Dagur - 03.09.1952, Blaðsíða 4

D A G U R
Miðvikudaginn 3. september 1952

DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 -* Sími 1166
BlaÖið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.

Prentverk Odds Björnsstmar h.f.
Ný „lína44 - eða gömul?
FORMAÐUR ÍSLENZKA kommúnistaflokks-
:ins, félagi Brynjólfur Bjarnason, er haldinn í
austurveg fyrir rúmlega hálfum mánuði, og
mun hans naumast von heim hingað út til íslands
fyrst um sinn. Þótt kommúnistablöðin séu harla
fámál um erindi formannsins út yfir pollinn í
J>etta sinn sem oftar, þarf þó tæpast að fara í
nokkrar grafgötur um það: Brynjólfur er að
„sækja línuna“, og búast má við, að í þetta sinn
verði „línan“ allt önnur en verið hefur, því að sagt
er, að mikilla tíðinda sé að vænta, og ef til vill
óvæntra, af flokksþingi kommúnista því hinu
mikla, sem nú stendur fyrir dyrum aústur í
Moskvu, en þangað mun utanför þessa íslenzka
flokksformanns auðvitað heitið öðrum stöðum
fremur.
ÞRETTÁN ÁR eru nú liðin, síðan síðasta
flokksþing kommúnistanna rússnesku var kvatt
saman, og var þó, samkvæmt starfsreglum
flokksins og venjunni fyrstu árin eftir valdatöku
bolsévíkka í Rússlandi, svo ráð fyrir gert, að þessi
samkunda, sem átti auðvitað að vera aðal-tengi-
liðurinn milli ráðsherranna og valdamannanna í
Kreml annars vegar og almennings í landinu hins
málgögn rússnesku stjórnarinn-
ar hafa þegar gert bæði eitt og
annað uppskátt um það, sem lík-
legt er að lagt verði fyrir flokks-
þingið til afgreiðslu. Hitt er svo
annað mál, hvort þau hafi sagt
hug sinn og flokksstjórnarinnar
allan í því sambandi, enda er lík-
legast, að fullt samkomulag hafi
enn ekki náðst meðal hinna ráð-
andi manna um ýmis hin þýðing-
armestu atriði, sem þarna mimu
verða afgreidd, a. m. k. að yfir-
varpi og í bráðina. Fullvíst er t.
d. talið, að hið fræga tólf manna
framkvæmdaráð flokksins (polít-
búró), sem raunar hefur verið
valdamesta klíkan og hin eigin-
lega sál flokksins, og þar með
kjarninn í stjórn alríkisins, verði
nú afnumið í sinni núverandi
mynd og fellt saman við annað
mjög þýðingarmikið ráð innan
flokksins og ríkisstjórnarinnar,
en það er skipulagsráðið, eða hið
svonefnda „orgbúró". Sum blað-
anna hafa túlkað þessa ráðstöfun
svo, að hún þýði aðeins, að „yfir-
stjórn flokksins eigi eftirleiðis að
verða enn einráðari, harðstjórnin
enn ómengaðri og eindregnari en
áður.“ Hvorugt virðist, að svo
komnu máli, vera hugsanlegt, af
þeirri einföldu ástæðu, að hvort
tveggja, einræði flokksstjórnar-
innar og harðstjórnin, sýnist þeg-
ar komið á svo fullkomið stig, að
þar verði trauðla umbætt með
nokkrum líklegum árangri.
Sennilega er því hér aðeins um
sýndarágreining eða eins konar
sýningaratriði að ræða, sem ekki
muni hafa neina úrslitaþýðingu
í framkvæmd. En þó er auðvitað
ekki neitt hægt um slíkt að full-
yrða fyrir þá, sem utan við
ÞÁ ER OG TALIÐ víst, að ný
5 ára áætlun verði undirbúin og
lögð fyrir flokksþingið. En ef til
vill verður þó aðalverkefni
þingsins að hlýða á boðskapinn —
og leggja blessun sína yfir — að
endanlega hafi verið gengið frá
útnefningu eftirmanns hins mikla
Stalins — sjálfs „krónprinsins" í
Kreml. Talað er um, að hinn
mikli ríkisleiðtogi — sem þegar
er kominn á fallanda fót og tals-
vert til ára sinna, eða 72 ára gam-
all — eigi að hljóta forménnsku í
hinu nýja og valdamikla ráði,
sem virðulega stöðu fyrir senn
afdankaðan stjórnmálajöfur, sem
auk þess tryggi honum völdin,
vegsemdina og dýrðina, meðan
hann er maður til að njóta allra
þeirra gæða. En samkvæmt fornu
og nýju skipulagi flokksins, er
það starf og staða flokksritarans,
hvað sem öllum nefndum og ráð-
um.líður, enda er ritaranum falið
æðsta framkvæmdavaldið og
leiðsögnin milli flokksþinganna.
