Dagur - 22.09.1954, Blaðsíða 11

MiSvikudaginn 22. sept. 1954
DAGl'R
11
FOKDREIF AR
,Síórhöfða“ en þeirri, að ritstjór-
(Framhald af 6. síðu).
sjálfur álíka hákristilegu pastula-
eða dýrlingsnafni sem þessir tveir
píslarvottar hinna nýju trúar-
bragða, hef eg ávallt gert ráð
fyrir því í öðru veifinu, að svo
kunni að fara, að við hittumst all-
ir þrír að nýju eftir upprisuna, og
þá helzt á einhverjum sæmilega
góðum og viðfelldnum stað. —
Og með því nú ennfremur, að eg
hef alltaf talið mig sjálfan bolan-
lega þjóðhollan íslending og
þjóðernissinna í gömlu og grónu
merkingunni, fór eg ao lesa á
blaðið með stóra hausnum með
nokkurri eftirvænting, og spurði
sjálfan mig í hljóði, hvort þetta
hlyti nú ekki „með tímaimm" að
verða mitt blað, en ekki alltaf
þessi sami blessaður Dagur og
Tími með tiltölulega litla hausa,
sem engan veginn harmónera að
því leyti við mitt eigið sköpulag
á æðsta parti líkamans, svo sem
lauslega var áður á drepið.
„Ið greiðasta skeið.... “
NÚ ER SVO ÁSTATT um mig,
að eg hef ævinlega, síðan eg sleit
barnsskónum, verið þeirrar skoð-
unar, að það sé tungan — málið,
íslenzkan, sem verið hafi frá
öndverðu hinn rauði þráður og
meginaflgjafi þjóðernis okkar og
þjóðmenningar — og þar með
hyrningarsteinn og grundvöllur
alls réttar og möguleika lítillar
þjóðar að halda sjálfstæði sínu
og lýðfrelsi. Og enn trúi eg því
statt og stöðugt, að íslenzkar
bókmenntir, skráðar á íslenzka
tungu, hafi verið og séu enn líf-
taug íslenzkrar menningar og ís-
ienzks sjálfstæðis. í samræmi við
þetta trúi eg því enn statt og
stöðugt, að drýgsta og þýðingar-
mesta þjóðvömin sé sú að varð-
veita tunguna óspjallaða og bók-
menntirnar. En á hinn bóginn er
það þá og trúa mín, að Stephan
G. hafi haft öldungis rétt fyrir
sér, þegar hann kvað:
„Ið greiðasta skeið til að
skílmenna þjóð
er skemmdir á tungunni að
vinna.“
Barnaeigendur = foreldrar!
NÚ VARÐ MÉR hugsað til alls
þessa, þegar mér varð af ein-
skærri tilviljun litið innan í tví-
blöðunginn, sem hristir stóra
hausinn svo hatramlega í þjón-
ustu þjóðvarnanna, og rak þar
allra fyrst augun í nýyrðið
„barnaeigendur“. Nú hafði mér
í einfeldni minni og vankunnáttu
í þessum þjóðvarnarfræðum öll-
um skilizt fram að þessu, að orð-
ið foreldrar væri fullgott íslenzkt
heiti til þess að tákna með því
mannskap þann — bæði sjálfan
mig og aðra — sem hefur verið að
fást við það, svona í tómstundum
sínum, að búa til nýja íslendinga.
Og nú er eg í elli minni — sömu-
leiðis í hjáverkum — að brjóta
um það litla heilann í mínu stóra
höfði, hvers konar nauðsyn hinir
nýju þjóðvarnarmenn í „Stór-
höfða“ muni telja bera til að
skapa þennan nýgerving: „barna-
eigendui'", og aðra slíka ágæta
nýíslenzku. Því að víst er orðið
ágætt og fornnorrænt að stofni
til: — myndað með svipuðum
hætti og önnur eins „gömul“ orð
og fjáreigendur og húseigendur.
