Dagur - 30.01.1957, Blaðsíða 6

6
D A G UR
Miðvikudaginn 30. janúar 1957
D AGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheirnta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstota í Hafnarstræti 90. — Sínii 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudöguip..
Galddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Einkaliagsmimir íhaldsins
Um rnörg undanfarin áramót hefur þurft að grípa
til sérstakra ráðstafana til þess að forða útgerðinni
frá algjörri stöðvun. Oftast hefur þó ckki betur tek-
izt til en svo, að útgerðin hefur þurft að stöðvast
einhvern tíma, vegna þess að ekki helur verið luigs-
að um það í tíma að gcTa ráðstafanir henni til hjálp-
ar. Þannig stöðvaðist bátaflotinn um næst síðustu
áramót, og ekki var ýtt á flot, fyrr en langt var liðið
á janúarmánuð. Um síðustu áramót varð enn að
grípa til sérstakra ráðstafana til styrktar útgerðinni.
Þær ráðstafanir voru framkvæmdar á þann hátt, að
komizt var hjá allri stöðvun, og bátarnir gátu lialdið
úr höfn strax úr áramótum. Þjóðarbúinu var þannig
forðað frá milljóna tjóni, sem af því hefði leitt, að
hafa allan bátaflota landsmanna bundinn við
bryggju. En þetta kallar Olafur Thors að rétta lands-
mönnum steina lyrir brauð!
íhaldinu svíður að vonum að það skuli nú sann-
ast, að þeirri ríkisstjórn vegni bezt, sem þeir eiga
ekki aðild að. Um 17 ára skeið hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn átt fulltrúa í ríkisstjórn. Allan þann
tíma ltafa þeir lialt tækifæri til að hafa úrslitaáhrif
á gang og afgreiðslu mála. Þeir tóku m. a. þátt í
að skattleggja þjóðina í fyrra, þegar þörf var auk-
ins rekstursstyrkjar til útgerðarinnar. Og þeir myndu
hafa tekið þátt í því nú við þessi áramót, ef for-
sjónin helði ekki hagað því þannig, að nú eru þeir
áhrifalausir. Það má því öllurn vera ljóst, að það er
hvorki af brjóstgæðum né af umhyggju fyrir hag
hins óbreytta borgara, sem kaupmannastéttin og
Sjálfstæðisflokkurinn blása því nú út á meðal fólks-
ins, að vöruverð hækki svo geigvænlega, að aldrei
liafi annað eins þckkz.t. Tilga’ngurinn er sá, að skapa
kaupaæði hjá fólkinu og nota tækifærið til þcss að
losna á fljótan ög; þægilegan liátt Við gíimlait og
ilfseljatllegan vörulager. Siigusagnirnar eiga þannig
að þjóna tvenns konar lilutverki: Braskararnir eiga
að græða, en vöruhamstrið á að skapa upþlausn á
vöru- og peningamarkaði landsins og þjóna þannig
hagsmunum Sjálfstæðisflokksins, setn einskis lætur
ófreistað að gera ríkisstjórninni erfitt um vik. Til
þessa hafa verðhækkunarsögurnar ekki borið tilætl-
aðan árangur, enda er fólkið farið að sjá í gegnunt
vinnuaðferðir íhaldsins. En í augum Sjálfstæðis-
manna var þetta þó sannarlega hvalreki, og líklegt
að í einni og sömu andrá væri unnt að þjóna bæði
hagsmunum braskaranna og flokksins. Þjóðarhags-
munir skiptu þá ekki máli, enda í samræmi við yfir-
lýsingarnar frá síðasta landsfundi.
Merkilegt mál á Alþingi
Hin síðari ár höfum við íslendingar orðið sjónar-
vottar að Jiví, að æ helur sigið meir á ógæíuhliðina
fyrir útgerðinni. Bæði bátaútgerð og togafaútgerð
hefur verið rekin með vaxandi tapi. Til stórfelldra
ráðstafana hefur Jiurft að grípa af hálfú hins ópin-
bera, til þess að forða stöðvun. Jafnan liefur ljár til
styrktar útgerðinni vcrið aflað að einhverju leýti með
auknunt álögum á almenning. Hcfur fólk jafnan
tekið slíkum ráðstöfunum mcð skilningi, jiar cð allir
hafa séð, að aðalúfflutningsatvinnuvegur landsmanna
manna hefur ckki mátt stiiðvast. Aðalvandinn hefur
legið í Jiví, að útgerðin hefur ekki fengið það verð
fyrir afurðirnar, sem [)að hefur kostað að afla ])eirra.
Þeir, sem útgerðarfyrirtækin hafa rekið, hafa tapað.
