Dagur - 24.04.1954, Blaðsíða 6

s
€
D A G U K
. Laugardaginn 24. <ápnl
gS#«5CS«5iSS5SS«»S!5«SS«aSCS5«í«S4SS5S««»»»í*W!Í
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta;
Erlingur Oavíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
?
t
J
ísland og Danmörk
ISLENDINGUM hefur löngum fallið það miður
að lesa i Norðurlandablöðum að íslenzka þjóðin
sé nú, fyrir rás viðburðanna, að fjarlægjast frænd-
ur sína á Norðurlöndum og í þess stað að hneigj-
ast æ meir að amerískum áhrifum og lífsstíl. í
þennan streng hafa margir merkir Norðurlanda-
búar tekið, ekki sízt blaðamenn, sem hingað hafa
komið í fárra daga heimsókn og hafa ekki haft
lag á að greina í milli tæknilegrar framþróunar
og þróunar þjóðmenningarinnar. íslendingar hafa
nú á seinni árum tekið i þjónustu sína ýmsa
tækni og vélamenningu, sem oft er kennd við
Ameríku með réttu, og þessi samskipti okkar við
hin ágætu lýðræðisríki Norður-Ameríku hafa
vissulega orðið okkur til góðs í viðleitni okkar að
koma atvinnuvegum okkar á nýtízkulegan grund-
völl og búa þannig í haginn fyrir það framtíðar-
menningarríki, sem við viljum hér skapa. En þeir,
sem líta á þessa þróun á tæknisviðinu sem merki
um breytt viðhorf íslenzku þjóðarinnar til sögu
sinnar og menningarerfða, misskilja skapgerð
hennar og lífsskoðun. íslenzka þjóðin er norræn
þjóð og á sér nánust skyldmenni á Norðurlönd-
um. Ekkert er fjær skaplyndi hennar en afneita
þeirri frændsemi. Það er miklu fremur einlæg
ósk hennar að tengjast nánari böndum við frænd-
þjóðirnar austan við hafið. Og það er fyrst nú
hin síðustu 10 ár, sem þessi ósk hefur náð að
stíga fram, frjáls og óhindruð. Meðan sól full
veldis og sjálfstæðis hafði enn ekki náð að sópa
burt síðustu skuggum erlendrar yfirdrottnunar,
gat samvinna íslendinga við aðrar þjóðir aldrei
orðið með sama hætti og nú. Frelsi og jafnrétti
eru sú undirstaða, sem hamingjusamleg samskipti
menningarþjóða hljóta að byggjast á. Þessi skiln-
ingur er ekki aðeins ríkjandi á íslandi. Hann á
einnig sterkar rætur meðal Norðurlandaþjóðanna
allra, og það ekki síður hjá okkar gömlu sam
bandsþjóð en hinum.
ÞAÐ KOM greinilega fram í ræðum og blaða
skrifum í Danmörk, í sambandi við opinbera
heimsókn forseta íslands þar í landi nú fyrir
skemmstu, að Danir meta það mikils að hin fyrsta
opinbera heimsókn þjóðhöfðingja fslendinga
skyldi vera gerð til Norðurlanda, og þá fyrst til
Danmerkur. Þeir skildu það réttilega, að þessi
ferð forsetans er yfirlýsing um vilja íslenzku þjóð-
arinnar til náins samstarfs og einlægrar vináttu
milli hennar og frændþjóðanna á Norðurlöndum,
Iivað svo sem líður aðstöðu hinna vanmáttugustu
'ríkja í tafli stórvelda og hagkerfa um áhrif og
völd á jarðkúlunni. Engir leikir í þeirri skák
geta breytt þessum vilja íslendinga og éngir at-
, burðir á ytra borði lífsins mega villa vinum okk
ar í Skandinavíu sýn á þessu. Og Danir kunnu
líka vel að meta, — og þeim þótti vænt um það —
að forsetinn sté fyrst á land á danskri grund. Þeir
skyldu það og réttilega sem vott virðingar og
vináttu. Það er vafalaust, að meðal alls þorra
dönsku þjóðarinnar er nú í dag meiri skilningur
á því en áður, að íslendingar ala engan kala
brjósti til sinnar gömlu yfirdrottnunar- og sam-
bandsþjóðar, heldur bera þeir virðingu fyrir þess-
ari ágætu menningarþjóð, og vilja af heilum hug
eiga vináttu hennar. Oll sú mikla upplýsingaþjón
usta, sem rekin var af blöðum,
útvarpi, á mannfundmu og opin-
berum ræðum, í sambandi við
komu forsetans, hefur sannfært
mikinn fjölda danskra manna
um, að það var misskilningur,
sem margir áður héldu, að allir
vegir íslendinga lægju nú til
vesturs. Þeir vita það nú, að það
er fastur ásetningur þjóðarinnar
að halda opnum og greiðfærum
vegum í austurátt, til frænd-
íjóðanna norrænu og eiga við
iær sem greiðust og bezt sam-
skipti á öllum sviðum. Og það fer
ekki í milli mála, að þessi vitn-
eskja er fagnaðarefni meðal
Norðurlandaþjóðanna allra.
