Dagur - 30.01.1957, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 30. janúar 1957
- Útgerðaríélag
(Framhald. af 1. bls.).
óx hún ár frá ári og verð sl. ár
4.700 tonn. 1953 hófst svo skreið-
arverkun í allstórum stíl. Framan
af voru markaðsmöguleikar
sæmilegir og stundum góðir, en
hafa síöan farið heldur versn-
andi, vegna allmikils framboðs
bæði frá íslandi og Noregi.
Hvernig var aðstaðan í
landi? '
Strax og útgerð hófst, þótti
sýnt, að óhjákvæmilegt væri að
koma upp aðstöðu í landi til salt-
fiskverkunar. Fljótlega var því
hafinn undirbúningur að bygg-
ingu fiskverkunarstöðvarinnar.
Fenginn var fagmaður til þess að
teikna byggingarnar og ákveðið
að gera ráð fyrir stórri stöð, sem
byggja mætti í áföngum. Fisk-
verkunarstöðin var svo teiknuð
þannig, að aðal verkunarhúsið,
sem nú er byggt að hálfu, skyldi
snúa göflum í norður og suður
og fiskgeymsluhúsin þvert á það
að vestan, fimm talsins. Stærð ca.
75x50 metrar að grunnfleti. —
Bygging verkunarstöðvarinnar
var svo hafin árið 1950, þegar
brezki markaðurinn lokaðist. Var
forráðamönnum félagsins ljóst, að
hraða varð, svo sem verða mátti,
byggingu stöðvarinnar, var því
ákveðið að leyta eftir lánsfé til
verksins og skyldu öll fisk-
geymsluhúsin vera búin kæli-
tækjum. Lánsfjárútvegun gekk
mjög erfiðlega. Engir bankar
vildu lána til framhalds verksins.
Annað fiskgeymsluhúsið var
byggt árið 1955 og kostaði það
um 500 þúsund krónur. Lán til
þessa verks fékk félagið 150 þús.
kr. úr Fiskimálasjóði og 350 þús.
króna stutt lán hjá S. í. F.
Breyffar fiskverkunarað-
ferðir knýja á dyr?
Þegar skreiðarvinnsla hófst hér
á landi, svo að nokkru næmi, á
árinu 1953, sáu forráðamenn fé-
lagsins að grundvöllur hafði
skapast fyrir rekstri hráðfrysti-
hússins hér á Akureyri. Slíkt
frystihús yrði að byggja afkomu
sína eingöngu á tcgarafiski, en
eins og menn vita, er hann í
mörgum tilfellum orðinn það
gamall, þegar honum er landað,
að ekki er talið mögulegt að full-
nýta hann til frystingar. Einasta
leiðin til þess að nýta þann fisk,
er upphenging í skreið.
Byggingu frystihússiris er nú
það langt komið, að að búið er að
útibyrgja húsið, setja upp ýmsar
vélar, einangra nokkuð af
geymslunum og framleiðsla á ís
hafin fyrir ca. 4 mánuðum. Tvær
ísvélar eru í gangi og framleiða
þær báðar um 36 tonn af ágætum
ís á sólarhring. Reikna mætti
með, ef hægt verður að halda
áfram með frystihússbygginguna,
að húsið geti tekið til starfa eftir
ca. 3 mánuði frá því að vinna
hefst að nýju og engin stöðvun
verður.
Ákureyringa og
wmœz?.
Viliu segja í síórum dráií-
um sögu hraðfrysiihússins?
Um undirbúning hraðfrystihúss-
ins er óþarfi að ræða mikið. Þeg-
ar hinn. .tæknilegi undirbúningur
hafði verið geröur, svo sem teikn
ingar og áætlanir, var þegar farið
að leyta eftir lánsfé. Var þá
ákveðið að auka hlutafé félagsins
um eina og hálfa milljón krónur.