— Eg skal með blygðun játa, að
eg hef ekki — a. m. k. enn bá sem
komið er — festa auga á neinni
nærtækari skýringu á þessari og
þvílíkri þjóðvarnarstarfsemi
inn hafi annað tveggja — öldung-
is eins og eg — komið auga á
sannleikann og spekina í ofan-
greindum vísuorðum Stephans
G., og telji þetta ,.ið greiðasta
skeið“ til þess að þjóna sínum til-
gangi. Eða þá hitt, sem eg vil síð-
ur ætla greindum og lærðum
manni og þjóðernissinna — að
hann sé ekki starfi sínu vax-
inn sem ritstjóri og rithöfundur á
tungu feðra sinna, enda væri það
ærið illt til afspurnar um slíka
þjóðvarnarkempu, að hún kynni
ekki skammlaust sitt eigið móð-
urmál!
„Prósentureikningur“ —
þjóðhættuleg alþjóðarplága!
SEM gömlum stærðfræðikenn-
ara hér fyrir eina tíð þykir mér
erfitt undir því að rísa, hversu
meinilla „Stórhöfða" mínum er
við allan „prósentureikning".
(Menn hafa verið að baslast við
að kalla þetta fyrirbrigði reikn-
ingslistarinnar hundraðstölur,
eða hundraðshlutföll á íslenzku.)
— Birti blaðið langa og allskel-
egga ritstjórnargrein um mein-
vætt þessa og telur hana með
nokkrum hætti eina meginorsök
allrar kórvillu í fjármálum þjóð-
arinnar nú á hinum síðustu og
verstu tímum. Segir þar svo m. a.
um þetta efni: „Gjörðum beirra
(þ. e. „prósentureikningsmann-
anna“) hefur ráðið einstök
skammsýni eða fullkomin blinda
á eðli og orsökum hinnar óheilla-
vænlegu þróunar, sem hefur birzt
jafnóðum (hverju?) í þjóðlífinu.“
Og ennfremur: — „Menn ættu að
losa eitthvað af þessum sífellda
prósentureikningi af (svo!) heil-
um sínum. Hann er orðinn al~
þjóðarplága, og það svo mjög, að
hann setur mót sitt á mælt mál (á
íslandi eða hvað?) sbr. enska
talsmátann (þjóðvamaríslenzka
í þessari merkingu?) fifty fifty.“
— Þessi pistill er hér orðrétt og
stafrétt birtur eftir „Stórhöfða",
nema innskotin í svigunum, ein
leturbreyting, og svo hef eg reynt
að færa hann til lögboðinnar ís-
lenzkrar staf- og greinamerkja-
setningar, en látið enskuna
óbreytta standa, enda mun hún
laukrétt! — Um rökfræðina í
þessum anti-prósentisma skal
eg ekki fást, því að eg fæ með
engu móti skilið hana, enda gæti
og skoðazt vilhallur í því máli,
þar sem eg hef stundum ha'ft af
því atvinnu að kenna unglingum
þennan þjóðhættulega fjand.i og
„alþjóðarplágu" — prósentureikn
inginn!
Áratugirnir, sem löngu eru liðnir.
ÓSKÖP ÞÓTTI mér á hinn
bóginn vænt um að lesa bað á
blaðið með stóra hausinn, að:
„Almenningi ber skylda til að
efla og styrkja Kaupfélag Eyfirð-
inga, sem um áratugi hefur verið
lyftistöng margháttaðra framfara
og velmegunar." — En æ! —
Greinin heitir, þegar nánar er að
gætt: „S. í. S.-valdið reiðir
hramminn að Akureyri“, og þar
er það skýrt tekið fram (að vísu í
hálfgildings spurnarformi) að
Jakob kaupfélagsstjóri sé ósköp
gallaður náungi og fremur gáfna-
sljór, sem hvorki hafi „skynbragð
eða kjark til að glöggva sig á
ástæðunum fyrir þeim sam-
drætti“ .... sem oi'ðinn er á
smásöluverzlun félagsins og
einkum stafar, að manni á að
skiljast, af slíkum hlutum sem
- Halldór Hómer
(Framhald af 7. síðu).
yfir allt og það er steikt slátur
með nógum sykri út á. Það er sá
réttur ,heillin mín, sem eg tek
fram yfir alla rétti.“ Og það mun
hann hafa fengið, eins og hann
hefur viljað borða. En þó mun
hann enginn mathákur verið
hafa. í veizlum predikaði hann
eða messaði. Hann hafði gaman af
að dansa, og dansaði bæði í veizl-
um og sem gestkomandi. En hann
dansaði aldrei nema „vals“. Það
var skoplegt að sjá hann á spor-
inu. Oftast dansaði hann án
„dömu“. Þegar hann var kominn
á fulla ferð á „valsinum", sló
hann fótunum hátt upp aftur fyr-
ir sig, og löfin á frakkanum
blöktu sem vængir væru, þegar
hann var kominn á slagið, og um
leið söng hann eftir sig lög eða
vals er hann „kompóneraði“ sjálf
ur. Sá siður var í veizlum, er
haldnar voru á síðari hluta 19.