MÓTTÖKUR ÞÆR, sem for-
setahjónin hlutu í Danmörk,
jafnt af opinberri hálfu sem hjá
almenningi, sýna, að óskin um
vináttu og samstarf er gagn-
kvæm. íslendingar gátu ekki val-
ið betri fulltrúa til þess að leggja
áherzlu á viðhorf sín til Norður-
landa en forsetahjónin. Þau áttu
sinn ríka þátt í því að auka og
efla vinarþel til íslands meðal
allra, sem sáu þau og heyrðu. ís-
lendingar geta verið stoltir af
framgöngu þeirra allri. Þar varð
ekki á betra kosið. Og jafnframt
er rík ástæða til þess að þakka og
meta að verðleikum þann hlý-
hug til íslenzku þjóðarinnar, sem
birtist í allri móttöku forseta-
hjónanna af Dana hálfu. Að for-
setaförinni lokinni eru meiri lík-
ur til þess en nokkru sinni fyrr,
að ágreiningsmál í milli frænd-
þjóðanna verði útkljáð í vinsemd
og bróðerni og af gagnkvæmum
skilningi og velvild.
Leiðinda mál
kallar Kr. Ingi Sveins í Siglu-
firði eftirfarandi pistil er hann
hefur sent blaðinu.
„NÚ UNDANFARIÐ hef eg
verið að lesa „Gerplu“ eftir Hall-
dór Kiljan Laxness. Er það mikil
bók að vöxtum, 429 bls. í allstóru
broti. Minnir bók þessi að því
leyti á Veraldarsögu Sveins
Gunnarssonar, að í henni eru
sums staðar heilar opnur án
greinaskila. Tel eg þó Veraldar-
sögu Sveins hafa það fram yfir
Gerplu Kiljans, að á henni sé
öllu betra mál, og var þó málinu
á sögu Sveins mjög ábótavant,
sem von var, því að S. G. mun
aldrei hafa nokkurrar fræðslu
notið, og bók þessi hans fyrsta og
síðásta ritverk. ■— Slíkt er eigi
hægt að segja um Gerplu, því að
ekki vantar afköst hjá H. K. L. —
Um menntun hans er mér, því
miður eigi kunnugt, en meiri mun
hún en Sv. G., því að Kiljan er
uppi á meiri fræðslutíma.
Furðulegt þykir mér, — fávís-
um alþýðumanni, — að sjá og
heyra, að Kiljan skuli settur á
bekk með Gunnari skáldi Gunn-
arssyni, svo að eg nefni aðeins eitt
skáld annað, — því að skáld er
Kiljan, þó gallað sé. Og eg vil
taka það fram, að persónulega er
mér ekkert í nöp við Kiljan. —
En eg tel, af mínu litla viti, að
á milli skálda þessara sé djúp
staðfest.
ERU ÞEIR MENN, er úthluta
skáldastyrk, verki sínu vaxnir?
Eða má enginn falla úr I. flokki,
sem þangað hefur einu sinni
komizt? Og það eins fyrir því, þó
,.skáld“ þau umhverfi verkum
Snorra og annarra sagnaritara
fornra og láti sögupersónur sínar
úthúða Jesú Kristi og öðru því,
sem okkur ætti að vera helgast?