Þátttaka í hlutafjáraukningunni
var nokkuð almenn, og sýndu
bæjarbúar lofsverðan áhuga á
málinu. Bærinn lagði fram helm-
ing jrpphæðarinnar, en ennþá
hefur hlutafjáraukningin ekki
tekizt að fullu.
Útht var fyrir, að fást mundi
þýzkt lán til byggingarinnar og
stóð félagsstjórnin alliengi í samn
ingum um það í samráði við
Framkvæmdabankann. —- Hafði
bankinn gefið ádrátt um að taka
að sér aíborgunargreiðslur þýzka
lánsins, sem áætlað var að taka
til skamms tíma. í samabandi við
þýzka lánið var ætlunin að þýzk-
ir verktakar byggðu frystihúsið
með innlendum vinnukrafti.
Hefði verið gaman að kynnast
þar af eigin sjón tækni Þjóðverja
í byggingu frystihúsa.
Á síðustu stundu breyttist
þetta svo, að Landsbarikinn tók
að sér að lána 3V2 miiljón krónur
gegn því, að Framkvæmdabank-
inn tæki að sér afborganir á
sama hátt og ætlunin var með
þýzka lánið, og þar með voru
Þjóðverjar útilokaðir.
Hvað um kostnaðar-
áæílanir?
Áætlanir um byggingarkostnað
voru gerðar tvær. í fyrstu var
gert ráð fyrir að það kostaði 6
milljónir króna. Eftir að sú áætl-
úpt jí?er^, ,var ákveðið að
stækka húsið um 15 lengdar-
metra og hafa þar skreiðar-
vtnnslú ög skrifstofur á efri hæð.
Hækkun hefur orðið allmikil,
bæði' á ;efíú og vinnu, síðan áætl-
unin var gerð, og er nú gert ráð
fyrir að kostnaðurinn verði ekki
mfkið undir 8>A milljón króna
auk flökunarvéla.
Stærð hússins, eins og það hef-
ur’ vérið byggt, er 85 m. á lengd
cg 21 m. á breidd, eða 1785 fer-
metrar að ílatarmáii.
Fjármái írystlhússins nú?
Lánsfjáröflunin til frystihúss-
iris ster.dur þannig nú, að Lands-
bankinn hefur lánað 3,5 millj.,
eins og áður er sagt, og greiðir
Framkvæmdabankinn það lán á
árunum 1957, — ’58 — ’59. Auk
þess lofaði Framkvæmdabankinn
á sl. vori að lána til viðbótar 1
millj., sem er þannig til komin,
400.00Q kr. eru þegar afgreiddar,
en kr. 600.000 standa eftir, er það
lán í svissr.eskum frönkum, sem
ekki hefur enn verið hægt að
selja. Og eru þeir peningar (þ. e.
a. s. seg'ja svissnesku frankarnir)
ætlaðir til greiðslu á þeim kr.
hraðfrystihúsið
500.000 víxli er Útvegsbanki fsl.
h.f. í Reykja lánaði á sl. sumi'i
með bakábyrgð Akureyrarbæjar,
og nú hefur ríkisstjórnin lofað að
lána eina milljón úr Atvinnu-
aukningarsjóði og ábyrgjast allt
að eina milljón ,sem vonast er til
að bankarnir láni hér. í okt. sl.
var allt fé, sem fengið er, þrotið
og stöðvaðist þá vinna við bygg-
inguna ,en gert er ráð fyrir að
vinna hefjist aftur strax og féð er
fengið, sem getið var um hér að
framan. Þar sem ennþá vantar
loforð fyrir nokkru fé, halda til-
raunir til lánsfjárútvegunar
áfram með fullum krafti, svo að
vonast er eftir að ekki þurfi að
koma til frekari stöðvunar.
Hvernig er reksfraraf-
koman?
