Dagur - 05.12.1951, Side 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 5. desember 1951
AÐ NORÐAN
Dagskrármál landbúnaðariíis:
Hreifasileg búvéhu erkstæði
Byggingamálin heima —
Hér í bæ starfar um þessar
mundir nefnd á vegum bæjar-
stjórnarinnar, sem á að athuga
með hverjum hætti sé unnt að
vinna að því hér heima í héraði,
að létta undir með þeim, sem
vilja koma sér upp þaki yfir
höfuðið. Vafalaust munu nefnd-
armenn telja, að þeim hafi verið
fengið erfitt verkefni. Vandamál
byggingaiðnaðarins og húsnæð-
isleysingjanna eru að ýmsu leyti
Stærri en svo, að fram úr þeim
verði ráðið hér. Þau eru vanda-
mál allrar þjóðarinnar, t. d. í
sambandi við lánsfé til bygginga,
og að sumu leyti alþjóðleg, þar
sem er verðhækkun sú, sem
orðin er nú á síðustu árum á öllu
byggingarefni. Húsnæðisvanda-
málið er eitt erfiðasta viðfangs-
efni margra þjóða, og er saga
okkar í þeim málum lítið frá-
brugðin því, sem annars staðar
hefur gerzt og þótt hún sé rauna-
saga að öðrum þræði, engu
óglæsilegri samt en í þeirra garði.
Enda þótt lítil nefnd í litlum
bæ ráði ekki fram úr þessum erf-
iðleikum, er ekki þar með sagt,
að hún geti ekki tekið stein úr
götu þeirra, sem vilja reyna að
byggja, þrátt fyrir alla þá miklu
örougleika, sem eru á vegi svo
hugumstórra manna nú í dag.
Það liggja t. d. ekki fyrir neinar
óyggjandi athuganir á því, hvers
konar hús sé hentast að byggja
liéx', að efni og gex-ð, enda þótt
flestir fari í því efni sömu slóð og
nágranninn og ramger, járnbent
steinsteypuhús þeki æ stærri
hluta bæjarlandsins. Þegar menn
líta til steinhúsanna, sem voru
byggö hér á árunum 1921—1930,
vaknar sú spurning, hvort stein-
kastalarnir frá síðustu ái'um
verði ekki taldir heldur óhent-
Ugir og úreltir eftir svo sem 20—
30 ár. Hvar fá menn aðgang að
teikr.ingum húsa, sem reynslan
hefur sýnt, að eru í senn hentug
og ódýr? Sltorti ekki leiðbeining-
ar til þess að forða fóiki frá
því að festa tugi þúsunda í
óhentugum kjöliurum, óþörfum
anddyrum, göngum, stigaupp-
göngum o. s. frv. Dæmi slíkrar
óþarfaeyðslu blasa oft við í ný-
byggðum húsum og vekja þá
hugsun að með meiri kunnáttu og
hagsýni hefði mátt foi'ða húseig-
anda frá óhentugri fjái-festingu.
Vafalítið er, að byggingar mætti
gera ódýrari ef aðgangúr væri að
„standard" innréttingum ýmsum,
t. d. hui'ðum, gluggum o. s. frv., þ.
e. ef stigið væri spor í átt til verk-
smiðjuframleiðslu þess konar
vainings. Að sjálfsögðu er ýmis
athugun af þessi tagi svo um-
fangsmikil, að réttara væri að
fi-amkvæma hana fyrir allt land-
ið, en einn bæ, en í þessu efni
skortir samstillt átak og leið-
sögu -i'íkisvaldsins. Meira gagn
væi-i að slíkri rannsókn og leið-
sögn en lofoi'ðum um, fjái'styrk,
sem aidi'ei er þó greiddur, sbr.
lögin um aðstoð við byggingar í
kaupstöðum frá 1946 og fleira af
þvl tagi, bæði nýtt og gamalt.
— og érlendis.
