Dagur - 29.02.1956, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 29. febr. 1956
nNSNNW

DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudögum.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Svo mæla börn sem vilja
Tvö Reykjavíkurblaðanna, sem út komu um síð-
ustu helgi, flytja lesendum sínum þær fréttir, að
Framsóknarflokkurinn sé nú klofinn og að hin
mesta upplausn ríki í flokknum. Ekki verður ann-
að séð en bæði þessi blöð fagni af hjarta, enda eru
fyrirsagnirnar stórar og greinarnar prýddar sterk-
um lýsingarorðum. Mánudagsblaðið, eitt af ann-
exíum Sjálfstæðisflokksins, segir að „vinstri dellan“
í sumum flokksforingjum Framsóknarflokksins sé
að ríða flokknum að fullu. Á hinn bóginn kemur
Frjáls þjóð með þá fullyrðingu, að þjónkun Fram-
sóknarflokksins við íhaldið sé orðin svo alger, að
fylgið hrynji af flokknum, og þá væntanlega til
Þjóðvarnar.
Það er gott að eiga samúð góðra manna þegar á
móti blæs, og umhyggja þessara spekinga fyrir hag
flokksins ætti ekki að vera honum ónýt. Það ætti
því að verða skriffinnum þessum nokkur huggun,
þegar það skal nú upplýst, að ótti þeirra er alveg
ástæðulaus og fregnirnar um klofningu flokks-
ins úr lausu lofti gripnar og sprottnar af óskhyggju
einni saman. Það mun almennt vitað, að Framsókn-
arflokkúrinn vinnur nú að því að finna grundvöll
fyrir nánari samvinnu vinstri flokkanna, og skapa
á þann hátt trausta fylkingu gegn einræðisbrölti
Sjálfstæðisflokksins og Kommúnista. Ekki er und-
arlegt, að Þjóðvarnarmenn séu hræddir við þá ein-
ingu, sem með því myndi skapast, og ef þeir af
þröngsýni stæðu utan við hana, myndi stoðunum
algjörlega kippt undan tilverumöguleika flokksins
sem þingflokks. Það litla fylgi, sem Þjóðvarnar-
menn fengu við síðustu kosningar, myndi aftur skila
sér til vinstri flokkanna sameinaðra, en ekki vinna
gegn sínum eigin hagsmunum með því að viðhalda
fylgi þess flokks, sem ekki hefir annað hlutverk en
sundra og spilla fyrir eðlilegri samvinnu umbóta-
aflanna í landinu.
Rétt er, að illa væri nú komið fyrir Framsóknar-
flokknum ef það væri rétt, að áhrifamenn hans
greindi á um, hvort stefna skyldi til hægri eða
vinstri. Það myndi að sjálfsögðu geta orðið flokkn-
um þungt í skauti, og einungis til styrktar þeim
mönnum, sem byggja allt sitt á sundrung og úlfúð
annarra. En sem betur fer er svo ekki. Áhrifamenn
flokksins, og þá ekki sízt þeir, sem lent hafa í því
að starfa með íhaldinu í ríkisstjórn, sjá nú að við
svo búið má ekki standa. Þeir sjá, að nú eru ræt-
ast spár þeirra manna innan Framsóknarflokksins,
sem hafa haldið því fram, að langvarandi sam-
vinna við Sjálfstæðisflokkinn hlyti að taka
enda. — Ánægjulegt er það, að flokkurinn all-
ur, bæði forustumenn hans og allur þorri kjósenda
um allt land, skuli vera einhuga og samstilltir í
skoðunum og ekki greina á um hvaða leiðir skuli
farnar. Dýrkeypt reynsla síðustu ára hefur fært
okkur heim sanninn um, að hversu mikill og ein-
lægur vilji sem fyrir því er, að reyna að ná hinu
bezta út úr samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn, hefir
það alltaf endað á einn veg. Enda má segja að það
sé ekki óeðlilegt, þar sem flokkunum ber svo mikið
á milli og sjáanlegt er, að hagsmunir skjólstæðinga
þeirra geta ekki farið saman. Oðrum er stjórnað af
einstrengingslegum sérhagsmunamönnum, sem allt
kapp leggja á að vernda og viðhalda gróðaaðstöðu
sinni, en hinn er yfirlýstur samvinnuflokkur, sem
afnema vill og skila fólkinu aftur öllum milliliða-
gróða þeirra Sjálfstæðismanna.