Eins og öllum er kunnugt af
almennum fréttum, blaðaskrifum
og fleiru, hefur rekstur togara
gengið mjög illa hér á landi nú í
að minnsta kosti tvö sl. ár. —
Reyndar má segja, að byrjað hafi
að halla undan fæti hjá útgerðar-
fyrirtækjum yfirleitt, þegar
brezki markaðurinn lokaðist. —
Vafalaust má að einhverju leyti
kenna því um, að við vorum lítt
búnir til svo róttækra breytinga í
einni svipan. Sérstaklega vorum
við illa undir það búnir hér á
Akureyri. Við þurftum að byggja
allt upp frá grunni og vörðum
öllum okkar arði fyrstu árin til
fjárfestingar jafnóðum. Við höfð-
um því ekkert „kapital“ til þess
að grípa til þegar hin stóra
breyting skall á, og þurftum því
algjörlega að vera komnir upp á
lánsfé, en það lá ekki laust fyrir,
eins og áður er sagt. Það má því
segja, að aðstaða okkar til þess að
taka á móti eins miklu magni af
fiski til verkunar eins og raun
varð á, hafi verið slæm. Þetta
’Hefur fs£^ri|t * gerigið' stórslysaljtið
og hefúr’mj’óg lítið’af fisíci eyði-
lagst á verkunarstöðinni.
Allmikið af hjöllum voru
keýptir árið 1953, eða fyrir yfir
3000 tonn af blautfiski. Voru þeir
reistir á eyrunum beggja megin
Glerár ,eins og kunnugt er. Jafn-
framt því að fiska í salt og til
skreiðarverkunar, hafa togarar
okkar orðið að selja mikið magn
af fiski til frystihúsa víðs vegar
um landið, aðallega á Vestur- og
Norðurlandi. Viðskipti þessi
gengu sæmilega á árunum 1953
og 1954. Þau ár voru hagstæð
fyrir hraðfrystihúsin og var mikil
eftirspurn eftir togarafiski, bæði
þorski og karfa. Karfaveiðin
gekk þá einnig betur en síðar
varð. Eftir stóra verkfallið í apríl
1955, versnaði afkoma frystihús-
anna eins og allra framleiðslufyr-
irtækja og urðu þessi viðskipti þá
óhagstæðari. Við þetta bættist, að
launagreiðslur til skipverja
hækkuðu mjög mikiö og útgerð-
arkostnaður að öðru leyti hækk-
aði mjög. Ríkisvaldið reyndi að
bæta togurunum upp þessa mjög
svo versnandi afkomu með bein-
um styrk, en það hefur engan
veginn nægt til þess að jafna
Togarabryggjan nýja við hraðfrystihúsið á Oddeyri.
metin. Rekstrarafkoma félagsins
hefur því verið slæm tvö síðast-
liðin ár. Háð hefur mjög rekstri
félagsins, einkum við löndun í
frystihúsin norðan- og vestan-
lands, að mjög lítil ísframleiðsla
er á þessu svæði, svo að oft hefur
þurft að sækja ísinn til Reykja-
víkur, og þá stundum að bíða þar
eftir að fá afgreiðslu.
Á meðan siglt var á erlenda
markaði, framleiddi KEA ís fyrir
félagið, og var sá ís alltaf notað-
ur fyrstu daga veiðiferðanna,
vegna þess að ís kaupfélagsins
reyndist svo góður. Einnig fram-
leiddi KEA ís til skreiðarfram-
leiðslunnar að verulegu leyti, og
var þetta mikil og góð aðstoð.
Markaðir?
Markaður fyrir skreið var góð-
ur fyrstu tvö árin, 1953 og 1954,
en hefur farið versnandi síðan.
Eigum við þar í harðri samkeppni
við Norðmenn, eins og gefur að
skilja, þegar litið er á þá stað-
reynd, að þeir voru komnir á
undan okkur inn á markaðina, og
telja því að við séum að taka
markaði frá þeim. Mest af skreið
inni hefur farið til Afríku, en lít-
ils háttar til ítalíu og fleiri Ev-
rópulanda. Verkun á skreið fýriir
Evi'ópumarkað er mjög tvísýn
hér norðanlands, sökum þess að
frosta gætir svo lengi fram eftir
vorum og hitar byrja stundum
strax og frost linna, en skreið
fyrir Evrópumarkaðinn má ekki
frjósa, og ekki heldur hitna, því
að þá súrnar fiskurinn.
