Dagur - 24.04.1954, Blaðsíða 2

2
D A G U R
ísland og önnur Norðurlönd:
Ummæli danskra blsða m heim-
sókn forsetahjónanna
Daginn, sem forsetahjónin
stigu á land í Kaupmannahöfn,
birtu öií meiri háttar blöð lands-
ins ritstjórnargreinar um heim-
sóknina og sainskipti íslands og
Danmerkur. Áður höfðu dönsku
blöðin lagt fram drjiigan skerf til
þess að frseða danskan almenning
um íslenzk málefni og undirbúa
þannig komu forsgtans.
Fórst þeim það flestum vel úr
hendi. Hér fara á eftir nokkur
atriði úr ritstjórnargreinum
þeim, er birtust 5. api'íl, sama
morguninn og Gullfoss lagðist
við landfestar í Kaupmannahöfn.
Berlingske Tidende.
Þar segir m. a. á þessa leið í
langri og mjög vinsamlegri rit-
stjórnargrein:
„Ekki gat hjá því farið að það
hefði djúptæk áhrif á oss Dani,
að forseti íslands hefur kosið að
hin fyrsta opinbera heimsókn
hans verði til Danmerkur og
dönsku konungsfjölskyldunnar.
Þegar Ásgeir Ásgeirsson forseti
stígur á land í dag, getur hann því
verið enn vissari en áður um
hjartanlegar móttökur. . ..“
Síðan rekur blaðið samband fs-
lands og Danmerkur og þróun
stjórnarfarsins í gegnum aldirn-
ar, allt til þess að „tvær frjálsar
þjóðir, með gagnkvæma virðingu
og tiltrú, geta fóstrað menningar-
lega og efnahagslega samvinnú
til gagns fyrir báðar þjóðirnar."
Blaðið hyllir bann norræna anda,
sem danska þjóðin hafi fengið frá
íslandi, allt frá tímum Snorra til
vorra daga. Og það hyllir dugnað
og bjartsýni íslenzku þjóðarinn-
ar, sem lýsir sér í hinum miklu
framförum, sem orðið hafa á ís-
landi á síðustu áratugum. Það
minnir á, að á eftirstríðsárunum
hafi ísland tekið upp efnahags-
lega samvinnu við Atlantshafs-
ríkin og einkum Bandaríkin, en
leggur áherzlu á, að eigi megi
skilja það svo, að norræn sam-
staða iands og þjóðar hafi
breytzt. ísland sé í dag meðlimur
hinnar norrænu fjölskyldu og
jafnrétthátt öðrum þjóðum þar.
Og greininni lýkur með þessum
orðum:
„Hin opinbera heimsókn for-
seta íslands gefur frændþjóðun-
um tækifæri til þess að viður-
kenna þá þakklætisskuld, sem
við allir erum í við íslenzkan
anda og menningu. . .. í persónu
forsetans, hr. Ásgeirs Ásgeirs-
sonar, hyllum vér hinn frjáls-
borna norræna anda og hinn
ódrepandi dugnað, sem í sam-
ræmi við hinar beztu erfðir þjóð-
arinnar og velvilja annarra
Norðurlandaþjóða, hafa skapað
hið nýja fsland."
Politiken.
í ritstjórnargrein Politiken er
m. a. komizt að orði á þessa leið:
„.. . . Það er sögulegur atburð-
ur fyrir ísland og Danmörk, er
æðstu menn þjóðanna beggja
mætast á jafnræðisgrundvelli.
„Hver er höfoingi yðar,“ spurðu
Normannar forðum, er víking-
arnir norrænu komu siglandi á
skipum sínum, og svarið var:
„Vér erum allir jafnir.“ Það er
þetta jafnræði, sem nú táknar
bezt samband íslands og Dan-
merkur. Því var fyrir löngu náð
í milli Noi-egs og Svíþjóðar, og
Finnar hafa sótt fram frá því .að
vera sænsk hjálenda til fulls
sjálfstæðis. í dag eru norrænu
löndin fimm frjáls og jafnrétthá,
og það er einmitt í krafti þessarar
staðreyndar, sem norræn sam-
vinna verður árangursríkari og
knýtir þjóðirnar æ fastar saman.
