjafjarðarbyggðir. Hlýindi hafa
verið síðustu daga. í gærmorgun
mældist 9 stiga hifi hér á Akur-
eyri kl. 8.
Norðmenn selja ísaða
stórlúðu í Bretlandi
Nú um mánaðamótin kom
norska skipið „Kolastind" til
Grimsby með 270 lestir af ísaðri
stórlúðu frá Grænlandsmiðum.
Seldi skipið aflann þar og fékk
gott verð fyrir. Skipið keypti lúð-
una aðallega af bátum, sem reru
frá verstöðvum í landi.
PAPPÍRSVERÐIÐ veldur
blöðum um heim allan vax-
andi áhyggjum og erfiðleik-
rnn. Á fundi blaðaútgefenda-
sambandsins danska um sl.
helgi var upplýst að verð-
'•{jekkun á blaðapappír nemi
500% síðan 1939.
Magnús Kristjánsson vegaverk
stjóri og fyrrum bóndi á Sand-
hólum í Eyjafirði er nýlega kom-
inn til bæjarins eftir að hafa
dvalið nokkrar vikur í framfirð-
inum við vegagerð.
Vann hann þar að lagningu
vegarins frá Arnarstöðum að
Hólum, en það er sýsluvegur, og
ekki fullgerður, enda ekki nema
15 þús. fyrir hendi til vegagerð-
arinnar í ár. Vegalengdin milli
bæja er 3,5 km. og hefur tekizt
furðulega vel að koma vegamál-
inu áleiðis fyrir þessa takmörk-
uðu uþphæð.
Fyrirhuguo brú undan Hólum.
Þegar fréttamaður Dags ræddi
við Magnús um samgöngumál
Saurbæjarhrepps nu á dögunum,
sagði hann að bændur biðu nýrr-
ar, fyrirhugaðrar brúar á Eyja-
fjarðará undan Hólum með eftir-
væntingu. Mun loforð vegamála-
stjórnarinnar vera að hefjast
handa um verkið þegar vegurinn
að Hólum verður fullgerður og
má því ætla að verkið verði hafið
á næsta ári. Er hér um mikla
samgöngubót að ræða og von
bænda, að málinu verði ekki
slegið á frest lengur.
Merkilegt framtak.
Annars er í frásögur færandi
merkileg samgöngubót í Hóla-
sókn, sem orðin er fyrir framtak
þriggja ungra manna í sveitinni.
Hef eg undrast, að blöðin á Ak-
ureyri skuli ekki hafa flutt fregn
ir af því. Venjan er, ef ný brú er
byggð fyrir ríkisfé og vígð hátíð-
lega, að það er talið til stórfrétta
og skortir þá ekki upptalningu á
verkstjórum og verkfræðingum.
Magnús viðurkennir þó, að vel
megi vera að þeir, sem til þekkja
hafi verið helzt til fálátir um
verkið og ekki gert blöðunum hér
aðvart um þetta merkilega og
einstaka framtak, en það er fjöru
tíu metra löng, sterkleg göngubrú
á Eyjafjarðará, byggð og kostuð
af þremur ungum mönnum í
sveitinni.
Samtök þriggja drengja.
Eyjafjarðará er erfitt vatnsfall
yfirferðar í framfirði, þar sem
hún fellur í allstríðum streng,
eipkum þó vetur og vor, en
margir bæir líafa þörf fyrir að
sækja yfir ána. Árið 1948 tóku
þrír unglingar sig saman inn að
bæta úr þessu, tveir synir Jóns
Sigurgeirssonar í Hólum, og
Geirlaugar konu hans, þeir Rafn
og Oskai', og Kristján Oskarsson
í Hólakoti.
Þetta sumar — 1948 — byggðu
þeir stólpa sinn hvorum megin
árinnar, en um haustið settu þeir
upp strengina og pallinn. Pall-
hengslin eru úr 10 mm. steypu-
járni og eru skrúfuð gegnum
undirlögin, er hanga á strengjun-
um og er pallurinn nær láréttur,
en strengirnir koma fyrir hand-
rið. Þetta verk allt unnu dreng-
irnir í tómstundum sínum, á
kvöldin og helgidögum, og fengu
ekki eyri fyrir — og ekki aðeins
það, heldur kostuðu þeir allt
mannvirkið og munu hafa lagt út
á fjórða þúsund kr. Þeir hafa
engan styrk beðið um og engan
fengið.
GóS samgöngubót.
Nú er brú þessi notuð fyrir
gangandi fólk og flutning. — Til
dæmis, sagði ílagnús, sá eg
bóndann í Hólakoti bera allan
sinn áburð yfir brúna í vor og
hljóp þar einn brúarsmiðurinn
undir bagga og varð ekki mikið
um það, þótt pokarnir væru ein
100 kg. hver!
Viðurkenning verðskulduð.
Þetta framtak þriggja ungra
manna í hreppnum er svo ein-
stakt, að það ætti að teljast við-
urkenningarvert. Mætti sýslu-
nefnd muna eftir því á næsta
fundi. En fyrir utan það,"hvert
hagræði fólkinu í sveitinni hefur
orðið að þessu verki, tel eg mest
um vert að fordæmi drengjanna
þriggja ætti að geta orðið fyrir-
mynd fyrir pilta annars staðar á
landinu, að vinna sveit sinni til
gagns á óeigingjaman hátt og
leggja hendur ekki í skaut, þótt
styrkur frá ríkis-, sýslu- eða
hreppssjóðum séu ekki fyrir
hendi.
Bretar hyggja á auknar
togveiðar við Grænland
Brezkir togarar hafa að undan-
förnu sótt á Grænlandsmið miklu
meir en fyrrum og hafa aflað vel.
Hafa miklar aflasögur birzt í
brezkum blöðum, en þó er varað
við of mikilli bjartsýni í fisk-
veiðamálgögnum. Það kemur
fram í skrifum „Fishing News“
að, fari svo, að Bretar tapi land-
helgismálinu í Haag, hljóti af því
að leiða stóraukin ásókn brezkra
togara á Grænlandsmið.