Dagur - 27.01.1954, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 27. janúar 1954
D A G U R
5
; Grunntónninn í ræðum manna á fundinum á sunnudaginn:
Hér á ekki að vera bær fárra ríkra manna og margra fáfækra
heldur menningarbær, byggður efnahagslega sjálfsfæðu fólki
Á þriðja hundrað manns á ágætum útbreiðslufundi
listans á Hótel KEA síðastliðinn sunnudag
Almennur fundur stuðningsmanna B-listans var haldinn að Hótel KEA síðastliðinn sunnu-
dag. Fundurinn var mjög fjölsóttur, mættu rösklega 200 manns, og var ræðum framsögu-
manna ágætlega tekið, en þeir voru fimm efstu menn B-listans, Jakob Frímannsson kaup-
félagsstjóri, Þorsteinn M. Jónsson skólastjóri, Guðmundur Guðlaugson framkvæmdatjóri,
Haukur Snorrason ritstjóri og Stefán Reykjalín byggingameistari.
Grunntónninn í ræðum manna var, að með starfi sínu og stefnu í
bæjarmálum stefndu Framsóknarmenn að því, að hér gæti þróast
menningarbær, byggður efnahagslega sjálfstæðu fólki, en ekki bæj-
arfélag sem samanstendur af fáum ríkum einstaklingum, en allur
þorrinn berst í bökkum. Gegn slíkri þróun vinnur samvinnulireyf-
ingin á raunhæfan hátt.
HRAÐFRYSTIHÚSMAL,
TOGARAKAUP O. FL.
Jakob Frímannsson ræddi m. a.
hraðfrystihússmálið og svaraði
þeim ásökunum sumra áróðurs-
manna í bænum, að hann væri
andvígur málinu og þá einkum
vegna þess að KEA ræki hér
frystihús. Benti Jakob á, hver
fjarstæða þetta væri, því að
frystihús KEA er ekki fyrst og
fremst fiskfrystihús heldur al-
mennt geymsluhús, sem auk
þeirrar þjónustu að geyma mat-
væli framleiðir dálítið af ís og
frystir síld til beitu. Á þeim vett-
vangi væri ekki um neina hags-
munaárelcstra að ræða. Þá rakti
Jakob gang málsins og afstöðu
Framsóknarmanna og ræddi hver
fjarstæða það væri, að þeir væru
á móti hraðfrystihússbyggingu.
Raunverulega mundi enginn bæj-
arbúi beinlínis á móti því, að hér
væri byggt frystihús, en hitt væri
augljóst, að menn vildu ekki
flana út í framkvæmdir, sem ekki
stæðu á raunhæfum grundvelli.
Bygging frystihúss hér væri að
því leyti vandsamara mál en aðr-
ar frystihússbyggingar yfirleitt,
að hér væri brotið upp á nýjung,
að byggja hraðfrystihús, sem ein-
'vörðungu byggði rekstursmögu-
leika sína á togarafiski. Því væri
ekki að leyna, að ýmsir útvegs-
menn og hraðfrystihússeigendur
sunnanlands, sem mesta reynslu
hefðu í þessu efni, teldu slíka til-
raun vafasama. En málið er nú í
höndum Útgerðarfélagsstjórnar-
innar, sem mun vinna að því að
láta endurskoða áætlun þá, sem
hér hefur nú verið lögð fram, til
þess að tryggja, að undirstaðan sé
traust, og ennfremur leita tilboða
í vélar og hús. En meðan málið er
ekki fullrannsakað — hvorki
beinn kostnaður né reksturs-
möguleikar — væri ekki unnt að
að slá neinu föstu um horfurnar.
Úr því yrði reynslan að skera, en
ræðumaður lét þá von í ljósi, að
unnt reyndist að stofna slíkt fyr-
irtæki, því að rekstur þess hefði
mikla atvinnulega þýðingu fyrir
bæinn.
Þá ræddi Jakob Frímannsson
um togaraútgerðina, og þá eink-
um síðustu aukningu flotans,
kaupin á Sléttbak. Hann benti á,
að áberandi væri að þeir, sem
hæst göluðu um nauðsyn þess að
efla atvinnulíf bæjarins, létu sér
fátt um finnast þessi kaup, sem
væru þó tvímælalaust merkasta
nýjungin af því tagi á sl. ári. —
Væri þögnin um þetta mál í blöð-
um andstæðinga Framsóknar-
manna af því að málið var borið
fram af Framsóknarmönnum og
hrundið í framkvæmd af þeim?