Sumir liafa haldið því fram, að þeir, sem önnuðust
sölu og dreifingu sjávarafurðanna
erlendis, græddu, þrátt fyrir það, að
útvegsmenn tapi. Það er þess vegna
fagnaðarefni og tímabært mál, að
ríkisstjórnin skuli hafa lagt fyrir Al-
þingi frumvarp um endurskipulagn
ingu á sölu sjávarafurða. Hvort sem
sú tortryggni, sem var.t hefur orðið
í garð þeirra, er afurðasöluna hafa
annazt, er réttmæt eða ckki, ])á fer
ekki hjá því, að aukin samkcppni
á ])essu sviði ásamt opinberu eftir-
liti að einhverju leyti, er vel til
þess fallið að eyða tortryggni og
skapa heilbrigðari verzlunarháttu.
Einkaleyfisaðstaða er jafnan skað-
leg til lengdar. Þess vegna fagnar
almenningur því, að gengið skuli
úr skugga um það, að einstakir að-
ilar græði ekki stórfé á sölu sjávar-
afurða, meðan útgerðin að öðru
leyti er rekin með stórtapi, sent
tckið er úr vasa hins almenna borg-
ara. Enginn ætti því að fagna þessu
lrumvarpi meira en Sjálfstæðimenn,
bæði vegna þess, að þeir hafa jafn-
án talið sig forsvarsmenn frjálsrar
samkeppni og eins vegna hins, hve
mjög þeir virðast hafa borið hag
almennins fyrir brjósti nú upp á
síðkastið, síðan þeir Olafur og
lijarni yfirgáfu ráðherrastólana.
Áfengið og samkomurnar.
HIN SÍÐARI ÁR hefur farið
orð af því, að skemmtisamkomur
séu allslarkkenndar hér á landi,
einkum í sveitum í nágrenni við
kaupstaðina og stærstu þorpin.
Nú er tæplega hægt að skemmta
sér opinberlega, ef dans er um
hönd hafður, án þess að Bakkus
hressi upp á „mannskapinn“. Og
þeir eru að verða ískyggilega
margir, sem fylgja Bakkusi að
málum og nota hann sem skálka-
skjól til að fela minnimáttar-
kennd sína í þeirri trú að þeim
verði allt fyrirgefið, ef vínið
hýrgar taugar þeirra. Almenn-
ingsálitið virðist heldur ekki hart
í dómum sínum gagnvart þessum
vandræðamönnum á samkomum.
Ef þeir greiða sinn inngangseyri,
þá er allt í lagi. Þeim er líka oft
laus krónan ef eitthvað er selt í
sambandi við samkomurnar til
tekjuöflunar. Þá lætur það ekki
illa í eyrum sumra, að áfengis-
neytendur séu nauðsynlegir fyrir
þjóðfélagið til að halda uppi
menningu þess. Já, lengi má með
fölskum fjöðrum skreyta ónýtan
hatt, svo að nothæfur þyki.
Flestar skemmtisamkomur, í
sumum sveitum að minnsta kosti,
hafa upp á lítið annað að bjóða
en dansinn. Aðkeyptir skemmti-
kraftar eru þá svo dýrir, að tekj-
urnar verða litlar eða engar. En
markmið flestra, sem samkomur
halda, er að afla peninga, sem
varið er til áhugamála skemmti-
hafa. Ymis félög vinna að þjóð-
þrifamálum, svo sem slysavörn-
um, líknarstörfum, íþróttamál-
um, skógrækt o. fl. o. fl. Þetta er
í sjálfu sér allt gott og blessað.
En væri ekki stundum betra að
hafa tekjurnar minni og sinna
meira um heiðarleikann? Nú
þykir varla fært að hafa svo
samkomu, að ekki sé hún auglýst
í útvarpi og blöðum, og getur þá
drifið að alls konar óþjóðarlýð úr
öllum áttum, einkum úr kaup-
stöðum og þorpum. Fólki þaðan
finnst sumu, að þegar út í sveit-
irnar er komið, þá megi það um
frjálst höfuð strjúka, enda er eft-
irlitið sums staðar lítið og oft
engin lögregla. Þetta getur að
vísu orðið tekjulind fyrir at-
vinnubílstjórana, en böggull
fylgir skammrifi, ef þeir hafa
stundum drykkjarföng til sölu
meðferðis. Þessi auglýsingastarf-
semi er því oft hæpin, þó að
tekjurnar kunni eitthvað að vaxa.