aldar að þá var bruggað „púns“,
sem var blandað rommi, og skál-
að fyrripart nætur. Oft var Hall-
dór fjörugur. En hófsamur var
hann við vín, og ótrúlega lítið var
um mikla ölvun í veizulm, þó að
vínöld væri. Verður nú endað við
sögu um Halldór Hómer Þorkels-
son, þó að meira væri hægt að
rifja upp um hann, en hér verður
endað að sinni.
„ómyndarrekstri", „viðgerða-
klastri" og „andstöðu.... við hið
mikla velmegunarmál bæjar og
héraðs.“ — Þessh sælu áratugir
eru þá löngu liðnir. Og þeir voru
líka liðnir í tíð Vilhjálms Þórs
hér, því að svo slæmur sem Jakob
er, var þó Vilhjálmur hálfu verri,
að manni skilst á Stórhöfða! —
Hann „reiðir hramminn að Akur-
eyri“. Er ekki von, að blaðið and-
varpi þunglega í sambandi við
þennan vonda mann: — „Þetta er
umhyggja hans fyrir æskustöðv-
unum hér nyrðra.“ (!)
Eg skildi flest orðin —
en ekki rökin!
ÁLLT ÞETTA — og raunar
ýmislegt fleira harla skrítið og
skemmtilegt — las eg í „Stór-
höfða“, rétt eins og eg væri að
skemmta mér við „Spegilinn". —
Cg allt fór það á eina leið: Eg
ýmist skildi orðin eða gat gizkað
sæmilega líklega, að mér sjálfum
fannst, á merking beirra (eins og
t. d. barnaeigendur, talsmáti og
fifty fifty) þó að eg hefði ekki séð
þau áður í íslenzku máli. En rök-
in skildi eg yfirleitt alls ckki,
fremur en t. d. hina nýstárlegu
kenning um þjóðhættulega bölv-
un prósentureikningsins, eða
hundraðshlutfallanna, — hinnar
miklu alþjóðarplágu! — Að lestr-
inum loknum lagði eg blaðið aft-
um með mestu kurteisi og alúð á
gólfið í forstofunni. Eg hef enn
ekki orðið þess var, að eigend-
urnir, sem sjálfsagt hafa látið
flytja það til þessa samastaðar
upphaflega, hafi látið vitja þess
þangað aftur. Og er þetta þó að
sjálfsögðu harla góður og eigu-
legur gripur, sem þeir mundu sjá
eftir að varpa algerlega á glæ eða
í götusorpið.
Hálfnafni Jóhannesar.
I. O. O. F. Rbst. 2 — 1039 228%
Messað í Akureyrarprestakalli
á sunnudaginn kl. 2 í Lögmanns-
hlíðarkirkju, kl. 5 í Akureyrar-
kirkju og kl. 8.30 í skólahúsinu í
Glerárþorpi. — Prestur sr. Birgir
Snæbjörnsson.
Áheit til Æskulýðsfélags Akur-
eyrarkirkju: Frá S. V. kr. 100. —
Kærar þakkir. P. S.
Gjafir til nýja sjúkrahú.ssins.
Frá Jóhönnu Antonsdóttur kr.
500.00. — Frá ónefndum kr.
200.00. — Með þökkum móttekið.
G. Karl Pétursson.
Aðalfundur Kennarafélags
Eyjafj. verður haldinn í barna-
skólanum á Akureyri 2. okt, n.k.
og hefst kl. 10 árd. Auk venju-
legra aðalfundarstarfa munu
verða rædd ýmis önnur mál.
Hjúskapur. Þann 3. sept. sl.
voru gefin saman í hjónaband, í
Reykjavík, ungfrú Kristín Jóns-
dóth’ (Júlíussonar), Munkaþverá,
og stud. mag. Þrándur Thorodd-
sen (Guðm. próf.). — Vígsluna
framkvæmdi séra Jón Thoraren-
sen. — Heimili ungu hjónanna
verður fyrst um sinn í Kaup-
mannahöfn.
