Dagur - 24.04.1954, Blaðsíða 5

Laugardaginn 24. apríl 1954
D A G U K
5
VNGA
- Síða Félags ungra Framsóknarmanna -
í þriðja tbl. „Dags“ 1954, birt-
ist grein eftir undirritaðan, sem
nefndist: Árásirnar á samvinnu-
félögin. Efni þessarar greinar
fjallaði, eins og nafnið bendir til,
að mestu leyti um hinar svívirði-
legu og furðulegu árásir kaup-
mannablaðanna á hendur sam-
vinnufélögunum fyrir Alþingis-
kosningarnar í fyrra og bæjar-
stjórnarkosningarnar í ár. Einnig
gerði eg þar í stórum dráttum
samanburð á stefnu Framsóknar-
manna, Sjálfstæðismanna og
kommúnista á sviði verzlunar-
mála, nú og áður fyrr.
Enn sem komið er, og verður
tæplega úr þessu, hefur ekki
heyrzt stuna né hósti úr herbúð-
um „íslendings“ og „Verka-
mannsins" út af grein þessari, og
er það í sjálfu sér ekkert undar-
legt, en í síðasta tbl. „Norðan-
fara“, málgagni Þjóðvarnar-
flokksins hér á Norðurlandi,
birtist grein eftir „Bónda“ nokk-
urn,' sem hann nefndi: Frá mín-
um bæjardyrum séð.
Kafli í grein hans fjallaði um
þá grein mína, sem áður er nefnd,
og er það harla undarlegt, þar
sem ég nefndi Þjóðvarnarflokk-
inn aldrei á nafn, né heldur
minntist eg á stefnumál hans eða
því um líkt. Og hví skyldi „Norð-
anfari“ vera að taka hanzkann
fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
kommúnista, og verja hendur
þeirra, þó að þeir séu vissulega
hjálparþurfi, og ljá þeim rúm í
sínu blaði? Er það til þess að
koma í veg fyrir eyður í blaðinu,
sem annars mundu skapast, þar
sem þeir hafa ekki þörf fyrir allt
þetta líka mikla blað sitt, til að
túlka bæjarbúum sín aumlegu
málefni og stefnuskrá?
„Bóndi“ kennir Framsóknar-
mönnum um íhaldsdekur, og
segir að síðan hafi misheppnuð
Varðveizla samvinnuhugsjónar-
innar orðið uppi á teningnum. En
hvað á „Bóndi“ við með þessu?
Hefur ekki Samband íslenzkra
samvinnufélaga sífellt fært út
kvíarnar á hinum síðari árum?
Hvar hefur verið meira vöruúr-
vál en meðal kaupfélaga? Hvar
hefur skapazt meira sanngirni í
vöruverði? Og hvar hefur þjón-
ustan gagnvart fólkinu verið
meiri en þar?
Eru þetta ekki nægar sannanir
gegn því að hægt sé að kenna
hfnum ötulu forvígismönnum um
misheppnaða varðveizlu sam-
vinnuhugsjónarinnar, eins og
„Bóndi“ orðar það? Er þetta ekki
einmitt það, sem fyrstu forvígis-
menn Sambandsins ætluðust til?
„Bóndi“ ætlast sýnilega til þess,
að kaupfélögin hrindi ekki frá
sér níðskrifum þeim, sem kaup-
mannablöðin keppast um að rita
á hendur þeim. Eiga þau að
standa varnarlaus gegn skrifum
þessum og leyfa kaupmannablöð-
unum að ausa úr skál ósannind-
anna eins og þau lystir?
Nei, „Bóndi" sæll, þessi orð
þín og útúrsnúningar frá upphafi
til enda, hæfa ekki það mark, er
þeim var ætlað.
„Bóndi“ kemst að þeirri niður-
stöðu, að ekki séu allir meðlimir
Sambands ísl. samvinnufélaga
Framsóknarmenn og bendir á
tölur Framsóknarflokksins við
síðustu Alþingiskosningar, um 17
þús. atkv., og meðlimafjölda
Sambands ísl. samvinnufélaga,
sem mun vera um 30 þús. Þó það
nú væri.