Þótt samar.burður við erlend
ríki sé oft villandi ,er eigi að síð-
ur ljóst, að af þeim getum við og
þurfum mai'gt að Iæi'a, í þessu
efni sem mörgum öðrum. í Bret-
landi er t. d. mjög rætt um hús-
næðismál nú, enda lofaði íhalds-
flokkurinn að sjá til þess að
byggð yrðu 300.000. íbúðarhús þar
á næsta ári. Þetta loíorð er raun-
ar þegar afturkallað (ræða hús-
næðismálaráðherrans í brezka
þinginu um miðjan nóv.), en
eigi að síður er unnið mikið starf
þar í landi að húsabyggingum,
sc-m hvíla á rannsóknum á hent-
ugustu stærð, gero og fyrir-
komulagi íbúðarhúsa ■ fyrir með-
alfjölskyldu. Dýrtíð fer vaxandi í
Bretlandi-eins -og-hér-og hótar
stöðvun yfir allan byggingaiðn-
að. Bretarnir mæta þessum di aug
mi með bættu skipulagt, en ekki
með því að - dr-a.ga úr gæðum
húsanna eða stærð herbergja. í
sl. mánuði var opnuð-býgginga-
sýning 'f London ög :.þ&f m. a.
sýndar ýmsar nýjungar í húsa-
gei'ð. Bretarnir hafa t. d. minnk-
að „standard“gerð smáhúsa sinna
úr 1050 fei'f. í 950 ferf. á kostnað
anddýfa, „halls“, o. s. frv., en
halda hinni upphaflegu her-
bergjastærð og því „standard“-
efni, sem krafizt .er áf opinberu
eftii-liti. Bretarnir byggja sér slík
hús fyrir um -það bil 1000 starl-
ingspund (950—1083) og er það
meiri verðmunur miðað við okk-
ar byggingaverð, en verðlag hér
og þar gefur tilefni til, jafnveiþótt
tekið -sé tiliit til _þqss, að: okkar
steinkastalar ei'u íambyggilegri
en þeirra hús og á ýmsan hátt
vandaðri.
Mörg verkefni óleyst.
í þessum málum — þ. e. rann-
sóknum og leiðbeiningum — er-
um við skammt á veg komnir.
Sú spuining er einnig nærtæk,
hvort skipulag það, sem íslenzkir
bæir búa við — og sett er með
valdboði að ofan — sé í sem beztu
samræmi við efnahag íslenzks al-
mennings og þörfina fyrir hent-
ugt húsnæði. En brýn þörf er að
leysa þessi verkefni. Jafnvel þótt
úr raknaði lánsfjárskortinum, er
dýtriðin enn sá draugur, sem
óbreyttur alþýðumaður ræour
ekki við. Hann má kveða niður að
einhvei'ju leyti með bættu skipu-
lagi í stíl við það, sem Bretar
vinna nú að. Slíkar aðgerðir geta
gert gæfumuninn fyrir meðal-
borgarann — skilið í milli húss
og húsnæðisleysis.
Saxaðir Hairar
komnir afíur.
Kaupfélag -Eyfirðinga
NýUniditvörudeild
osf iitibú.
í STUTTU MALI
GIN- OG KLAUFNAVEIK-
IN í Danmörk er alvarleg tíð-
indi fyrir danskan þjóðarbú-
skap og hefur auk þess í för
með sér margs konar truflanir
í lífi fólksins í sveitinni. T. d.
gerðizt það nú á dögunuxn, að
bóndi skammt frá Randers
skyldi halda brúðkaup til
ráðskonu sinnar, 20. nóv. sl.
En aflýsa varð vígslunni. —
Brúðhjónin þurftu fyrst að
fara í sótthreinsun'. Víða í
Danmörk hefur skólum verið
lokað og samkomubann sctt á.
Sektir liggja við ef menn rjúfa
etnangrunarhring, sem sleginn
hefur verið um ýmis liéruð.