Hin norrænu lönd hafa átt sín
ágreiningsmál. Samskipti Sví-
þjóðar og Danmerkur af því tagi
eru löngu gleymd, og það sem bar
í milli Norðmanna og Dana,
gleymdist þjóðunum báðum í
sameiginlegri eldraun, sem her-
seta Þjóðverja var. Þannig munu
og ágreiningsmál íslendinga og
Dana hverfa. Við höldum á skoð-
unum okkar, hvorir fyrir sig, stór
orð hafa svifið um geima og hvass
skoðanamunur hefur ríkt, en alls
staðar gnæfir þó upp úr, að við
getum alltaf hitzt og ræðst við og
talað út hvor í annars gerð. Danir
taka það sem vott sérlegrar
vinsemdar að forseti íslands vel-
ur Danmörk sem fyrsta áfanga-
stað í för sinni. Onnur lönd —
einnig innan Norðui'landa —
liggja nær, frá Noregi komu þær
ættir, sem grundvölluðu hið ís-
lenzka þjóðfélag og skópu ný-
tízku ríki í stríði við harða nátt-
áru. . . . En sambandstíminn
skóp — þrátt fyrir margar and-
stæður — band, sem ekki
er hægt að slíta. — Nú
hittast ísland og Danmörk sem
jafningjar, æðstu menn tveggja
frjálsra þjóða, rétta hvor öðrum
höndina. Forsetahjónin íslenzku
munu, meðan dvölin hér varir,
finna þann anda vináttu, sem
leggur í móti þeim.“
Kristeligt Dagblad.
Kristeligt Dagblad flutti rit-
stjórnargrein upp á 2V2 dálk und-
ir yfirskriftinni: Forseti íslands.
Greinin öll var sérstaklega hlý og
falleg í garð íslendinga, og þetta
blað gerði meira en nota íslenzk
01-ð í fyrirsögnina. Það endaði
grein sína með þessum orðum, á
hreinni íslenzku:
„Og þess vegna segjum vér við
forseta íslands, Ásgeir Ásgeirs-
son: Hjartanlega velkominn til
Danmerkur. Sú er ósk vor, að
þér verðið var við, að dönsku
þjóðinni sé ljóst, að hcimsókn
þessi er annað og meira en opin-
ber heimsókn þjóðhöfðingja. Hún
á að bera vitni um það samfélag
vort norrænt, sem oss er skylt að
efla báðum megin hafsins, vernd-
un norrænnar tungu, norrænna
hugsjóna um þjóðfrelsi, réttindi
og manngildi einstaklingsins. —
Mætti einnig íslendingum öðlast
sú gæfa, að leysa af hendi það
hlutverk, sem þeim er falið í
norrænni sambúð. Það er hjart-
anlegur og hlýr hugur, sem Dan-
mörk ber til íslands nú, þess ís-
lands, sem á vorum dögum er á
svo hröðu framfaraskeiði að vér
trúum því og treystum, að íslands
þúsund ár séu ekki einungis stór-
felld fortíð heldur glæsileg fram-
tíð.“
Þannig mælti Kristeligt Dag-
blad á íslenzku (eftir að hafa áð-
ur birt þessi niðurlagsorð ritstj.-
greinarinnar á dönsku).
Mjög i sama anda var ritstjórn-
argreinin í Nationtidende og í
Social-Demokraten, svo og i hin-
um stærri blöðum úti á landi.
Baroakerra til sölu.
Uppl. í síma 1393.
Laugardaginn 24. apríl 1954
Um fjárhúsbyggingar
Eftir Áma Jónsson, tilraunastjóra
58 ára afmæli
Ekknasjóðs Húsa-
víkur
Hinn 8. þ. m. var Ekknasjóður
Húsavíkui' 50 ára. Var stofnaður
með 50 króna framlagi af Kven-
félagi Ilúsavíkur.
Hugmynd þessa átti frú Anna
Vigfúsdóttir, móðir Þórhalls Sig-
tryggssonar fyrrverandi kaup-
félagsstjóra.
Fyrstu stjórn sjóðsins skipuðu
Jónas Sigurðsson oddviti, Bjarni
Benediktsson kaupmaður, Gísli
Pétursson héraðslæknir, Jón
Ármann Jakobsson kaupmaður
og frú Anna Vigfúsdóttir.
í 43 ár hefur sjóðurinn greitt til
ekkna í Húsavík 46 þús. kr., 15
ekkjur njóta nú styrks úr sjóðn-
um. IJm sl. áramót var sjóðurinn
orðinn 64.831.83 kr.
f stjórn sjóðsins eru nú: Ari
Kristinsson, formaður, Helgi
Kristjánsson, ritari, Jóhannes
Jónsson, gjaldkeri, Hjalti Illuga-
son, Helga Þorgrímsdóttir, með-
stjórnendur.
Á síðastliðnu ári vék Jón
Gunnarsson úr stjórn sjóðsins
vegna langvarandi veikinda. En
í stjórninni var Jón búinn að vera
í 18 ár og 14 árin af þeim formað-
ur. Jón var hinn ötulasti og bezti
sjóðstyrkjandi. Og þegar góðs
manns verður getið í sambandi
við Ekknasjóð Húsavíkur, þá
verður Jóns Gunnarssonai'
minnst.