Eru sagnfræðingarnir ánægðir
með þau vinnubrögð? Hvað segir
biskup, guðfræðiprófessorar og
prestar? — Ekki neitt. — Eða
ekki hef eg séð það né heyrt. —
Mun þá ekki óþarft með öllu að
halda uppi stórum deildum í Há-
skólanum um þessi mál og hví
skyldum við, þessir ,,lúsugu“ ís-
lendingar vera að ei'gja Dani með
handritaþvargi? — Má ekki spara
að viðhalda þessum kirkjum og
því sem í þeim er flutt? — Við
höfum sagnameistarann og guð-
fræðinginn H. K. L. — Hann er
víst margfaldur sagnfræðingur á
við Snorra bónda í Reykholti. Og
sennilega tekst honum að afmá
„fótspor Krists“, sem okkur jai'ð-
arbörnum hefur verið kennt, að
við ættum að reyna að feta í, nú
í fullar 19 aldir. — Bráðuin vei'ð
ur okkur hér sennilega bent á,
að „feta í fótspor" hins goðborna,
dýrðlega skálds Kiljans. (Saman-
ber Stalín).
Þorir enginn af okkar mörgu
sagnfræðingum og guðfræðingum
að láta skoðun sína í ljósi um
þessi mál, eða eru þeir ánægðir?
Eg spyr aftur.
OG SVO ER nú 3. fl. fræði-
manna, — málfræðingarnir. —
Eru þeir ánægðir með ritmál
Kiljans? Ekki heyrist annars
getið. Aðeins einn málfr. (Björn
Sigfússon) var knúinn til þess,
af mér, fyrir nokkrum árum að
taka það lítillega til meðferðar í
útvarpinu og Helgi Haraldsson,
sem eg hygg að sé bóndi austur í
Árnessýslu, skrifaði um verk
Kiljans allsnarpa grein í ísafold
fyrir fleiri árum.
Nú eru málfr. í útvarpinu allt
af að setja út á ýms orð og setn
ingaskipun hjá blaðamönnum út-
varpsþulum og börnum. Og vel
sé þeim fyrir það starf. — Hún er
t. d. stórhættuleg fyrir ísl. mál
eins og hún er að verða almenn
„þágufallssýkin", — en „mér
langar" til að vita, á hverju sú
líknarstarfsemi okkar ágætu mál-
fræðinga byggist að þeir skuli
aldrei minnast á ritmál hinna
stórvirkustu rithöfunda.
Eg ætla að nefna 3 alþýðuskáld
Eg veit vel að ritmálið á bókum
þeirra er ekki gallalaust. Það er
heldur eigi von til þess. Guðrún
frá Lundi er alveg ómenntuð al-
þýðukona. Hún mun vera búin að
senda frá sér þúsundir blaðsíðna
Mikið af því er skrifað „á hlaup-
um“ við dagleg störf. —
Sóley í Hlíð og Guðmundur
Egilsá munu bæði lítt menntuð
og hafa skáldsagnagerð í ígripum
með búum sínum. Og enginn
þessara höf. mun hafa hnuplað
sögnum fornmanna til að gjöra
þær að uppistöðu í sögum sínum
og hafa svo að ívafi alls konar
afbakanir og óvirðingar á sögu
hetjunum — „görpunum11, sem
Gerpla dregur nafn af, — á ljótu
og stundum lítt skiljanlegu máli
— En þetta er nú minn dómur og
ef til vill sleggjudómur, því ekki
er eg málfræðingur. —
EN GERIÐ ÞAÐ nú fyrir mig.
málfræðingai' góðir, að bera sam
an íslenzkt mál, á t. d. íslands
klukkunni og Gerplu annars
vegar, og verkum þessara þriggj
(Framhald á 11. síðu).