-k
RITHÖFUNDURINN og
landkönnuðurinn góðkunni
Pcter Freuchen er oft ærið
hvass í orði í garð landa sinna,
Daua, fyrir stjórn þeirra —
eða öllu heldur óstjórn — á
Grænlandl: Nú á dögunum
sagði hann í útvarpsræðu í
Ðarunörk, að Grænlandsstjórn
svelti Er-kimóana í Thulc-
hyggð! Hann sagði líka, að í
ráði væri að flytja alla íbúana
á brott, enda liyggja Banda-
ííkjainenn á stórframkvæmdir
í Thule. Grænlandsstjórn
neitaði þegar ásökunum þess-
um, en sum blöðin telja lík-
Icgt að garnli maðurinn hafi
ekki farið með alveg staðlausa
stafi.
-K
ÞAÐ ER NÚ orðinn fastur
siður í dönskum blöðum, þeg-
ar rætt er um hinar fornu ís-
lenzku byggðir á Grænlandi,
áð kalla íbúana „Nordboerc“
og forðasí að minnazt á nökk-
uð íslenzkt í því sambandi. —
Nýlega er út kontin skáldsaga
þar í landi unt Vínlandsfiuid
Leifs heppna. Heiíir bókin:
„Drömmen orn Vinland“ og er
eftir Sigfred Peiersen. Ilans
Brix skrifar unt bólcina í Berl.
Aftenavis 17. nóv og hefsí rit-
dómurinn þannig:
„Naar et Eventyrland ovre
Vest for Grönland af Nordbo-
erne Aar 1000 skal væri be-
titlet Vinland, maatte med
Vixien være sigtet til Drikken,
ikke til Druerne. Men Vinfa-
brikker havde Eskimoerne
ikke indretfet sig. Beretning-
erne om Opdagelsen af Amer-
ika ved Leif den Lykkelige er
saaiedes hyllet í Lögn og
Fabler. Med Grund er Sigfred
Petérsens Roman dcrfor bc-
nævnt Drpmmen om Vinlar.d.
Eskimoer har Nordmændende
aabenbart truffet. Men hvor?
Formodentlig höjt oppe mod
Nord over for Gr0niand.“
Danskurinn hefur löngum
vcrið vcl að sér um forn, ís-
lcnzk fræði, ekki vantar það!
*
í VIÐTALINU góðkunna,
scm Halldór Kiljan Laxness
átti við Berl. Tidende í haust,
kvað hann stjórnmála-línu
sína líkjast helzt skoðunum
þeim, sem fram komn í brezka
blaðinu „The New Statesman
and Nation“, en afneitaði
Stalinix-ma og Títóisma .Sam-
kvæmt frásögn þessa brezka
blaðs 17. nóv. sl. birti Moskva-
blað eftirfarandi ummæli
snemma í nóv.: „Það er aug-
íjós staðrcynd, að Verka-
mannaflokks-vikublaðið ,Nevv
Statesman aiul NatiorJ er mál-
gagn fyrir tryllfa stríðsæs-
inganienn." — Má af þessu
sjá, að líklega er afneiíun
skáldsins meira en orðin ein.
Ekki eru mörg ár síðan byrjað
var að tala um búvélaverkstæði,
þ. e. a. s. segja verkstæði, sem
eingöngu helguðu sig viðgerðum
á búvélum. Um leið og bændur
landsins juku vélakost sinn varð
þörfin fyrir viðgerðaverkstæði
mjög brýn. Enda leið ekki á
löngu áður en bæði einstaklingar
og félagassamtök bænda stofn-
uðu vei'lsstæði, sem fyrst og
fremst voru ætluð til búvélavið-
gerða.
Skal’ r.ú vikið að nokkrum atr-
iðum í sambandi við búvélaverk-
stæði. — í 39. tbl. Dags var rætt
nokkuð um einn þátt í þessu
sambandi, þ. e. þýðingu vara-
hluta — í þættinum — „Búvélar
og varahlutir“, og skal ekki kom-
ið frekar inn á það atriði hér, af
þeirri ástæðu.