,;Fjallabækur“ skát-
amia á Sti ýtu, Súlum,
Kaldbak, Kerlingu,
og við Eyvindarkofa í
Herðubreiðarlindum.
Á síðastliðnu vori komu skátar
á Akureyri minnisbókum á
nokkur fjöll hér í grennd, og er
þess vænzt, að þeir, sem á þá
staði koma, riti í bækurnar nöfn
sín og komudag, og geti um
ferðalagið á einhvern hátt. Bæk-
urnar eru í vatnsþéttum umbúð-
um og fylgir sumum landabréf.
Gert er ráð fyrir að bókanna
verði vitjað af og til, og skipt um
þær, ei' þörf gerist. Mun þess
jafnan getið í blöðum, hversu
margir hafa skráð sig á hverjum
stað, þegar bókar er vitjað.
Nú fara frídagar í hönd og er
þess þá að vænta, að margir þess-
ara framangreindu staða verði
heimsóttir. Bókunum er komið
fyrir í grjótvörðum og eru þær í
brúnum eða rauðum hylkjum,
sem lítið ber á. Eru gestirnir
vinsamlega beðnir að rita í bæk-
urnar og ganga síðan vandlega
frá þeim í góðu vari fyrir veðri
og vindi.
Þegar bók kemur af fjalli, full-
skrifuð, mun hún geymd, sem
minjagripur er bæði verður til
fróðleiks og skemmtunar.
Á bændaklúbbsfundi 9. febrúar
sl. var nokkuð rætt um fjárhús-
byggingar og létu fundarmenn í
ljósi álit sitt um ýmis atriði varð-
andi fjárhúsbyggingar. Það kom
hins vegar í ljós, að skoðanir
manna voru mjög skiptar um fyr-
irkomulag fjárhúsbygginga, og tel
eg því ekki úr vegi að draga hér
saman upplýsingar um nokkur
fjárhús, er byggð hafa verið og
vakið hafa athygli og nokkurt
umtal fyrr og síðar.
Fjárhús Páls Stefánssonar á Síðu
í Vestur-Húnavatnssýslu.
Fjárhúsin á Síðu voru byggð
1932 og voru mjög nýstárleg á
peim tíma og reyndar ennþá. í
XI. árg. Búfræðingsins er sagt
nokkuð frá þessum húsum og tek
eg þaðan lýsingu á húsunum eftir
Sölva Guttormsson búfræðing og
bónda að Síðu. Sölvi segir svo
frá:
„Húsin eru 15,8 m. að lengd,
12,0 m. að breidd, 2,50 m. að
vegghæð en 4,45 m. há í miðju.
Króarbreiddin er 2,35 m. Undir
veggi er steyptur sökkull, sern er
0,60 m. á hæð til hliðanna, en
lægri að framan. Veggurinn milli
húsa og hlöðu, en hlaðan er gerð
úr sama efni, er jafn hár og vegg-
ir húsanna, en þar fyrir ofan er
opið á milli. Fimm járnbogar
halda þakinu uppi. Á þeim eru
langbönd úr járni, en á þau er
þakjárnið fest með þar til gerðum
krókum. Járnið á veggjunum er
fest á sama hátt. Klæðningin er
venjulegt bárujárn. Á þakinu eru
19 strompar. Garðar eru steyptir.
í öðrum þeirra er baðþró. Húsin
eru mjög rúmgóð, og mundi eg
ekki kjósa aðra húsagerð fremur.
Þau eru mjög loftgóð og féð
verður frjálslegt í þeim. Kuldinn
virðist ekki gera því til.“
Þannig lýsir Sölvi Guttormsson
fjárhúsunum á Síðu.
Ennfremur liggja fyrir þessar
upplýsingar frá Sölva um hitann
í húsunum veturinn 1933—1934,
frá 19. nóv. til 7. maí. Lægstur
hiti var mínus 13 stig og var þá
hitinn í húsunum mínus 5 stig.
Mestur var hitinn úti 10 gráður
og inni 11. Meðalhitinn í húsun-
um yfir allan veturinn reyndist
vera 3,4 stigum hærri en úti. —
Ekki er annars getið, en að hús-
in hafi verið rakalítil, þannig, að
fé hafi jafnan verið þurrt í þeim.
Sama ár og húsin voru byggð
á Síðu voru byggð fjárhús á
Höfða í Dýrafirði af Gunnlaugi
Þorsteinssyni lækni. Þessi hús
voru 10x14 m. og mjög lík Síðu-
húsunum, að öðru leyti en því, að
grunnur var 1,2 m. og í þeim
hafðar grindur. Hlöður úr báru-
járni voru byggðar við bæði hús-
in. Þessi fjárhús á Höfða voru
fyrir 160—170 fjár og kostaði
járnið í fjárhúsin og hlöðuna um
kr. 4,000,00 og annað efni og
vinna við uppsetningu kostaði um
6,000,00 krónur 1932.