Innan vébanda Samb. ísL
samvinnufélaga er fólk úr öllum
stéttum og öllum stjórnmála-
Nú þessa dagana eru uppi há-
værar umræður um áfengismál
okkar íslendinga.
Skiptast menn þar í tvær and-
stæðar fylkingar. í annarri fylk-
ingunni eru þeir, sem heimta
fullkomið „frelsi" í áfengismál-
um, þ. e. a. s., að mönnum sé gert
kleift að drekka sem allra flestar
tegundir áfengis á sem allra
flestum stöðum í landinu. Með
þessu hyggjast þeir „vinna að
aukinni bindindisstarfsemi“, ef
bindindið á þá ekki alveg að
koma af sjálfu sér, eftir að
áfengisverzlanir eru komnar á
hvert götuhorn. Þeir menn gala
nú hæst um bindindi, sem ekki
vilja taka staupið frá vörum
nokkurs manns. Þennan flokk
fylla að sjálfsögðu þeir menn, sem
sjálfa sig nefna hófdrykkjumenn,
og má þar segja, að þeir þekki
sitt hlutverk.
Hina andstæðu fylkingu fylla
bindindismenn og fylgismenn
þeirra, og eru þar í fararbroddi
bindindissamtökin í landinu,
studd af öðrum menningarfélög-
um, svo sem íþróttafélögum,
kvenfélögum, ungmennafélögum
o. s. frv. Bindindissamtökin í
landinu er sá félagsskapur, sem
lengst og bezt hefur unnið gegn
hvers konar neyzlu áfengra
drykkja í landinu með þeim ár-
angri, að hér á landi er nú minna
drukkið heldur en víðast hvar
annars staðar. Hitt er svo annað
mál, að ástandið er hvergi gott.
Menn tala um gagnslaus bönn á
vínveitingaleyfum í veitingahús-
um og á danssamkomum. Það má
spyrja þá góðu menn, sem því
halda fram, að við hverju má
eiginlega búast, þegar fólkinu
flokkum, jafnt afturhaldssömustu
íhaldsmenn og hreintrúaðir línu-
kommúnistar, og vafalaust er
,,Bóndi“ sjálfur meðlimur Kaup-
félags Eyfirðinga. „Bóndi“ virðist
hreint og beint ekki þekkja mun-
inn á verzlunarfyrirtæki og
stjórnmálaflokki. Hann heldur
sýnilega, að það sé eitt og
sama, og að enginn geti verið
samvinnumaður nema hann sé
jafnframt flokksbundinn Fram-
sóknarmaður. En það er hinn
mesti misskilningur.
Fólk kýs heldur, í hvaða
stjórnmálaflokki sem það er, að
verzla þar sem þjónustan gagn-
vart fólkinu er sem mest og bezt
og skal engan furða á því.
Samvinnuhugsjónin er megin-
kjarni stefnu Framsóknarflokks-
ins, og í þeim kaupstöðum, þar
sem einkaverzlunin hefur verið
mest fram að þessu, eiga sam-
tökin fyrir höndum á næstu árum
mikil verkefni. I. Þ.
hefur verið kennt það í langan
tíma að geta ekki farið í veitinga-
hús eða skemmt sér á danssam-
komum, án þess að neyta áfengis
með ómenningarblæ, sem þar
ríkir jafnan. Er von á góðu, þegar
fólki hefur verið komið upp á
slíkt?
Eg held að ekki sé hægt að búast
við, að próduktið af slíku verði
gott, og að almenn hugarfars-
bx-eyting eigi sér stað strax. Hér
býr það undir, að ráðum bind-
indismanna hefur ekki verið
hlýtt. Það sýnir reynslan hvaðan-
æva að.
Á Alþingi íslendinga var á
ferðinni frumvarp, þar sem átti að
veita áfengisflóðinu að nýju yfir
landslýðinn. Ekki á það þó að
nægja, heldur átti áfengur bjór
einnig að fylgja með. Þeir, sem
bjórnum vilja sleppa og finnst
meira en nóg komið af svo góðu,
eru nú stimplaðir sem ofstækis-
menn og eru settir í „annan og
lægri flokk“ (sbr. Morgunblaðið
20. marz 1954). Nú eru Amerí-
kanar á Keflavíkurflugvelli, að
dómi Morgunblaðsins, í hærra og
virðulegra þrepi í mannfélags-
stiganum, af því að þeir eru svo
hamingjusamir að geta neytt
áfengs öls. Langt má nú ganga í
ósvífninni og áróðrinum.