Unga fólkið fær hagkvæmt
íán til Iieimilisstofnunar
Heimilisstofnunarlán nefnist fyrirbæri eitt í Dan-
mörk, sem dönsku sparisjóðirnir hófu að beita sér
fyrir nú á þessu ári. Tilgangurinn er að aðstoða
ungt fólk við að stofna' heimili, forða því frá að
kaupa húsgögn o. fl. á afborgunarkjörum, og auka
sparifjársöfnun í landinu. Eitt mesta vandamál
unga fólksins er að útvega húsgögn og annan búnað
til heimilisstofnunar ofan á húsnæðið sjálft og hefur
rað reynst mörgum manni erfiður þröskuldur. —
Dönsku sparisjóðirnir tóku höndum saman að reyna
að hjálpa þessu fólki á þann hátt, að það yrði til
gagns fyrir þjóðarheildina. Þeir gáfu kost á mjög
hagkvæmum lánum til ungra hjóna, og má maður-
inn ekki vera eldri en 30 ára. En til þess að öðlast
réttindi til slíkra lána, þurfa ungu hjónin sjálf að
eiga nokkurt sparifé. Hámarkslánin eru 6000
danskar krónur, en þau eru því aðeins veitt að
ungu hjónin eigi sjálf 2000 kr. á bók. Lánin eru
veitt til 5 ára og eru vextir aðeins 1% hærri en inn-
lánsvextir sparisjóðanna. Sparisjóðirnir taka ekki
veð, en tryggja sig með skuldatryggingu hjá vá-
tryggingafélögum og verða lántakendur að greiða
iðgjald í eitt skipti fyrir öll, 1% af lánsupphæðinni.
Reglur eru settar um, hvað kaupa má fyrir láns-
féð. Það eiga að vera húsgögn, sængurfatúaður, éld-
húsáhöld, borðbúnaður, gluggatjöld, gólfteppi, út-
varpstæki, heimilistæki. Sparisjóðirnir gréiða lán-
takendum ekki lánin í reiðufé heldur í ávísunum á
fyrirtæki, sem samið hafa við sparisjóðina um að
vera hlutgeng í þessum viðskiptum. Út á þessar
ávísanir eru aðeins látin þau húsgögn og tæki, sem
áður getur. Mörg ung hjón hafa þegar. notfært sér
þetta tækifæri og þykir þessi starfsemi' gefa góða .
raun. í dönskum blöðum hafa birzt upplýsingar um,
hvað má í dag fá af húsbúnaði fyrir 5500 til.6000
danskar krónur og kemur í ljós, að hægt eív.með
hagsýni, að búa lítið heimili nauðsynlegum hús-
gögnum og öðrum búnaði fyrir þessa upphæð.
Þetta framtak dönsku sparisjóðanna er eftirtekt-
arvert og þá ekki síður, hvernig þeir fara að því að
framkvæma þessa aðstoð. Undirstaðan er vilji
ungra manna til að spara, til þess að eiga fé á spari-
sjóðsbók. Ef menn vilja hjálpa sér sjálfir, þá vill
samfélagið líka hjálpa þeim. Menn verða að eiga
ábyrgðartilfinningu og vera gæddir ráðdeildarsemi
til þess að geta notið þessarar aðstoðar. En margt
slíkt fólk er til og þessi aðstoð er því kærkomin.
V
VALD. V. SNÆVAllR:
Þegar {lysinn hljóðnar.
(Enskt lag)
Gleðilegt sumar með gróður og þrosha.
Gleðilegt sumar með ylríkan blœ.
Gleðilegt sumar með guðlega blessun.
Gleðilegt sumar í héruð og bœ.
:,: Gleðilegt sumar! :,:
]á, gleðilegt surnar um foldu og sœ.
Gleðilegt sumar með Guðs frið á jörðu.
Gleðilegt sumar, er mýki livert sár.
Gleðilegt surnar með göfgi og rnildi.
Gleðilegt sumar með þverrandi tár.
:,: Gleðilegt sumar! :,: -í
Já, gœfurikt surnar og hagsœldarár. <;
Gleðilegt sumar lil garnalla’ og ungra. ^
Gleðilegt sumar með stórhug og dáð. :
Gleðilegt sumar til glaðra og hryggra. '■>
Gleðilegt sumar með harmbót og náð. í
S* :,: Gleðilegt sumar! :,: }
Ó, Guð blessi ísland, vort fornhelga láð! <