Sölur á saltfiski hafa gengið
sæmilega, en það hefur valdið
miklum erfiðleikum, hversu litlu
hefur verið afskipað að vorinu til.
Eins og kunnugt er, fer saltfisk-
framleiðslan fram aðallega yfir
vetrar- og vorvertíð og hefur
því þurft að geyma allmikið
magn af fiski yfir allt sumarið,
því að yfirleitt hefur ekki lánast
að flytja út óverkaðan saltfisk yf-
ir heitasta tíma ársins. Það er nú
öllum ljóst, að saltfiskur verður
ekki geymdur yfir sumarmánuð-
ina, svo að vel sé, nema í kældum
húsum, enda hafa Norðmenn nú
þegar byggt kæligeymslur fyrir
allan sinn saltfisk, sem geyma
þarf. Eins og drepið er á hér að
framan, gerði stjórn Ú. A. sér
ljóst, þegar í upphafi, að kælingin
væri eina lausn málsins, en láns-
fjármarkaðurinn hefur verið
þorrinn til hins ítrásta í ýmsar
fjárfestingar, sem þjóðin taldi
nauðsynlegar, og hefur því þessi
framkvæmd orðið útundan, þrátt
fyrir nauðsyn hennar.
Hvað er íramundan?
Því miður er ekki hægt að
segja annað en að heldur horfi
þunglega fyrir togaraútgerðinni í
næstu framtíð, en við verðum að
vera bjartsýnir og gera-okkar
bezta. Togaraútgenðin er orðin
það stór liður í þjóðarbúskapn-
um, að hreinn voði virðist vera
fyrir dyrum, ef hún stöðvast, en
hitt verður ekki séð, hvað þjóðin
hefur lengi efni á því að reka
togarana með táþi. Það ér því
víst, að leita verður úrræða
þangað til þau finnast. Hin nýju
úrræði ríkisstjórnarinnar eru,
eins og stendur, til bóta, þótt
segja verði að aflabrögð og veð-
urfar verður að vera mjög hag-
stætt til þess að endar náist sam-
an. Það er þó höfuðnauðsyn að
verðlag og kaupgjald hækki ekki
úr því sem nú er. Ef sú skrúfa
byi’jar á ný,- verða ráðstafanir
þessar einskis virði áður en varir.
Einn ljós blettur virðist þó
vera framundan nú, sem ekki
hefur verið síðustu árin. Er það
opnun bt'ezka markaðsins. Eins
og allir vita, hefur hann reynzt
hagstæður það sem af er vetri og
væri ekki úr vegi að gera ráð
fyrir að opnun brezka markaðs-
ins hafi einnig góð áhrif á öryggi
þýzka markaðsins, þar sem gera
má ráð fyrir að hann yfirfyllist
síður en ella. Undanfarin haust
höfum við orðið að selja allmikið
magn í Þýzkalandi og hefur sá
markaður verið jafnari nú í haust
en áður.
Aðalframtíðarvonir okkar eru
samt tengdar hinu nýja hrað-
frystihúsi. Við tilkomu þess
breytist öll aðstaða til nýtingar
aflans og öflun íssins. Um afkomu
frystihússins verður en'gu spáð,
og verður fx-amtíðin að leiða það
í ljós, segir Guðmundur Guð-
mundsson að lokum. Og um leið
og eg þakka og kveð forstjórann,
segir hann, og leggur áherzlu á
það, að hann sé ávallt reiðubúinn
að veita allar þær upplýsingar,
sem óskað sé eftir og hann geti
veitt, í sambandi við fyrirtækið.
Birtir blaðið viðtalið í von um
að, lesendur verði nokkru nær
um hag og rekstur þessa mikiV" -
verða fyrirtækis á Akureyri.
E. D,