12 árum eftir byggingu þessara
húsa skrifaði Guðbergur Davíðs-
son að Höfða um þessi hús (XI.
árg. Búfr.) og segir m. a. að
bárujárnið á þaki og hliðum sé
víða að ryðga allmikið, einkum
þar sem það hvílir á langböndun-
um, en þau voru úr ógalvaniser-
uðu járni og ryðguðu fljótlega.
Húsið var ómálað að öðru leyti
en því, að*það var tjargað að inn-
an í rúmlega fjárhæð. Guðberg-
ur segir hins vegar hlöðuna al-
gei'lega óryðgaða.
Fjárhúsin á Hesti í Borgarfirði.
f vasa-handbók bænda 1951 er
vikið lítillega að gerð fjárhúsanna
á Hesti í Borgarfirði. Á Hesti er
sauðfjárræktarkynbótabú undir
stjórn Halldórs Pálssonar ráðu-
ráðunauts og mun hann hafa ráð-
ið miklu um fyrirkomulag þessa
fjárhúss. Með byggingu þessa
fjárhúss er farið inn á nýja til-
högun á fyrirkomulagi króa og
garða. Heyhlaða er fyrir enda
fjárhúsanna. Dyr eru á miðri
hlöðu fram í húsin og frá þeim
liggur 2 m. breiður gangur þvert
á hlöðuna eftir húsunum endi-
löngum og eru þá þrær og garðar
samhliða hlöðuveggnum, sitt
hvoru megin gangs. Miðgangur-
inn er með dyr á stafni. Dyr eru
á hverri kró á báðum hliðum.
Þessu fyrirkomulagi er einkum
talið það til ágætis að tiltölulega
er auðvelt að stækka þessi hús án
þess að fjölga risþökum og þarf
því ekki annað en færa frarn
stafninn og framlengia hliða.r og
þak. Fjárhúsin eru með stein-
steyptum veggjum og járnþaki.
Fjárhúsin á Hólum í Hjaltadal.
Árið 1945 voru byggð á Hólum
í Hjaltadal 200 kinda fjárhús og
segir Kristján Karlsson, skóla-
stjóri, nokkuð frá þeim í XII. árg.
Búfræðingsins. Kristján skóla-
stjóri lýsir þessum húsum á þessa
leið:
„Fjárhúsið er 10 m. langt og 20
m. breytt. í því eru 4 garðar og 8
krær. Króarbreiddin er rúmir 2
m. Allir veggir hússins eru
steyptir. Einnig garðar og milli-
veggir. Það eru kerrufærar dyr í
allar krærnar og er þeim að hálfu
lokað af fleka, en hinum hlutan-
um með 2 hurðum og er hægt að
hafa efri hurðina opna þegar vill.
Steinsteypt hlaða er við húsið
jafnlöng breidd þess. Veggur er á
milli húss og hlöðu með opnum
dyrum í hvern garða. Þakið er
úr bárujárni í tveimur risum og
eru mænarnir opnir að endilöngu.
Veggirnir eru 2,3 m. og risið 1,9
m.“
Um þessi hús segir Kristján
skólastjóri ennfremur í grein
sinni í XII. árg. Búfræðingsins,
að þakið á húsunum hafi ekki
hélað og þó hafa frostin farið upp
í 16 gráður úti og haldist það
mikið í nokkra daga. Mismunur
á hita úti og inni í húsunum,
segir Kristján, að hafi verið 4—9
gráður. Og hafi sá mismunur ver-
ið mestur, þegar frosið var mest
úti. Mestur hiti reyndist niður
undir gólfi, en uppi undir þaki
reyndist hitinn mjög líkur og hit-
inn úti.
Fjárhúsin í Skriðuklaustri.
Árið 1951 voru byggð fjárhús á
Skriðuklaustri i Fljótsdal fyrir
um 600 fjár. í maí—júníhefti
Freys 1952 segir Jónas Pétursson
tilraunastjóri frá þessum fjárhús-
um. Jónas lýsir fjárhúsunum
þannig:
„Bygging þessi er 28 m. á hvern
veg. Eru fjárhúsin 8 talsins, undir
einu risi. Undir miðju rjsi að
endilöngu er 3 m. breiður gangur
og ganga húsin sitt til hvorrar
handar út frá ganginum, 4 hvoru
megin. Garðar og krær vita horn-
i'étt á ganginn, þ. e. þvert við
mæni. Einar dyr eru á stafni
fjárhúsanna, 3 m. breiðar og sams
konar dyr eru af ganginum og
inn í hlöðuna, sem er að endi-
(Framhald á 11. síðu).