Hann rakti sögu togarakaupa-
málsins og minnti á, hver fjar-
stæða væri er Sjálfstæðismenn
væru að segja fólki að togarinn
hefði verið keyptur af einhverj-
um Framsóknarinteressum í
Reykjavík, þar sem eigendurnir
hefðu verið Björn Ólafsson, fyrrv,
ráðherra og Skúli Thorarensen
útgerðarmaður, auk skipstjórans,
og væru þetta undarlega vaxnir
Framsóknarforkólfar. Astæðan
til þess, að togarinn kom hingað,
en var ekki seldur öðrum aðilum,
sem margir voru um boðið, var
sú, að þessir fyrrv. eigendur
trcystu Akurcyringum til þess að
geta borgað skipið, og að þeim
tækist að útvega fé til nauðsyn-
Iegrar útborgunar. Að þeirri láns-
útvegun var unnið af Framsókn-
armönnum. Málið hlaut síðan af-
greiðslu í bæjarstjórn, þótt and-
staða væri frá hendi sumra Sjálf-
stæðismanna.
Þá drap Jakob á fasteigna-
skattinn, sem upphaflega var
samþykktur af lýðræðisflokkun-
um þremur, rakti þau rök, sem
upphaflega voru fyrir álagningu
hans, og minnti á, að svo undar-
lega hefði farið í sumar, að Sjálf-
stæðismenn hefðu í kosninga-
áróðri sínum reynt að skjóta sér
undan ábyrgð á þessu máli og
kenna Framsóknarflokknum bein
línis. Raunar væri skatturinn
ekki meiri en sem svarar þeim
sparnaði, sem bæjarmenn hefðu
notið vegna lækkaðra brunabóta-
gjalda, sem stafaði af auknum
brunavörnum, er að sjálfsögðu
kostuðu bæjarsjóð mikið fé.
En vegna þcssa áróðurs Sjálf-
stæ'ðismanna, hefði þeim verið
gert boð um að standa með
þeim að afnámi fasteignaskatts-
hækkunarinnar, ef þeir bæru
fram tillögu um slíka breytingu.
Þá sýndi innihald áróðursins, að
þessu tilboði væri ekki sinnt. —
Kannske það væri af því að sam-
vinnufélögin greiða verulegan
hluta skattsins? Það væri á valdi
Sjálfstæðismanna, að velja í
milli þessa skatts eða hækkunar
útsvaranna og væri fróðlegt að
fylgjast með því, hvernig þeir
stæðust þessa eldraun.
Þá ræddi Jakob árásirnar á
samvinnuhreyfinguna, sem jafn-
an eru aðalmál Sjálfstæðismanna
fyrir hverjar kosningar, og ráð-
lagði mönnum að lesa skatt-
skrána, sem hér er gefin út á
hverju ári til þess að sjá með eig-
in augum, hverja skatta hinir
þrautpíndu kaupaienn og a'ðrir
máttarstólpar Sj álfstæðisflokks-
ins greiddu í bæjarsjóð. Þar væru
tölur, sem meira mark væri tak-
andi á en skrifum fslendings.
Að lokum hvatti Jakob Frí-
mannsson bæjarmenn til þess að
standa saman um hagsmunamál
sín og stuðla að alefli að því, a'ð
hér ver'ði ekki í framtíðinni bær
örfárra, auðugra einstaklinga en
fátæks fjölmennis, heldur menn-
ingarbæjarfélag efnahagslega
sjálfstæðra manna.
EINKENNILEG ÍHALDSSEMI
— EINKENNILEGT FRJALS-
LYNDI.
Þorsteinn M. Jónsson hóf mál
sitt með því að ræða um slagorð
þau, sem andstæðingar Fram-
sóknarmanna beita fyrir kosning-
ar Sumir þeii-ra tala um „stein-
aldaríhald“, og í augum slíkra er
það mikil íhaldssemi, t. d. að sam-
þykkja fjárhagsáætlun bæjarsins,
en frjálslyndi mikið að neita að
taka ábyrgð á fjármálum bæjar-
félagsins og yfirleitt vera ábyrgur
í stjórnmálum. Væri það ein-
kennilegur hugsunarháttur, að
telja aðgæzlu í meðferð opinberra
fjármuna til íhaldsmennsku, en
eyðslusemi og yfirboð til frjáls-
lyndis. Þá ræddi hann einnig
brígsl Þjóðvarnarliða um íhalds-
semi Framsóknarmanna og benti
á, að undir miklu fargi hefði odd-
viti þeirra hér búið um langan
aldur fyrst honum væri nú ásak-
anir af þessu tagi tamastar á
tungu, með því að ekki væri vitað
að hann hefði greint á við Fram-
sóknarflokkinn um fjármála-
stefnuna allt fram á síðastl. haust,
og ekki heldur meðan hann sat í
bæjarstjórn.