En það er eins og sumum finnist,
að peningarnir séu aðalatriði og
fyrir þá megi öllu fórna, æru og
heiðri. Sumir reyna að fegra
málstað sinn eða félags síns með
því að telja sér og öðrum trú um,
að vandræðalýðurinn fari eitthvað
annað, ef hann sé útilokaður á
einum stað, og þá sé engu bjarg-
að en nokkru tapað. Eg held að
hver staður megi þó hi'ósa happi,
sem er laus við áfengisdýrkend-
ur og leiðindin, sem af þeim
hljótast. Með þessu er ekki sagt,
að ekki kunna eitthvað að finnast
af slíku fólki innan sveitanna, því
miður. En það bætir þá ekki
málstað neins að láta sér á sama
standa, þó að fjölgi í þeirra
hópi, sem viðhafa drykkjulæti og
óspektir á samkomum.
Mér finnst að það ættu að vera
samtök innan félaga í sveitunum
um það, að auglýsa hvorki í út-
varpi eða blöðum danssamkomur.
Hafa þær eingöngu innansveitar.
Hins vegar er eðlilegt, að
skemmtiatriði, sem vandað er til,
séu auglýst. Það verður að hugsa
meira um það, að skemmtanirnar
fari vel fram, en að afla mikilla
tekna, þó að í góðum tilgangi sé
til þeirra stofnað. Eg tel að ung-
mennafélög ættu; að fara þarna á
undan, enda munu flestar
skemmtanir vera á þeirra vegum
árlega og stundum, að því er
virðist, óþarflega margar. Fjár-
græðgi ýmissa félaga skapa hjá
unga fólkinu skemmtanafýsn og
nautnaþrá, en það leiðir af sér
eirðarleysi og heimtufrekju. Og
ef félögin, hvað sem þau kunna
að heita, gæta ekki sóma síns og
fyllstu ábyrgðar í sambandi við
skemmtanalíf sitt, glata þau
virðingu sinni og tiltrú.
Sveitamaður.
Vel hugsað um skauta-
menn
Skautafélagið á Akureyri var í
gær að sprauta svellin á Brunn-
árflæðum og hyggst að hafa þar
gott skautasvell, ef nokkur kost-
ur er. Ferðaskrifstofan tekur nú
upp áætlunarferðir þangað fram
eftir kl. 4, 6, 8 og 10. — Er fólki
vinsamlega bent á þessar góðu og
hentugu ferðir. — Svellið mun
verða upplýst, eftir því sem föng
eru til.
Skautamót íslands er á næstu
grösum og verður háð á þessum
stað.
Framsóknarvistin í
Sólgarði
Framsóknarvistin var spiluð í
Sólgarði sl. miðvikudag á 24
borðum. Búizt var við að nokkru
fleira fólk spilaði, en inflúenzu-
faraldur hefur gengið í Saurbæj-
arhreppi fyrirfarandi og það mun
hafa hamlað aðsókn. Verðlaun
voru veitt þeim herra og dömu,
sem hæstan höfðu slagafjölda, en
þau Magnús Hólm, Krónustöðum,
og Hólmfríður Sigfúsdóttir í
Villingadal urðu hæst. — Önnur
umferð er spiluð í Sólgarði ann-
að kvöld kl. 9.
ORÐADÁLKUR
—----— KONRÁÐ VILIIJÁLMSSON _________________
Sá, seni orðadálk þennan rilar, les ekki dagblaðið
Vísi með jafnaði. En al tilviljun varð honum nýlega
litið í Vísis-blað frá 8. janúar ]). á. uppi á Amtsbóka-
safni, og brá honum nokkuð í brún við lestur tveggja
sniágreina, er forsfða blaðsins hefst á. — Fyrri greinin
er um brezkan niann nokkurn, George Datvson að
nafni. Grein þcssi er ekki lieill dálkur að lengd. En í
henni komast þó fyrir fimm meinlegar málvillur eða
orðavillur:
Fyrst kemur fyrir talshátturinn: „livergi smeykur
hjörs í þrá“. Talsháttur þessi er rangt með farinn. Hef
ég aldrei heyrt hann öðruvísi en stuðlaðan, og liljóð-
ar liánn ])á svo: hvergi hreeddur hjtirs í þrá. ðfun liann
vcra tekinn úr rímum (mig minnir Andrarímum) og
híjóðar þannig erindið, sem hann er úr:
Sóma gæddur svaraði þá,
sárum mæddur pinum:
Ei er ég hræddur hjörs í þrá,
hlíluni klæddur mínum.
Önnur villan er í orðunum, sem höfð eru eftir lrú
Dawson: „og ég hefi aldrei þurft að biðja hann um
aur tvisvar.“ — Hér á að sjálfsögðu ekki að standa
aur, heldur eyri, og réttlætist þessi leiða málvilla ekki
af öðru en því, að hún mun orðin nokkuð algeng í
götumáli barna í Reykjavík og jafnvel á Akureyri.
