Dagur - 05.12.1951, Qupperneq 5

Miðvikudaginn 5. desember 1951
D A G U R
5
arvara
Eftir ÁRNA ARASON, Grýtubakka
Eins og kunnugt er samþykkti
síðasti fundur Stéttarsambands
bænda tillögu, þar sem stjórn
sambandsins er falið að segja upp
núgildandi verðlagsgrundvelli
landbúnaðarvara, ef hún telur
það nauðsynlegt.
Þar sem með verðlagsgrund-
vellinum er ákveðið, hvað bænd-
ur skuli bera úr býtum fyrir
vinnu sína, er þeim nauðsynlegt
að ræða hann bæði sín á milli og
opinberlega og gera sér Ijóst,
hvort hinir ginstöku liðir hans
séu sanngjqrnlega ákveðnir, eða
hvort rétt sé að segja honum upp.
Mér virðist að núgildandi verð-
lagsgrundvöllur sé ranglátur
gagnvart bændum, og að ekki
verði hjá því komist að segja
honum upp, og vil eg því benda á
ýmsar skekkjur, sem mér finn-
ast vera í einstökum liðum hans,
ef það mætti verða til þess að
gallar verðlagsgrundvallarins
kæmu í ljós og ef til vill vekja
umræður um hann, sem gætu
orðið til leiðbeiningar, þegar
saminn verður annar nýr.
Flutningskostnaður er í nú-
gildandi verðlagsgrundvelli áætl-
aður kr. 1104,00. Mér virðist hins
vegar að ekki verði komizt af
með minna en kr. 2548,00, eigi að
flytja það magn af rekstrarvöru
og búsafurðum, sem verðlags-
grundvöllurinn gerir ráð fyrir,
40—50 km. leið frá markaðsstað.
Þá reikna eg flutningsgjald kr. 70
á tonnið og má þá setja þetta
svona upp:
Kjarnfóður
Áburður
Vörur vegna viðhalds fasteigna
Garðávextir
Ull
Mjólk
Nautgripir á sláturstað
2350 kg. á 0,07 = 154,50
1475 kg. á 0,07 = 103,25
1000 kg. á 0,07 = 70,00
1000 kg. á 0,07 = 70,00
151 kg. á 0,07 = 10,75
12935 1. á 0,16 = 2069,60
60,00
2548,10
Hér er miðað við flutnings-
gjald eins og það var árið sem
leið og hef eg dregið frá það
vörumagn, sem fulltrúar neyt-
enda hafa talið eðlilega heimilis-
neyzlu, tek heldur ekki með
flutning á sláturfé, sem hjá mörg
um er töluverður liður og sleppi
einnig fargjöldum, sem bóndinn
greiðir þegar hann ferðast í við-
skiptaerindum fyrir bú sitt.
Fóðurmiólk er í verðlags-
grundvellinurh áætluð 600 1. á
eina krónu lítrinn. Þar er gert
ráð fyrir, sem afurðum af naut-
gripum 150 kg. af nauta- og ali-
kálfakjöti og 170. kg. af kýrkjöti.
Þetta mun láta nærri að vera sem
svarar kjöti af ársgömlu nauti,
4 alikálfum og rúmlega einni kú.
Til þess að bóndinn fái þetta
kjöt, þarf hann því að ala upp
tvo kálfa á ári og ala fjóra kálfa
í hálfan mánuð. Samkvæmt því,
sem kennt hefur verið við
bændaskólana héf, mun ekki
ráðlegt að ge’fa kálfinum minna
en 150 1. af nýmjólk og auk þess
450 1. af undanrénnu.
Fóðurmjólkurþörfina mætti þá
áætla þannigí . '
2 kálfar, aldir upp ,þurfa 300 1. nýmjólk, 900 1. undanrenna
4. kálfar, aldir í hálfan mánuð, þurfa 18011. nýmjólk
Samtals 4801 1. nýmjólk, 900 1. undanrenna.
480 1. nýmjólk á 2,47 = 1185,60 kr.
900 1. undanrenna á 0,20 = 180,00 kr.
Þetta verða þá samtals 1380 1.