Þá ræddi Þorsteinn um það,
hvort ríkisrekstrarstefna boða'ði
meira frjálslyndi en samvinnu-
stefna eða einkarekstursstefna,
og benti á, að í ríkis- og bæjar-
rekstri fælist oft á tíðum harla lít-
ið frjálslyndi.
Þá ræddi Þorsteinn ýmis
menningarmál í bænum, og sagði
m. a. að það verkefni, sem nú
væri mest aðkallandi og ekki væri
hægt að skjóta á frest, væri að
hyggja nýjan barnaskóla, þar sem
skólahúsið væri orðið alltof lítið,
þrátt fyrir stækkun þá, sem full-
gei-ð var á kjörtímabilinu. Hann
hvatti til að studd væru söfn bæj-
arins, sem vísir er kominn að, og
taldi, að úr því að nú væri svo
komið, að lokað hefði verið
áfengisverzlim ríkisins væri það
skylda bæjarstjórnar a'ð gera sitt
til þess að minnka áfengihneyzl-
una og samþykkja a. m. k. að
veita ekki vín á kostnað bæjarins.
Þá drap hann á Glerárþorp og
Krossanes og taldi sjálfsagt, a'ð
gengið yrði frá sameiningu þorps-
ins og bæjarins hið fyrsta.
Að lokum ræddi Þorsteinn þró-
unina í búsetu landsmanna og
sagði, að til þess að standa í gegn
óheppilegri þróun í þeim efnum,
yrði að fara saman blómlegir at-
vinnuvegir og gróandi menning-
arlíf. Hvatti hann fundarmenn til
að vinna að framkvæmd hugsjóna
samvinnustefnunnar hvar sem
rví yrði við komið.
HAFNARMAL —KROSSANES-
VERKSMIÐJAN OG FRAMTÍÐ
HENNAR.
Guðmundur Guðlaugsson hóf
mál sitt með því að minna á grjót-
kast það, sem haldið væri uppi að
samvinnufélögunum fyrir hverjar
kosningar, og ungir íhaldsmenn
stæðu aðallega að. Hann rninnti
á þau sannindi, að samvinnu-
stefnan hér á landi hefði dugað
bezt til þess að létta fólki lífsbar-
áttuna og skapa efnahagslegt
sjálfstæði, þar sem áður var ör-
birgð, og væri táknrænt um þjóð-
málastefnurnar, hverjir það
væru, sem stæðu að grjótkastinu
að þessari starfsemi.
Síðan ræddi Guðmundur hafn-
armál bæjarins og þær fram-
kvæmdir, sem gerðar hafa verið
á síðasta kjörtímabili, þ. e. end-
urbæturnar á Torfunefsbryggju,
bygging dráttarbrautar og ann-
arra mannvirkja við Glerárósa,
smábátakví og undirbúning ver-
búða o. fl. Stærsta verkefnið
framundan væri dráttarbraut,
sem gæti tekið nýju togarana, og
mundi slík framkvæmd hafa
mikla þý'ðingu fyrir bæinn og út-
gerðina hér norðanlands.
Síðan ræddi Guðmundur rekst-
ur Krossanessverksmiðjunnar,
sem hefur verið í eigu bæjarins í
7 ár. Aðalerfiðleikar verksmiðj-
unnar hafa verið hráefnisskortur
frá upphafi, en fullyrða mætti, að
miðað við þá erfiðleika hefði tek-
izt mætavel að halda í horfinu og
án þess að til áfalla hefði komið.
Hann minnti á, að stjórn verk-
smiðjunnar hefði árið 1946 viljað
mynda félagsskap'með útgerð-
armönnum um rekstur verk-
smiðjunnar og upplag hráefnis.
Var haldinn fundur um málið,
en aðeins einn útgerðaraðili
hér, KEA, var reiðubúið að
ganga til slíks samstarfs. Varð
því ekki úr þeirri ráðagerð, en
nú væri hægt að sanna tölulega,
að slík samvinna útgerðar-
manna og verksmiðjunnar hefði
skilað báðum verulegum gróða
í 6 ár af 7, sem síðan eru liðin.