Eins og kunnugt er koma allar
nýjar vélar meira og minna
sundurteknar. Þarf því að byrja
á því að setja þær saman. Vél-
arnar eru mjög oft fluttar eins og
þær koma frá útlandinu, inn-
pakkaðar til kaupandans, enda
oft nauðsynlegt að flytja þær
þannig á áfangastaðinn, til að
fyrra þær skemmdum í flutningi.
Það þarf því að byrja á því að
setja hinar nýju vélar saman. Oft
virðist þetta mjög lítill vandi, en
fyrir kemur, að til þess er kastað
höndum, bæði með því að setjá
þær vitlaust saman og auk þess
fylgja ekki settum reglum um
smurningu og fýrstu notkun. —
Kemur mörg vélin fyrr á verk-
stæði,- en ástæða væri til, ein-
mitt af þessum orsökum. Þá er
annað, sem orsakar oft og tíðum
meiri bilanir, en ástæða væri til,
en þao er var.ræksla á ]xví, að
gera strax við bilun, sem gerir
vart við sig, þótt smávægileg sé.
Bilanir, sem fram koma í vélum,
læknast ekki af sjálfu sér. Vélar
eru ekki gæddar neinum endur-
nýjunarþrótti, líkt og lifandi ver-
ur. Jafnvel þótt samsetning,.
fyrsta notkun, svo og síðari notk-
un og öll umhirða, sé í bez.ta lagi,
þá er það víst, að allar vélar og
búverkfæri þarf að gera við, er
eðlilegt slit kemur fram og jafn-
vel þótt ekkert slit sé komið í
Ijós, þarf að taka vélarnar upp,
athuga þær og stilla í samræmi
við eðlilegt slit. Til þess m. a., að
taka vélai’nar þannig í gegn, þarf
búvélavei'kstæði, einkum til að
taka vélar, svo sem dráttarvélar,
beltavélar, skurðgröfur og aðrar
stæri'i vélar. Minni vélar og verk
færi ættu bændurnir sjálfir að
geta tekið upp og athugað, svo ao
ekki þurfi að setja á verkstæði
nema þá hluta, sem gera þarf við
undir betri skilyrðum en almennt
er á sveitaheimilum. Veturinn er
tilvalinn tími til athugunar ó bú-
vélum og er það alarei brýnt
nógsamlega fyrir búvélaeigend-
um, sem öðrum, að koma vélum
sínum í viðgcrð að vetrinum eða
fyrir þann tíma, sem notkun
þeirra hefst. Og þá er ekki síður
ástæða að benda á þaíj, að í öllum
verkstæðum er takmarkaður fag-
mannafjöldi og því takmarkað,
hver vinnuafköstin eru á viku
hverri. Búvélaeigendur mega því
ekki hugsa sem svo: eg læt bíða
t. d. fi'am í apríl, að fara með
mína dráttarvél, eg hlýt að geta
komið henni á verkstæði þá. Sé
þessi hugsunarháttui' almennur,
er vitanlega afleiðingin sú, að
vélarnai' hrúgast að verkstæðun-
um stuttu fyi'ir nolkun og drag-
ast þá viðgerðir e. t. v. fram á
vorið og getur þá tafið vorstöi'f
til stórtjóns fyrir vélacigendur og
aðra þá, sem á vinnu véianná
þurfa að halda.