Og nú er því spáð, að Malenkof,
sem verið hefur að undanförnu
hægri hönd Stalins í öllum þeim
málum, er varða stjórn og skipu-
lagningu flokksins, sé ætlaður
þessi valda- og virðingarsess á
flokksþinginu næsta, og þar með
tryggð aðstaðan til þess að verða
einvaldi hins mikla heimsríkis,
strax og Stalin sjálfur fellur frá,
eða kennir sig ekki lengur mann
til að búa svo stóru búi. — Ekk-
ert skal hér' fullyrt um, við
hversu gild rök þessir spádómar
hafa að styðjast, eða hverju fram
kunni að vinda á flokksþinginu
að öðru leyti. Við bíðum og sjá-
um hvað setur.
vegar — eða a. m. k. þess hluta hans, sem hneigð-
:ist að hinni kommúnistisku kenningu — kæmi
saman þriðja hvert ár. En framkvæmd hins „sósí-
alistiska lýðræðis‘‘ hefur nú í reyndinni orðið
þessi, og má segja, að sú rás viðburðanna sé aðeins
:í fullu samræmi við þróun þessa blessaða, rúss-
neska „lýðræðis" á svo mörgum öðrum sviðum,
og sé því raunar eltkert frekar um þetta sérstaka
Eramkvæmdaratriði að segja, fremur en svo mörg
önnur, sem fallið hafa í sama farveg að þessu leyti.
En sem sagt: — Nú stendur mikið til. Miklar og
gagngerðar breytingar eru boðaðar á skipulagi
flokksins í sambandi við þetta fyrsta flokksþing
kommúnista síðan á því herrans ári 1939.
STÓRBLÖÐ HEIMSINS hafa ekki að undan-
förnu gert sér tíðræddara um nokkurn þann hlut,
sem gerzt hefur upp á síðkastið en þetta mikla
þing, sem nú skal haldið rétttrúuðum til dægra-
munar þarna austur í Rússíá. Hið kynduga í þessu
sambandi er þó einmitt það, að samkvæmt marg-
endurtekinni og óhagganlegri reynslu er það fyr-
irfram víst og vitað, að á flokksþinginu sjálfu ger-
ast engir óvæntir né ófyrirsjáanlegir atburðir,
heldur mun sá mannsöfnuður, sem þar verður
auðvitað saman kominn, aðeins með handaupp-
réttingum og hjartnæmum og samstilltum halle-
lújahrópum samþykkja það, sem hinir raunveru-
!egu valdamenn flokksins verða búnir að koma
sér saman um fyrirfram og leggja síðan fyrir.þing-
ið til málamynda og sem óvéfengjanlegan sann-
leika og sjálfsögð sáluhjálparatriði. Og þá verður
spurningin aðeins þessi, og engu ómerkari fyrir
það, enda hafa stórblöðin velt yfir henni vöngum
og stjórnmálamenn á heimsvísu brotið um hana
heilann meira en nokkuð annað á því sviði, síðan
þessi tíðindi urðu heyrumkunni: — Hvað er það,
sem rússnesku einvaldarnir hafa í bígerðinni og
ætla hallelújamönnum sínum að samþykkja í
þetta sinn?
OG ÞAÐ VANTAR heldur svo serri ekki, að
standa.
FOKDREIFAR
Spjallað við föndrara.