á 1365,60 kr. og mun mega telja
það lágmark, þegar tillit er tekið
til þess, að helzt til lítið mun að
ala upp eina kvígu á ári til að fá
þetta magn af kýrkjöti og til að
viðhalda búinu.
Fyrning véla er áætluð 975 kr.
Það er 15% af 6500 kr., sem véla-
. eign meðalbúsins var áætluð árið
1949. Sú fjárupphæð, sem hér er
ætlast til að liggi í vélaeign
bænda, er auðsjáanlega svo lág,
að eigi að kaupa vélar með nú-
gildandi verðlagi fæst sVö" lítið
fyrir hana, að það verður ekki
nálægt meðalvélaeign bænda yf-
irleitt.
En þó eingöngu sé miðað við
þá vélaéign, sem bændur réðu
yfir árið 1949, er sagt, að með
þáverandi gengi íslenzku krón-
unnar, þyrfti meðalbóndinn að
kaupa varahluti og vélar fyrir 975
krónur á ári, til að viðhalda
vélaeign sinni, þá liggur í augum
uppi, að nú þarf allmiklu hærri
upphæð til að kaupa tilsvarandi
hluti fyrir. Það hlýtur því að
verða krafa bænda að mat og
fyrning véla sé miðað við nú-
verandi verðlag.
Aðstöðumunur (1000 kr.). —
Þessi liður finnst mér ekki geta
átt að vera hér, þar sem hann
virðist ekki koma heim við það
að verðlagsgrundvöllurinn er
sagður eiga að byggjast á því, að
heildartekjur þeirra, sem land
búnað stunda, séu í samræmi við
tekjur annarra stétta. En rök-
færslur fyrir réítmæti þessa lið-
ar hafa allar verið í sambandi við
það, hvernig menn eyða per
sónutekjum sínum, og því bú
rekstrinum óviðkomandi.
Vextir (900kr.). — Um þennan
lið hefur mikið verið rætt og
deilt, og af fulltrúum neytenda
hefur hann verið talinn óþarfur.
Það mun hins vegar vera svo, að
sé miðað við þá aðferð, sem nú er
höfð, við greiðslu landbúnaðar-
vara til bænda, og það hve mikill
hluti afurðanna kemur til sölu
seint á ái'inu, þá gerir þessi liður
ekki betur en hrökkva fyrir því
vaxtatapi, sem bóndinn verður
fyrir, miðað við það að hann
fengi tekjur sínar greiddar hálfs-
mánaðarlega og jafnt allt árið.
Annars mun eg koma betur að
vaxtagreiðsluþörf búsins síðar í
þessari grein.
Bústærð. — Núgildandi verð-
lagsgrundvöllur áætlar meðal-
búið: 87 kindur, 6 mjólkandi
kýr og 8 hross.
í Árbók landbúnaðarins 1950
eru bændur taldir vera liðlega
6300. Deili maður þeirri tölu í
heildarbúfjáreign landsmanna í
ársbyrjun 1950 (sjá Árbók land-
búnaðarins 1. hefti 1951) verður
meðalbúið allmiklu minna, eða
þannig: 63,2 kindur, 4,8 kýr og
6,7 hross.
í sambandi við þessar tölur er
þess að gæta ,að allmargir eiga
nokkrar skepnur, en eru ekki
taldir með bændum, svo að ætla
má að. raunverulega sé bú með-
albóndans minna en þessar tölur
bera með sér.
Við samningu verðlagsgrund- :
vallarins var það ekki talið skipta
miklu máli, með hvaða bústærð
væri reiknað, þar sem bæði tekj-
ur og gjöld væru miðuð við sömu
bústærð. Við umreikning verð-
lagsgrundvallarins í haust virðist
þó hafa verið brugðið út af þessu,
og gjaldaliðirnir „kjarnfóður“ og
„tilbúinn áburður“ miðaðir við
raunverlega meðalbúið og þar af
leiðandi lægri en vera á, ef tekj-
ur eru miðaðar við verðlags-
grundvallarbúið.
Þá viiðist uppskera garðávaxta
vera ríflega áætluð, miðað við
þær upplýsingai', sem gefnar eru
í Árbók landbúnaðarins 1950. —
Þar er meðalframleiðsla síðustu
5 óra, sem skýrslur ná yfir, talin
79,593 tunnur af lcartöflum, gul-
rófum og næpum og framleiðend-
ur, aðrir en bændur, 4,500. Þó að
allri framleiðslunni sé jafnað nið-
ur á 6300 bændur koma þó ekki
nema 12,6 tunnur í hlut í stað 17
í verðlagsgrundvellinum.