Leiðrétting. í síðasta tölublaði
Dags misprentaðist gjöf frá Sillu
kr. 26.00. Átti að vera kr. 260.00,
sem hér með leiðréttist.
Hjáípræðisherinn. Sunnudag
26. sept. kl. 2: Stefnumót sunnu-
dagaskólans. Öll börn velkomin.
Kl. 20.30: Samkoma. — Mánudag
29. sept.: Heimilissambandið 30
ára. Afmælishátíð kl. 20.30. Verið
velkomin.
- Bleikir akrar
(Framhald af 1. síðu).
nokkra sérstöðu hvað heyið
snertir, eins og reyndar fleira.
Hann býr til heymjöl. Mun hann
hafa í hyggju að halda því áfram,
því það er gott fóður og stenzt
fyllilega samanburð við hlið-
stæða erlenda framleiðslu. Ætlar
hann í vetur að framleiða 15—20
tonn. Heymjölið notar hann sem
hænsnafóður og í fóðurblöndui'
handa nautgripum. Mjólkurkýr
eru um 20 talsins, en auk þeirra
kálfar og geldneyti. Hættur er
hann við ræktun nauta af holda-
kyni.
Konungsbikarinn 1935.
Klemens Kristjánsson hóf
kornræktartilraunir sínar árið
1923 og hefur óslitið síðan, rækt-
að bygg, hafra og fleiri tegundii'
korns. Hann er mestur kornrækt-
armaður á fslandi. Árið 1935
heiðraði danakonungur hann
fyrir ræktunarafrek og færði
honum að gjöf silfurbikar for-
kunnarfagran.
Það er íslenzkri bændastétt
mikils virði að eiga sem flesta
búvísindamenn, sem á raunhæfan
hátt, tengja vísindin venjulegum
búrekstri,og með þeirri atorku
og framsýni er einkennir öll verk
hins landskunna ræktunarfröm-
uðs á Sámsstöðum.
Hjónaefni. Nýlega opinbruðu
trúlofun sína ungfrú Eiísabet
Þórarinsdóttir frá Vcstmannaeyj-
um og Júlí Sæberg Þorsteinsson,
kjötiðnaðarnemi, Akureyri.
Hjúskapur: Gift voru af séra
Friðrik J. Rafnar þann 18 þ. m.
Helga Ingólfsdóttir, skósmiðs Er-
lendssonar hér í bæ, og Snæbjörn
Jóhannsson kennari, Reykjavík.
Heimili þeirra verður að Stór-
holti 33, Reykjavík.
Til lagfæringar á leiði séra
Matthíasar Jochumssonar: Guð-
mundur Jónsson kr. 50. — R. O.
B. kr. 50. — Helga Tómasdóttir
kr. 50. — Davíð Tómassoon kr.
50. — Rannveig Jósefsdóttir kr.
10.
Nýkomið:
ULLAR-JERSEY
GOLFTREYJUR
svartar og margir aðrir
litir.
D
ULLARGARNIÐ
með hundshausnum.
D
BARNAPEYSUR
í miklu úrvali.
• D
ULLARNÆRFÖT
barna.
Skyrtur og buxur.
Verzlunin DRÍFA
Sími 1521.
Stúlka óksast
í vist sem fyrst. Mætti vera ung-
lingur.
Afgreiðslan vísar á.
RAFORKA h.f.
Simi lj63 . Gumlu dráttarbrautinni
Tökum að okkur allskonar
Raflagnir og Viðgerðir
á heimilistækjum
Reynið viðskiptin!
Sigtryggur og Ingvi
rafvirkjar.
Ung kýr
til sölu.
Afgr. vísar á.
Gott fyrir báða!
Vil komast í samband við
þýzkumælandi karl eða
konu, sem vill læra íslenzku
gegn tilsvarandi kennslu í
þýzku. — Leggið nafn og
heimilisfang inn á afgreiðslu
blaðsins fyrir laugardags-
kvöld merkt: Deutschland
1954.
Unglingsstúlka óskast
tii heimiiisstarfa.
/. ! ■; / oni7' ! i iv '1 ‘ í,(|: ■:
Afgr. vísar á.