Þriðja villan er í orðunum: „Dawson keypti Garden
Court frá öðrum „selfmade" milljónaeiganda." En í
islenzku er ekki sagt: að kaupa frá honum, lieldur:
að kaupa af lionum eða að lionum.
Fjórða ávirðingin er þannig: „Auk aðalhússins, en
framhlið þess er 45 metrar, er sérstakt hús fyrir lnis-
vörðinn og þjónustufólk." Ilér segir aðeins, að frarn-
hliðin sé 45 metrar. En enginn getur vitað af frásögn
þessari, hvort hér er átt við hæð eða lengd framhlið-
arinnar.
Fimmta málvillan eða hugsunarvillan er í því tólg-
in, að talað cr um „raförkuknúnar, enskar og banda-
riskar járnbrautir — lianda börnunum til áð léiká' sér
að.“ Ilér mun átt við járnbrduiarlcstir, éiiiskonar
barnaleikfang. En allir skynbærir menn aottu að vita,
að það er sitt hvað: járnbraut og járnbrautarlest. Eða
mundi nokkrum Islendingi detta í liug að kalla liest-
inn reiðgötu, þó að liann renni reiðgötuna!
Hin sinágreinin er með fyrirsögninni: Svanir Brela-
drottningar skotnir, og verður að tilfæra liana orð-
rétta til þess að sýna byggingu liennar:
„Meira en 100 af svönum Brctadrottriíhgttf' á Tetnps-
á voru skotnir um áramótin.
Ástæðan var sú, að lítið olíuskip hafði sokkið undan
Battersea, og með næsta flóði barst óliuna úr fiðrinu,
cn 100 svanir lentu í olíunni, og’var hægt að ná 200
þeirra og hreinsa olíuna úr fiðriimm, .en 100 . höfðu
gleýpt svo mikla olíu, að ekki var -um. annað að ræða
en að lóga þcim.“
Þannig hljóða hin ámáttlegu orð, og skiiji nú hver,
sem getur. Ekki skil ég.
Hér er fyrst ritað, að „olínna barstjir fiðrinu" og
þyf næst, að.o,lQ9,,svapir,,Ieutu í oIíiinni,,.og var hægt
að ná 200 þeirra og hrein^a olíuna úr íiðrinpm. ,(Sein-
asta orðið stendur svo skýrum stöfum).
Setjum nú svo, að sá blaðamaður Vísis, sem þetta
hefur framleitt, væri ekki „forstokkaðri" en svo, að
hann liti á þessa aðfinnslu sem athugunar verða. Hann
mtindi þá að líkindum afsaka sig nteð því, að hér hefði
orðið sti vangá í prentuninni, að eina lfnu vantaði í
frásögnina, en önnur lína hefði tvíprentazt. — Vera
má, að svo illa liali til tekizt. En væri það nú gild af-
.sökun? Svo væri ekki. Blaðamenn hljóta að vita það
eins vel og ég, að prófarkir að blaðagreinum verður
að lesa með fullri gát rétt eins og annað ])rentað mál.
I þeim mega ekki koma fyrir slíkar orðmyndir sem
„fiðrinum", — og ekki heldur sú stærðfræðilega niðúr-
slaða, að af tölunni 100 verði teknir 200, og \ crði þó
eftir 100!
Þessi og þvílfkur frágangur í íslenzkri blaðamennsku
er því miður ekki einsdæmi. Og blöðin hafa því miður
mikil áhrif á mállar og málkennd þjóðarinnar. Það
mun aðeins vera minni liluti þjóðarinnar, sem veit,
hve íslenzkri blaðamennsku er á síðari tímum orðið
tilfinnanlega áfátt.
Já, ungir og gamlir, karlar og konur! Varið ykkur
á fordæmi blaðanna og lítið ekki á þau sem kennara
ykkar í íslenzkri tungu.
Hár af íslenzkum konum
Hinn 25. nóvember 1871 var svohljóðandi auglýs-
ing í Þjóðólfi:
„Hér til lanu;íns eru komnir tveir rússneskir kaup-
menn, þeir Jóhánnesberg og Valensky, og vilja kaupa
höfuðhár af konum og borga vel. Þar sem ég er að-
stoðarmaður þeirra, bið ég alla gióða landa mína að
styðja lyrirtæki þetta, þar sem mörgum fátækling gefst
]>ar með færi á að fá góða borgun í peningum í aðr*
liöncl.
Brynjúlfur Gunnlögsen."