Fyrir nokkru kom eg að máli
við Magnús Árnason járnsmið og
spurði hann um verkstæði hans
og starfsháttu, en verkstæði
Magnúsar er eina verkstæðið hér
á Akureyri, sem eingöngu hefur
starfað að búvélaviðgei'ðum frá
því að það var stofnað 1940. Á
vei’kstæði þessu vinna G—8
menn og hafa 5 þeirra unnið frá
því fyrsta, þar á meðal sonur
Magnúsar, Árni, sem nú annast
að miklu leyti um stjórn daglegra
starfa vei-kstæðisins. Verkstæðið
hefur annaslr viðgerðir og upp-
setningu á svo til öllum tegund-
um búvéla, svo sem jaj;ðyrkju-
— vélum, hjólavélum, beltavél-
um, skui'ðgröfum, — heyvinnu-
vélum — stórum og smáum — og
mörgum fleiri vélum og tækium,
sem notaðar eru til sveita, þar á
meðal ljósavélar, súgþurrkunar-
vélar o. fl. o. fl.
Verkstæði Magnúsar Árna-
sonar er fyrst og fremst viðgerð-
arverkstæði og segir Magnús, að
þeir hafi reynt að afgreiða allar
viðgei'ðabeiðnir eins fljótt og
kostur hefur verið ú, en þó vill
það verða svo, að margir draga
fram á siðustu stund að koma
vélunum í viðgerð.
Jafnframt viðgerðum hefur
verkstæðið: unnið- nokkuð að ný-
smíði, þar á meðal eru vel þekkt-
ir fjórhjóla-heyvagnar, járnvalt-
ar, sem þyr.gja má með vatni, tví-
hjólakerrur fyrir dráttarvélar og
nýjasta smíðið eru mykjusnigl-
arnir, sem sagt er frá í vasahand-
bók bænda 1951.
Þá er einn þáttur enn í starf-
semi verkstæðis Magnúsar Árna-
sonar, en það er sá hluti þess,
sem er hreifanlegur. —■. Magnús
sjálfur og menn hans munu hafa
farið margar ferðir út í sveitirn-
ar umhverfis Eyjafjörð , með
jeppa sinn og kerrú. með þau
verkfæri, sem með góðu móti má
taka með sér á þannig farartæki.
Er það skoðun Magnúsar, að
jeppinn sé einmitt rétta farar-
tækið til að vera með hreifanlegt
búvélaverkstæði. í jeppann og
gerru má taka öll nauðsynlegustu
tæki, til þess að framkvæma þær
aðgerðir, sem liægt er utan verk-
stæða, segir Magnús, tækin. sem
við höfum með eru fyrst og
fremst skrúflyklar og tengur,
tjakkur, logsuðutæki (rafsuðu-
tæki má taka með til þeirra staða,
sem hafa rafmagn), ki'afttalíur í
gálga, skrúfstykki, járnsög, bor-
vél, hamra o. fl. Allt þetta má
hafa með sér í jeppa, ef á þarf að
halda. Annai-s segir Magnús að
venjulega sé engin ástæða til að
vera með heilt verkstæði mað sér,
þótt farið sé í viðgei’ðarferðir út
í sveitir. Þá tekur Magnús fram,
að það sé mjög nauðsynlegt fyrir
þá, sem hafa þannig hreyfanleg
verkstæði, að hafa grciðan að-
gang að búvélaverkstæði, föstu
búvélaverkstæði, sem mætti kalla
til aðgreiningar frá hreyfanlegu,
því að allar vandasamari aðgerð-
ir verði ódýrari og betra að fram-
kvæma innanhúss við góð vinnu-
skilyrði, heldur en úti í sveitum.
Þá geti viðgerðin gengið fljótar
og hægt sé að beita meiri mann-
skap, því að hver dagur er dýr,
þegar t. d. stórar jarðýtur eiga í
hlut. Slíkar vélar verða þá jafn-
an að sitja fyri'r með viðgerð.
Eg þakka Magnúsi fyrir það,
sem hann hefur sagt í sambandi
við búvélaverkstæðin og eg hef
hér iauslega getið.
Méi’ virðist 'af hessu samtali við
Magnús, að ýmislegt bendi lil
þess að hreyfanlegt búvélaverk-
stæði þurfi ekki að hafa annan
(Framhald á 7. síðu).