Sjálfstæðisflokknum er auðvitað
vorkunn, þó að hann berjist af öll-
um mætti gegn væntanlegri sam-
vinnu Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins. Hans höfuð mark-
mið hefir alltaf verið að sundra
andstæðingum sínum í sem flesta
flokka, en sjálfur hefir hann haft
þann sérkennilega eiginleika að
geta skriðið saman, hvað sem á
hefir bjátað innan flokksins. Og
þeim mun meiri vorkunn er
flokknum nú, þar sem flestum
þykir sýnt, að hann muni nú brátt
glata þessum einstæða eiginleika,
enda munu margir hinna yngri
uppalninga í flokknum hafa auga-
stað á formennskunni þegar sá
gamli hættir. Og ef verulega hitn-
ar í glæðunum, verður ekki séð
fyrir endann á þeirri deilu. Það
má því segja að sá flokkur sé ekki
til stórræðanna, er hangir saman á
þverrandi raddstyrk og diplómatíi
foringjans einu saman. Þegar svo
er komið, er flokknum óhætt að
fara að athuga sinn gang, og mætti
gjarnan í því efni líta til þeirra at-
burða, sem nú eru að gerast austan
tjalds. Þeir sýna glögglega hversu
fallvölt foringja- og manndýrkunin
er, en í þessu efni sem svo mörgu
öðru, eru öfgaflokkarnir afar
líkir.
33 keppendur á Skíðamóti Ak.
Skjöldur Tóniasson varð Ak.meistari í svigi
Áhorfendur voru þrír
Mótið hófst sl. sunnudag við
Ásgarð. Veður var ekki gott til
keppni, því að dimm þoka var á,
og háði hún keppendum. Iþrótta-
félagið Þór sá um mótið og fórst
það vel úr hendi. Mótstjóri var
Hreinn Oskarsson. Brautirnar
lagði hinn góðkunni skíðamaður
Akureyringa Magnús Brynjólfsson
og gerði það af alkunnri snilld. —
Áhorfendur voru þrír.
Úrslit í sviginu urðu sem hér
segir:
A-flokkur.
Akureyrarm. Skjöldur Tómas-
son, KA, 91,5 sek. — Skjöldur
rann vel og örugglega og virðist
vera í nokkuð góðri æfingu. —
Haukur Jakobsson rann ágætlega
þó að hann hafi lítið æft í vet-
ur. Hann varð annar i keppninni.
Hjálmar Stefánsson keppti nú fyr-
ir KA, og er það mikill styrkur
fyrir Akureyringa að fá svo góðan
skíðamann í sinn hóp. Hjálmar
náði beztum brautartima, 39,6
sek., en hann datt tvisvar í fyrri
ferð. Hann varð þriðji. Valgarður
Sigurðsson, Þór, var fjórði, og hef-
ur honum tekizt betur upp fyrr í
vetur. 5. varð Birgir Sigurðsson,
Þór, er hann furðu góður. Hefur
ekkert æft í mörg ár, en er nú
með aftur. Og ættu fleiri skíða-
menn, sem nú eru hættir, að taka
hann sér til fyrirmyndar. Sigtr.
Sigtryggsson, KA, gat ekki tekið
þátt i mótinu, hann sneri sig illa á
æfingu í síðustu viku.
Brflokkur.
1. Bragi Hjartarson, Þór, 90,0 sek.
Bragi er efnilegur skíðamaður
og má mikils af honum vænta í
framtiðinni. Kristinn Steinsson,
Þór, náði beztum brautartíma, 43,4
sek., og er hann góður og traustur
skiðamaður. Páll Stefánsson, Þór,
varð annar, og er hann búinn að
ná sér að fullu eftir fótbrotið.
C-fíokkur.