Ætli það séu ekki nógu margir
ungir íslendingar, sem flækst
hafa í neti Bakkusar konungs og
ekki átt þaðan bjargar von,
svo að á það sé bætandi?.
Áfengur bjór yrði beinlínis
drykkjuskóli fyrir unglinga, sem
síðan myndu halda áfram á
þeirri ógæfulegu braut.
Virðist furðulegt, að menn, sem
kenna sig við raunsæi skilji ekki
þessi auðsæu sannindi. Er það
raunsæi að leyfa mönnum að
drekka eins og þeir lifandi geta
og senda þá síðan, sem ekki þola,
á drykkjumannahæli? — Hvað
skyldi áfengistízkan hafa lagt líf
margra íslenzkra menntamanna
í rústir? Iivað ætli þau séu mörg
heimilin, sem farið hafa forgörð-
um vegna áfengisbölsins? Hvað
mörg umferðaslysin? Hvað mörg
dauðaslysin, og hvað mörg sjálfs-
morðin? Hvað skyldu margar
vinnustundir hafa tapast vegna
áfengisneyzlu? Hvað skyldu þeir
vera margir, sem gefizt hafa upp
við ýmislegt mótlæti á lífsleiðinni
og orðið þrælar áfengistízkunn-
ar? Þannig mætti lengi telja.
Já, það er von, að Morgunblað-
ið tali um „vínmenningu, jafn-
gamalli sögu landsins, hefð, sem
fléttast eins og órjúfandi glitþráð-
ur um gjörvalla menningu þjóð-
arinnar."
Flest er nú orðið menning,
þegar hið aldagamla böl þjóð-
anna, áfengisbölið, er nú orðið
„órjúfandi glitþráður“ samtvinn-
aður allri sannri menningu þjóð-
anna.
Nei, við þurfum að grafa fyrir
rætur meinsins rnikla. Það, sem
nú ber að vinna að með krafti, er
að breyta jarðveginum, skapa
öflugt almenningsálit, sem for-
dæmir áfengisneyzlu jafnt í hófi
sem í óhófi. Þar eiga kirkja og
skóli miklu hlutvei-ki að gegna, ef
þau þekkja sitt hlutverk.
Eg held, að við ættum ekki að
feta í fótspor Frakka í þessum
efnum. Þar eru áfengisbúðir á
hverju götuhorni, þeir drekka
mikið og við sjáum afleiðingarn-
ar: Þjóðin er að úrkynjast,
stjórnleysi og glundroði ríkir með
þjóðinni.
Æðsta menntastofnun íslend-
inga hefur sannarlega ekki reynst
köllun sinni trú í þessum efnum.
Raddir áfengisdýrkenda eru þar
jafnan í miklum meirihluta. Þar
er talað fagurlega um „áfengis-
menningu“. Hve marga gáfumenn
hefur íslenzka þjóðin ekki misst
út í ótímabæran dauða sökum
áfengisneyzlu? Er hægt að mæla
með slíku gamni, sem áfengis-
neyzlan er, þótt einstaka menn
séu gæddir þeim líkams- og sál-
arkröftum að geta neytt áfengis
stöku sinnum eða jafnvel oft, án
þess að vera algerir þrælar þess?
Hafa ekki íslenzkir háskólastú-
dentar haft nægan tíma til að
„læra að drekka“, ef á annað borð
er hægt að læra þá list? Ætli
þeim henti ekki bezt að tala hóf-
lega um þroska í þeim efnum.
Hafa þjóðir, sem drukkið hafa
í þúsundir ára „lært að drekka“
sér að skaðlausu?
Hafa Frakkar lært það? Eða
ítalir og Danir?
Nei, hér liggja málin ljóst fyrir.