EG RAKST IIÉR á dögunum á
mann — ja, það var víst engin
tilviljun, að fundum okkar bar
saman, því að hann hefur verið
allnáinn kunningi minn og jafn-
vel vinur svo að árum skiptir, ef
satt skal segja. — Jæja, en hvað
sem því líður: Eg hitti nú þennan
náunga, sem ekki vill með neinu
móti láta sín eða nafns síns við
getið, því að hann er nú einu
sinni einn þessara hljóðu og.
kyrrlá:tu borgara, sem ekkert
virðist fjær skapi en að láta hið
minnsta á sér kræla opinberlega,
ef þeir eiga sér nokkurrar und-
ankomu auðið í þeim efnum, en
eru annars þannig lagaðir og lit-
ir, að aðrir borgarar gætu bæði
eitt og annað gagnlegt af þeim
lært, ef þeir gæfu þess nokkurn
kost. Og þessi maður hefur svo
árum skiptir stundað sína tóm-
stundaiðju og náð í henni mikilli
fulkomnun. Og þessi tómstunda-
iðja hans eða föndur er listræns
eðlis, en meira má eg ekki láta
uppskátt, því að þá væri eg bú-
inn að ljósta upp leyndardómn-
um, sem Itann bað mig fyrir, og
einkum þarf maður að vera var-
færinn í slíkum efnum hér í
þessum litla bæ og annars staðar
í fámenninu, þar sem allir vita
strax, hvað væri á seyði, eða við
hvern væri átt, ef meira væri
sagt.
Hógvær maður.
ÞESSI KUNNINGI minn hef-
ur — a. m. k. að eigin dómi —
engan markverðan boðskap að
flytja samborgurum sínum, sízt í
afmörkuðu formi blaðagreinar
eða laglegs ræðustúfs, því að gáf-
ur hans liggja vissulega á allt
öðru sviði. En þá stuttu kvöld-
stund, sem við skröfuðum saman
um alla heima og geima á
vinnustofunni hans hérna um
kvöldið, , bar honum nú samt eitt
og annað á góma, sem mér
fannst raunar eiga nokkurt er-
indi til annarra en aðeins til
mín sjálfs, og svo kollstólanna
hans og áhaldanna, sem raunar
voru einu áheyrendurnir að sam-
tali okkar. Og í þeirri von, að
hann misvirði það ekki alltof
hrapallega við mig, né finnist eg
hafa rofið á sér nokkurn trúnað,
langar mig nú til að skjóta fótum
prentsvertunnar og leturborðsins
undir fáein atriði, sem hann
sagði, þótt vissulega verði þau
ekki endursögð hér með hans
eigin orðum, því að þessar at
hugasemdir komu eins og af til
viljun í rás samtalsins. En víst
bið eg hann mikillega afsökunar,
ef meiningin í þeim er stórlega
afbökuð, eða úr lagði fæi'ð.
íþróttir og listir. —
Atvinna eða áhugi.
„ÞAÐ ER ALVEG sömu sög
una að segja um íþróttirnar og
listina — skáldskapinn, málara-
listina og myndlistirnar í hvers
konar formi,“ sagði hann.
„Meðan þetta er allt saman, tóm-
stundaiðja og áhugaefni manna,
sem enn eru góðir og gildir borg-
(Framhald á 7. síðu).

Áliugamál kvenna
Það er ekki upplífgandi að hlusta á útvarpsfrétt-
irnar; meginið af þeim er um slys, hrakföll, morð,
rán, verkföll, drepsóttir, upphlaup, bardaga og
blóðsúthellingar. Það ei' ekki furða þótt menn hristi
höfuðið um leið og þeir snúa fyrir fréttatækið og
hugsi: heimur versnandi fer! Ekki bætir úr skák
að lesa framsíðufréttir blaðanna; þær fjalla aðallega
um það sama, um vonlausar tilraunir til að koma á
friði, óheilindi í stjórnmálum, ákærur um sýkla-
hernað, spár um atómsprengjuhernað og þriðja
lieimsstríðið. Þetta eru hinir síðustu og verstu tím-
ar, verður mörgum á að hugsa um leið og þeir
fleygja frá sér blaðinu.
Svona fréttir, sem fólkinu eru gefnar dag eftir
dag, halda því áhyggjufullu og í stöðugum tauga-
spenningi. Þessi fréttaflutningur er vítaverður og
hættulegur; hann gefur ekki rétta mynd af ástand-
inu eins og það er í raun og veru. Orðtakið: engar
fréttir eru góðar fréttir — þýðir, að það sem gott er,
það sem betur fer, þykir ekki fréttnæmt; hið illa
er miklu fréttnæmara en hið góða, og þess vegna
er meginið af fréttum um það sem illt er og aflaga
fer.