1. Otto Tulinius, KA, 64,5 sek.
Otto er mjög efnilegur og hefur
borið af öðrum keppendum í sín-
um flokki í vetur.
Drengir, 13—15 ára.
1. Stefán Jónasson, KA, 39,0
sek. Stefán er glæsilegt efni og
hefur unnið allar keppnir hér í
vetur, í sínum flokki.
Drengir, 10-—13 ára.
1. Þórarinn Jónsson, KA, 51,0 sek.
4 keppendur voru í þessum
flokki og ættu fleiri drengir að
vera með næst.
Stúlkur.
1. Klara Árnadóttir, KA, 50,2
sek. — Klara var eini keppandinn
af hálfu kvenfólksins í mótinu. —
Vonandi koma fleiri stúlkur á
næsta mót.
Færi var slæmt, svell á köflum
og vöruðu keppendur sig ekki allir
á því. Allir keppendur í A- og B-
flokki duttu í neðsta hliði brautar-
innar, en svell var í því og runnu
sumir alveg í markið, en urðu svo
að ganga til baka, upp í hliðið.
í hádegisútvarpinu í gær urðu
þau mistök í fréttaþjónustunni, að
sagt var að vegurinn upp eftir
hefði verið fær í fyrsta skipti í
vetur sl. sunnudag. En það er
ekki rétt, því að hann hefur verið
fær síðan í janúar.
Knattspyrnukappleikur á
Akureyri á góunni-
Sá einstæði atburður gerðist
hér á Akureyri sl. sunnudag að
háður var knattspyrnukappleikur
utanhúss. — Hér kom á laugardag
brezkt herskip og bauð Akureyr-
ingum í knattspyrnukappleik á
sunnudag kl. 2.
Leikurinn fór svo fram og sigr-
uðu Bretarnir með 2 mörkum
gegn 1. — En okkar menn vantaði
marga af sínum beztu mönnum,
þar á meðal markvörðinn, Einar
Helgason. — Að vísu var völlurinn
ekkert annað en svellalög og poll-
ar, en það var samt gaman að
leiknum.
Bretarnir virtust vera í góðri
þjálfun, og léku prýðilega vel,
þegar því varð við komið.
ORÐADÁLKUR
Skakkar áherzlur í kveðskap.
Eitdivcit ákveðnasta einkenni hverrar þjóðtungu er á-
herzla orðanna. Hún getur skipt svo miklu máli, að talað
mál skiljist ekki, ef það er flutt frarn af viðvaningi, sem
ekki vcit gjörla um áherzlur í tungu þeirri, er hann reynir
að tala. — Islenzka kvað vera mörgúm tungum auðveldari
um áherzlureglur, og er jtað sprottið af því, að áherzla cr
þar jafnan á fyrsta atkvæði orðs, hvort sem orðið er lengra
eða skemmra. En í löngttm orðum gilda ákveðnar áherzlu-
reglur, sem ekki verða skýrðar í þcssu stulla máli.
1 bundnu máli, [rar sem öll skipun orða verður að vcra
hnitmiðuð eftir hætti þeim, sem kvcðið cr undir, er sérslök
nauðsyn á að fara rctt tncð allar áherzlur málsins. En á
þcirri meðfcrð hafa á öllum bókmcnntatímum okkar jtjóð-
ar orðið margir misbrestir, og ntun Jrað einkum koma til
að hinu crfiða stafarími og hcndingarími, scm cr sérkenni
og aðalsmerki íslenzkrar ljóðagerðar.
Margir eru nú sent fyrri of lítið kunnugir ljóðreglutn,
bæði um rím og kveðandi. Verður hér gerð tilraun til að
hjálpa ofurlítið til skilnings á íslcnzkum ljóðreglum að þvi
er áhcrzlur snertir:
í sérliverri íslenzkri ljóðlínu er ákveðin tala bragliða, —
oftast 2—5 bragliðir eftir því scm bragarhátturinn kreftir.