Áfengismenning er hvergi til og
mun aldrei verða til. Nautnalyf
getur aldi'ei myndað neina menn-
ingu, eða lyft nokkurri sannri
menningu. Enginn ætlar sér að
verða ofdrykkjumaður, en marg-
ir verða það. Það er ómótmælan-
leg staðreynd. Mestu gáfumenn
þjóðanna eru jafnan harðir and-
stæðingar Bakkusar konungs. —
Voldugasta andans hetja aldar-
innar, Mahátma Gandhi, var rót-
tækur bannmaður. Sama er að
segja um gáfumanninn Abraham
Lincoln og japanska þjóðarleið-
togann Kagawa. Þannig mætti
lengi telja.
Nei, góðir lesendur. Við skulum
ekki leggja hlustir við fagurgala
áfengisdýrkendanna, hvaða nafni
sem þeir nefnast.
Við þurfum að standa í sþorum
íslenzku þjóðarinnar 10. sept.
1908, þegar hún samþykkti að
loka fyrir flóðgáttir spillinga og
hörmunga fyrir hina íslenzku
þjóð. Framkoma landsfólksins 10.
september verður ekki líkt við
neitt í sögu landsins, nema þegar
kristni var lögtekin á Alþingi af
meirihluta manna, sem sjálfir
voru heiðnir.
Fyrr verðum við ekki færir um
að varðveita það sem okkur er
dýrmætast, frelsi okkar og menn-
ingu. H. H.
Sviðljós.
Kvikmyndahúsin hér buðu upp
á góðar myndir um páskana. í
Nýja-Bíó var hin fræga mynd
Chaplins: Sviðljós. Myndin er
listaverk. Er hvort tveggja, að
gerð og uppbygging myndarinn-
ar sýnir harmleik og kómedíu
mannlegs lífs á ógleymanlegan
hátt, og Chaplin sjálfur túlkar
aðalhlutverkið af snilld. Enginn
maður, sem í raun og veru ann
góðum kvikmyndum, ætti að láta
undir höfuð leggjast að sjá þessa
mýnd. Hljóti hún ekki góða að-
sókn hér, er það áfellisdómur um
smekkvísi og listaþroska kvik-
myndahússgesta hér almennt.
Unaðsómar.
Þá sýndi Skjaldborgarbíó gaml-
an kunningja, Unaðsóma (A song
to remember), ævisögu Chopins
í rómantísku ljósi. Hin undur-
fagra tónlist heldur myndinni
uppi og gerir hana hrífandi. —
Lauslega er tekið á æviatriðum
Chopins, en Cornell Wilde leikur
hann og gerir geðþekkan, en
veikgeðja, fríðleikspilt. Ollu
þróttmeirí persóna í myndinni er
Liszt. Paul Muni leikur kennara
Chopins og leikur sterkt, en
Merle Oberon leikur Georges
Sand, skáldkonuna frægu, sem
hafði svo örlagarík áhrif á ævi
Chopins. Þetta er mynd, sem er
líkleg til vinsælda og vel er hægt
að sjá hana oftar en einu sinni.
Ekki er hætta á að maður heyri
músík Chopins of oft.
Aukamynd með þessari sýn-
ingu var frá för forseta íslands
til Danmerkur. Myndin hefði
betur verið ósýnd. Upptakan
virðist vera þannig, að óforsvar-
anlegt með öllu er að sýna mynd-
ina. Á tjaldinu er mest þolta og
myrkur og varla sést nokkurt
andlit. Þó var sólskin og fpgurt
veður í Höfn, er forsetinn s£eig á
á land. Vafalaust eru til ádætar
fréttamyndir af forsetaheimstpkn-
inni, en þetta er ekki ein af j^eim.
Tveir íslenzkir kvikmyndatöijiu-
menn voru viðstaddir, þeir VT|g-
fús Sigurgeirsson og Kjartan (^).
Bjarnason. Væri gaman að fá aiS
sjá eitthvað úr þeirra myndum. ^
Herbergi
með húsgögnum óskast til
leigu sem fyrst, nálægt mið-
bænum.
Uppl. í síma 1116. ,
Um áfensrismá