Væri þetta lærdómsrík reynsla,
o*g væri nú e. t. v. ráð að vita,
hvort sumir útvegsmenn hefðu
ekki breytt um skoðun. Vegna
aukinnar raforku væri nú hægt
að starfrækja verksmiðjuna á
vetrum og auka þannig mögu-
leika hennar til arðvænlegs rekst-
urs, og hefði það sýnt sig í vetur,
hverja þýðingu þetta hefur. —
Ef áframhald yrði á herzlu fisks
úr togurum, og byggt yrði hér
hraðfrystihús, mundi verksmiðj-
an fá mjög aukið hráefni og væri
ekki ástæða til að ætla annað en
unnt mundi að reka hana með
góðum árangri fyrir bæjarbúa í
framtíðinni.
SKATTAMAL KAUPFÉLAG-
ANNA OG ÓSVÍFNAR BLEKK-
INGAR ÍHALDSINS.
Fjórði ræðumaður á fundinum
var Haukur Snorrason ritstjóri
og ræddi aðallega um skatt-
greiðslur kaupfélaga og einkafyr-
irtækja og rakti sundur hinar
ósvífnu blekkingar ísl. og Sjálf-
stæðismanna, sem láta sér sæma
að fara rangt með tölur og stað-
reyndir um þau efni.
Tók hann sem dæmi tölur úr
laugardagsblaði íslendings, þar
sem fullyrt væri að KEA
greiddi aðeins 190 þús. kr. til
bæjarins og SÍS 36 þús. Þessar
tölur fengju íhaldsmenn með
því að birta útsvarið eitt, en
sleppa samvinnuskattinum, sein
er raunar sama gjaldið, er nem-
ur 152 þús. kr. lijá KEA og nær
80 þús. kr. hjá Sambandinu. —
Auk þess er það siður andstæð-
inga Framsóknarmanna, er þeir
tala um álögur á borgarana að
nefna allt í senn útsvör og fast-
eignaskatt, en þegar þeir tala um
á álögur á borgarana, en er þeir
nefna skatta samvinnufél. í sömu
andránni, sleppa þeir öllu nema
útsvarinu einu, enda þótt KEA
eitt greiði á annað hundrað þús-
und í fasteignagjöld og sam-
vinnuskattinn 152 þús. að auki.
Alveg sama blekking er höfð í
frammi gegn Sambandinu. Síðan
gerði hann samanburð á skatta-
greiðslum samvinnufélaganna og
10 kaupmanna og fyrirtækja
þeirra hér í bænum og sýndi fram
á, að þessir máttarstólpar bera
ekki nema um helming af þeim
bæjargjöldum, sem KEA greiðir
á hverju ári, enda blátt áfram
hlægilegt að sjá því haldið fram
að kaupmennirnir og lóðaeigend-
urnir í Hafnarstræti væru að
sligast undir sköttum. Eigna-
aukning þeirra vitnaði um annað.
Þá minnti hann á ákvæði
skattalaga frá 1942, sem takmarka
heimild bæjarsjóða til að taka út-
svör af tekjum, sem fara fram úr
vissu hámarki. Ríkið skattleggur
það, sem umfram er 200 þús. kr.,
en þegar samvinnufélög ættu í
hlut, létu íhaldsmenn sem það sé
skattfrjáls peningur, þótt ríkið
tæki nær 70% af því fé og skil-
aði raunar bæjarfél. hluta aftur.
Ennfr. leiddi hann rök að því, að
ívilnun sú, sem gerð var í
skattalögum frá 1921, vegna sér-
staks eðlis félagsmannaverzlunar
kaupfélaganna, væri nú að mestu
horfin, því að allir nýjir skattar
og skattahælckanir hefðu komið
eins niður á kaupfélögum og
einkarekstri.
Þá drap hann á þá blekkingu
flialdsmanna, að togaraútgerðin
væri orðin stærsti atvinnurekandi
í bænum (fsl. á laugardag sl.) og
sýndi fram á að samvinnurekst-
urinn greiðir 22—23 millj. í
vinnulaun á ári, EÐA MEIRA
EN HELMINGI MEIRA EN
TOGARAÚTGERÐIN, þótt hlut-
ur hennar sé stór orðinn og hin
mesta stoð fyrir bæinn.
Að lokum drap ræðumaður á
hverja þýðingu það hefði haft
fyrir bæinn, að samvinnuskipu-
lagið hefur gert mögulegt að stór-
auka ræktunina í sveitunum hér
umhverfis. Ymiss konar viðskipti
við sveitirnar eru ein undirstaðan
undir atvinnulífi bæjarins og til
þess að vel fari, þarf blómgvun
héraðs og bæjar að haldast í
hendur.
ÚTLIT BÆJARINS OG
SKIPULAG.
i Síðastur frummælenda talaði
Stcfán Reykjalín byggingameist-
ari og ræddi m. a. skipulagsmál
(Fi-amhald á 7. síðu).