Kaup bóndans virðist í nú-
gildandi verðlagsgrundvelli vera
miðað við kaup óbreyttra verka-
manna og bóndanum þó hvorki
reiknað eftirvinna né helgidaga-
kaup. En verkamenn eru sú stétt,
sem tvímælalaust hefur verið
lægst launaða stétt þjóðfélagsins
næst bændum á undanförnum
' árum.
í lögum um framleiðsluráð er
hins vegar tekið fram, að „sölu-
verð landbúnaðarvara á innlend-
um markaði skal miðast við það,
að heildartekjur þeirra, er land-
búnað stunda, verð.i í sem nán-
ustu samræmi við tekjur annarra
vinnandi stétta.“ v
Eg álít að þessi lagagrein feli
það í sér, að bændastéttin eigi
hvorki að vera lægst launaða né
jöfn lægst launuðu stéttinni,
heldur skuli tekjur meðalbónd-
ans vera sem næst því að vera
meðaltekjur í þjóðfélaginu. Þess
vegna tel eg, að kaup bóndans sé
ekki reiknað út frá réttum grund
velli, heldur eigi einnig að taka
tillit til annarra stétta, svo sem:
starfsmanan ríkis og bæja, húsa-
gerðarmanna,
kaupmanna, kennara og svo
framvegis.
Með vimiandi stéttir hlýtur að
vera átt við allar stéttir, sem lifa
af vinnu sinni, en ekki af eignum
sínum eða á annarra framfæri.
í þessu sambandi má ennfrem-
ur benda á, að á bóndanum hvílir
allmikil ábyrgð og að hann þarf
að stjórna búrekstrinum, og ber
samkvæmt því ekki minna en
verkstjórakaup.
Þá er enn ótalið eitt atriði í
sambandi við núgildandi verð-
lagsgrundvöll, sem eg tel mjög
athugavert. Það er sú hætta, sem
hann felur í sér fyrir þjóðfélagið.
Það er óvéfengjanleg og viður-
kennd staðreynd, að. eins og er
framleiðir íslenzka þjóðin of lítið.
Mikill hluti af mnflutningnum er
flutt inn sem gjöf eða lán, og sjá
allir að slíkt gelur ekki gengið til
lengdar.
Til þess að þetta lagist þarf
ýmislegt að breytast í þjóðlífinu,
og sú breyting verður meðal ann
ars að fela það í sér, að þeim
mönnum fjölgi, sém vinna að
framleiðslunni, en að sama skapi
fækki þeim, sem líía á milliliða-
kostnáði, skriffinnsku og óþarfa
iðnaði.
En hvað ef það þá, sem liggur
fyrir þeim, sem vilja fará 'að búa
nú.
Fyrst að fá jarðnæði; og það
geta þeir sennilega fengið með
svipuðum kjörum eins og íbúð i
kaupstað.
Og svo er það áhöfn á jörðina
Þá liggur beinast við að álíta að
það 7 sfculi' ’ vera 'sú m'eðá'Iáhöfn,
sem verðlagsgrundvöllurinn ger
ir ráð fyrir, og að tilvonandi
bóndi káupa hana á því verði,
sem felja má að háfi Vferið gang-
verð nú í vor.
Fjármágn það,: sem liggur
slíku búi,'mætti áætla eitthvað á
þessa leið:
6 kýr á 3500 = kr. 21000,00
2 geldn. á 1500 = kr. 3000,00
87 kindur á 400 = kr. 34800,00
8 hross ó 1500 = kr. 12000,00
Vélar og áhöld = kr. 13000,00
Samtals kr. 83800,00
Hér er vélaeignin tvöfölduð
frá því sem er í verðlagsgrund-
vellinum frá 1949 og mun það sízt
af mikið vegna áorðinna gengis-
fellinga og verðhækkana erlend-
is.