Bragliðir cru þrenns konar í íslenzkum ljóðum: 1. einliður
(stýfður liður), myndaðtir úr einni samstöfu. 2. tvíliður
(trokkæus), myndaðtir úr tveimur samstöfum. 3. þríliður
(daktylus), myndaður úr þremur samstöfum.
Allir hættir, sem ort er með á íslenzka tungu, eru annað-
hvort tvíliðahættir eða þriliðaliættir eftir þvi, hvor liður-
inn ræður meiru i ljóðlínunum. En oft er jjrílið skotið
inn í línu í tviliðahætti og einnig tvílið inn í línu með
þríliðahætti, og er jrað hvorugl talið lil lnaglýta.
Eins og áður er drepið á, verður oft misbrcstur á réttum
áherzlum í íslenzkum ljóðlínum. Þetla er varla tiltökumál,
þcgar höfundarnir eru ófróðir um íslcnzkar bragreglur. En
hitt er mcira tiltökumál, Jjegar lærð skáld, sem ættu að
hafa lesið vel um íslenzkt ljóðform, yrkja með röngum
áherzlum.
Hér skal nú bent á mistök um áherzlur hjá nokkrum
íslenzkum skáldum á 19. öld. Verður ekki leitað á garðinn,
þar sem liann er lægstur, heldur tekin nokkur dæmi frá
níu viðurkenndum þjóðskáldum. Þessi dæmi eru tekin af
handahófi úr prentuðum ljóðum þeirra og sýnt mcð letur-
breylingum, hvernig Jjessi skáld hafa á stundum skapað
bragliði sína — og selt áherzlulausar saitisCöfur i áherzlu-
sæti — eða þá öfugt:
Bjami Thorarensen: Vísur um Fljótshlíð:
á | sumri | fríð hús- | freyja ö;
Og þessi lína önnur í sama erindi:
lifs og | dauð á- J gæt
í kvæðinu Sveinn l’álsson:
hvar | liggur Sveinn | Pálsson.
Hér eru 3 bragliðir. Miðliðurinn cr-þríliður, og'er f
honum röng áherzla. Fyrsti liðurinn et áhé'rzlúlaus forlið-
ur, og á svo að vera.
Hjálmar í Bólu: Vertfðarlok:
Vertíð er á enda
cftir | full þrjá- | tíu
Epitapium pastoris:
Góðverk- | a varð | sjónin | sjúk
Getnaðarhreppurinn:
Getnað- | ar hvar | gefst mér | hreppur.
Hér eru 4 bragliðir í síðustu línunni, og er röng áherzla
í 2. bragliðnum.
Jónas Hallgrímsson: Jónas orti skopvísu (stælingu) um
rímnakveðskapinn. Eitt einkennið í vísunni er auðvitað
röng álierzla, og er Jrað gert mcð ráðnum hug:
Vona ég dúna dreka lín
á Dáins flcyi náms um liaf
við gull- | húna | hengi | sín
hýru- | þvegið | náðar- | traf.
En snillingurinn sjálfur er ekki saklaus af áherzluvill-
um, eins og nú skal sýnt:
bergkast- | ali | frjálsri þjóð
vegar- | slynga titt- | linga.
i | felling | á blá- | svclli.
og | hryggð á þjóð- | brautum.
Þó er Jónas árciðanlega varkár gegn áhcrzluvillum.
Jón Thoroddsen:
Guðhrædd- | ur og | vis.
að | gleym Guð | lofa.
gil | úr há- | hlíð.
bekkur blá- | tær.
Grímur á Bcssastöðum. Það er kunnugt, að þetta stór-
brotna skáld er mcslur hrosshaus allra íslenzka skálda, bæði
gegn réttum áherzlum og réttum stuðlunum. En á stuðl-
anirnar verður hér ekki minnzt. Aherzlurnar eru til dæmis
þannig:
Vandað- | ur og | traustur | reiði
En | Gilsfjarð- | ar úr | botni bólar
frumburð- | ar var | offrið | þegið
Grímseyj- | ar hinn | fyrri | prestur.
Miðaldr- | a var | manna | val
Sigfað- | ir mcð | reiddan | geir.
(Framhald á 7. síðu).