Það er satt, að stríð eru hræðileg og ekki er vert
að gera of lítið úr stríðshættunni, en styrjaldir eru
ekki nýtt fyrirbrigði; þær hafa verið mannkyninu
samfara frá upphafi vega þess. Það hefur sjaldan
runnið upp sá dagur, að stríð hafi ekki verið háð
einhvers staðar á hnettinum, en mannkynið hefur
lifað af fram á þennan dag.
Að vísu hefur nú verið fundið upp hið hræðileg-
asta vopn — atómsprengjan; það er svo stórvirkt
drápstæki, að sú þjóð er byrjar atómsprengjustríð á
á hættu að fremja um leið sjálfcrhöi'ð, því að báðir
aðiljar hafa þetta vopn. Það er því næsta ólíklegt, að
nokkur þjóð hefji þess konar stríð.
Mönnum ógnar vitaskuld hið mikla mannfall í
nútímastyrjöldum, en ekki var mannfallið minna
fyrr á öldum af völdum drepsótta, er geisuðu þá
tíðum um heiminn, áður en læknavísindin voru
komin á það stig að lcoma í veg fyrir þær.
------o--:—
Menn minnast þess með hryllirigi, að fyrsta atóm-
sprengjan þurrkaði út 95.000 mannslíf í Japan, en
það er lítið hjá þeim fjölda, er týndi lífi í drepsótt-
unum. Þegar Svarti dauði geisaði um Evrópu á 14.
öld létu 25 milljónir manna lífið; fólkið var gersam-
Tega varnarlaust; það gat aðeins legið á bæn og
beðið dauða síns; sums staðar stóð aðeins einn a£
fjórum uppi eftir að sóttin rénaði; Þeir, sem halda
að þeir lifi á hættutímum, ættu að lesa um hina
miklu drepsótt í London 1664 eftir Daniel Defoe.
Fólkið stráféll, líkin lágu á götunum, menn höfðu
ekki við að grafa þau.
LæknisfræÖi nútímans hefur komið í veg fyrir þá
miklu hættu er stafaði af drepsóttunum, en það
þykir ekki sérstaklega fréttnærpt. Sannleikurinn er
sá, að þrátt fyrir stríðshættuna er líf manna nú
miklu öruggara en það hefur nokkru sinni verið, að
minnsta kosti hér í álfu. Vísindi nútímans hafa
dregið að mestu úr hættunni við fæðingu bama og
vernda þau fyrir sjúkdómum; ýmis lyf hafa verið
uppgötvuð, er vernda fólk gegn sjúkdómum, er áð-
uf ógnuðu því, svo sem bóluveiki, lungnabólgu og
mörgum öðrum.
Nú er svo komið, að meðalmannsaldur er orðinn
lengi'i en nokkru sinni áður í veraldarsögunni;
meðalaldur karla er 65 ár, en kvenna 71 ár hér í
álfu. Nú deyja foreldrar sjaldan frá börnum sínum
ungum, enda er nú ekki þörf á eins mörgum mun-
aðarleysingjahælum eins og áður. var, þau eru að
mestu horfin.
------o-----
Og kjör almennings hafa farið batnandi að sama
skapi; hungursneyð er ekki hugsanleg hér í landi,
jafnvel hinir fátækustu neyta nú betra fæðis en fólk
dreymdi um á undanförnum öldum. Öll heimilis-
þægindi hafa aukizt stórkostlega á síðustu árum.
Þær konur, sem nú eru miðaldra muna heimilis-
stritið á æskuárunum, þá urðu mæður þeirra að
þvo þvottinn á bretti, skúra gófin, hreinsa olíu-
lampa, sauma fötin á börnin, og ef þær bjuggu úti á
landi, baka allt brauð, mjólka, strokka o. s. frv.
Raforktæki og framleiðslufyrirkomulag nútímans
hefur létt þessu striti að mestu af herðum hús-
mæðra; þær hafa aldrei átt eins frjálsa daga og nú.
Sömu sögu er að segja um menn þeirra. Áður urðu
bændur að vinna myrkranna á milli, en nú hafa þeir
tekið véltæknina í þjónustu sína. Fyrir hálfrt öld
var vinnutími verkalýðsins 10 til 12 tímar á dag, en
nú að meðaltali 40 tímar á viku og margt verkafólk
(Framhald á 7. síðu).