Geri maður ráð fyrir að bónd-
inn fái 40000,00 kr. að láni mcð
4% vöxtum, en afganginn með
6% vöxtum verður vaxtagreiðsla
hans af áhöfninni kr. 4228,00 auk
stimpilgjalda og því um líks.
Nú má kannske segja, að til
vonandi bóndi þurfi ekki að
kaupa stærra bú en svo, að það
verði hæfilegt fyrir hann að
vinna að, án aðkeyptrar vinnu
Virðist þá, eftir vinnulauna
skýrslu verðlagsgrundvallarins
mega áætla það um einum fjórða
minna.’) Mætti þá vaxtaupphæð-
’) Þetta er þó vafasamt, þar
sem minna bú virðist skila minna
togarasjómanna, | kaupi handa bóndanum sjálfum.
in lækka í hlutfalli við það, eða í
kr. 3171,00. Það, sem blasir við
ieim, sem vilja reisa bú nú, er
letta: Sé miðað við sömu aðferð
við verðlagningu landbúnaðar-
vara og að undanförnu og svipuð
atvinnuskilyrði, þarf búið að
skila meir en meðalarði, til þess
að nýi bóndinn fái tekjur, sem
svara því að vera þrjú þúsund
krónum lægri en meðal verka-
mannstekjur.
Hver er svo aðstaða bóndans,
sem á meðalbú skuldlaust?
Samkvæmt verðlagsgrundvell-
inum ber honum nú ekki meir en
meðal verkamannstekjur. Ef
hann getur fengið atvinnu í
kaupstað með verkamannslaun-
um, getur hann sennilega losnað
við jörðina fyrir íbúð og selt
óhöfnina fyrir kr. 83800,00. —
Kaupi hann skuldabréf af Sogs-
eða Laxárvirkjun fyrir þá upp-
hæð fær hann í vexti kr. 5028,00 á
ári. Það er 5 þúsundum meiri
tekjur heldur en ef hann væri"
bóndi.
Þegar tekið er tillit til þessa,
mega það næstum teljast undur,
hve mikið bændur hafa lagt í
umbætur á jörðum sínum. En
bændum virðist vera þannig
farið, að komist þeir yfir nokkuð
fjármagn, umfram það, sem þeir
þurfa til daglegra þarfa, leggja
þeir það í umbætur á jörð sinni,
sem geymast ókomnum kynslóð-
um sem arðbær eign og auknir
atvinnumöguleikar.
1 verðlagsgrundvellinum virð-
ist þó hvergi gert ráð fyrir að
bændur skuli leggja fé í slíkar
framkvæmdir. Hins vegar er þar
liður, sem kallaður er „Styrkir“,
og mun þar vera innifalinn hluti
af jarðabótastyrk. Bóndanum er
ætlað að r.ota þennan lið til að
mæta rekstrarútgjöldum af búi
sínu, og því ætlaðar aðrar tekjur
lægri. Þar með eru bændur svipt-
ir þessum hluta jarðabótastyrks-
ins, eða tilsvarandi upphæð af
réttmætum tekjum sínum.
Þannig virðist verðlagning
landbúnaðarvara undanfarin ár
hafa verið miðuð við það að
bændur skyldu bera svo lítið úr
býtum fyrir vinnu sína, að aug-
ljóst væri að allar aðrar stéttir
hefðu meiri tekjur. Enda hefur
það sýnt sig, að menn hafa leitað
þangað, sem auðsvonin var
meiri, en þeim, sem vinna að
landbúnaði stöðugt fækkað.
Eigi nú framleiðendum að
fjölga og þeim sem vinna óarð-
bæra vinnu að fækka að - sama
skapi, verður tekjuhlutfallið að
snúast við, þannig, .að augljóst sé
að fullt svo mikið sé upp úr því
að hafa að gerast framleiðandi
eins og að vinna að öðrum störf-
um.
Og þegar nú er sýnilegt, að ís-
lenzlta þjóðin framleiðir of lítið,
þá er það ekki einasta réttlætis-
krafa bænda, heldur líka þjóðar-
nauðsyn, að verðlag landbúnað-
arvara sé það hátt, að bændur
beri meira úr býtum heldur en
þær stéttir, sem samkvæmt eðli
vinnu sinnar eiga að vinna í
þjónustu framleiðslunnar.
Á. A.