Dagur - 30.01.1957, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 30. janúar 1957
D AGUR
9
Frá sólhýrum sundum
21. janúar.
Enn hefur enginn vetur komið
hingað til Kaupmannahafnar, svo
að heitið geti. Um daginn komu
hér nokkur korn úr lofti, en þau
tók jafnóðum. Stundum hefur þó
verið smávegis frost að nóttu til
og jafnvel 1—2 stiga fi-ost dag og
dag. Hefur þá verið hálka mikil á
götum og mörg umferðaslys orð-
ið. Er óhugnanlegt að heyra til
sjúkrabílanna, sem aka slösuðu
fólki til sjúkrahúsanna; þeir hafa
forgangsrétt á götum, fara hratt
og þeyta hornið í sífellu. Nei
veturinn er ekki kominn. Menn
muna varla aðra eins tíð um
þetta leyti árs. Fyrstu mánuðir
ársins eru hér venjulega kaldast
ir. Þá er oft erfiðleika við að
stríða í samgöngum á landi.
Lestum seinkar vegna snjóa eða
þær sitja fastar, og bifreiðum
gengur illa að komast leiðar
sinnar, enda eru keðjur ekki not-
aðar, a. m. k. ekki hér í Höfn. En
það sem mestum erfiðleikum
veldur oft á tíðum er ísinn a
siglingaleiðunum. Hafa Danir nú
af því langmestar áhyggjur, að
olíuflutningar teppist, ef vetur
setzt að með hörkufrostum, eins
og alltaf má búast við um þetta
leyti, en olíubirgðir eru litlar og
iðnaðurinn getur ekki án olíunn-
ar verið, auk þess sem mörg
hinna nýrri húsa eru hituð með
olíu. Er þeim Dönum, sem kynda
hús sín með olíu, nú fyrirskipað
að minnka eyðslu sína frá því,
sem áður var, um 20%. Er þá
ekki of hlýtt í stofum, því að þeir
spöruðu hitann áður eins og ann-
að.
Annars finnst Akureyringi kalt
hér, þó að ekki sé þeinlínis frost.
Loftið er svo rakt. Vindurinn
næðir gegnum merg og bein. Um
daginn ætlaði eg varla að geta
snúið lykli í skrá, eg var svo
loppinn, og þó hafði eg verið með
íslenzka ullarvettlinga. Nei,
fóðraðir skinnhanzkar eru víst
það eina, sem dugar.
Mér er sagt, að þetta raka loft
sé hábölvað fyi’ir heilsuna, enda
sé kvefið og gigtin hér hin mesta
plága. — Kunnum við Akureyr-
ingar að meta að vei'ðleikum hið
þui'i'a og heilnæma loftslag í
bænum okkar? Við ættum að
vera þakklátir forsjóninni fyrir
að þurfa ekki að lifa og hrærast
í hi'áslaganum eins og Kaup-
mannahafnai'búar og Reykvík-
ingar.
Iiér sést vai'la trefillaus maður
á götu. Kai'lmennii'nir vefja
treflinum um hálsinn og stinga
endunum inn undir fi'akkann, en
kvenþjóðiri lætur annan enda
trefilsins dinglumdanglast framan
á sér, hinn aftur á baki. Þetta er
tízka. Þegar hvasst er, sveiflast
ti’efilendarnir út frá konunum
eins og fána rá stöng. Þetta er
þorg hinna mörgu trefla.
Nú eru fei'ðamenn fáir hér í
borginni. Á sumi'in eru haldnir
hér margir alþjóðlegir fundir og
ráðstefnur, þá kemur hingað
mikill grúi ei'lendra ferðalanga,
ekki sízt Bandai'íkjamanna, en
skemmtiferðamenn koma ekki
hingað um þetta leyti, þeir fara
til sælli landa í suðri, og ráð-
stefnur eru hér engar nú. Eig-
endur gistihúsa og skemmtistaða
kvarta sáran og segjast tapa. Mér
þykir líklegt, að þeir segi satt.
Möi'g hótel hafa lækkað mikið
leiguna á hei'bergjunum og aug-
lýsa ákaft eftir leigjendum.
Skemmti- og veitingastaðir eru
illa sóttir. Danir hafa ekki efni á
því að fai’a út og skemmta sér,
og líklega sízt í þessum mánuði.
Um daginn var lokað fyrir fulit
og allt einum elzta og stærsta
skemmtistað borgarinnai', Nat-
ion Scala, sem rekinn hafði vei'ið
með tapi um margra ára skeið.
Þolinmæðin brast hjá lánar-
di'ottnunum. Nori'æna samvinnu-
sambandið á húsið, og hafa verið
uppi um það tilgátur í blöðunum,
að þar verði nú sett á stofn kvik-
myndahús eða leikhús — eða að
húsið verði jafnvel rifið og sam-
vinnumenn byggi stórhýsi á
grunninum, en ekkei't mun
ákveðið enn í því máli, nema
hvað þar mun ekki verða veit-
inga- og skemmtistaður framai'.
Kaupmannahafnarbúar sakna
National Scala, og fjölmenntu
þeir þangað síðasta kvöldið
kveðjuskyni.
Hér stendur nú yfir fi-amtal til
skatts, og bei'a menn sig illa, því
að bæði eru skattar háir og
skattayfirvöld miskunnarlaus.
Undanfaxma daga hafa blöðin
verið hálffull af upplýsingum og
leiðbeiningum fyrir framteljend-
ur. Satt að segja hef eg lesið lítið
af þessu — enda enginn
skemmtilestur — en hart þætti
sumt það aðgöngu á íslandi, sem
aumingja Danirnir verða að þola,
eftir því sem eg hef komizt næst.
Skattayfirvöldin hafa auga á
hvex-jum fingri og horfa á ráðslag
hvers manns allt árið; hver mað-
ur hefur sitt spjald, og á það er
ritað allt hans framferði í pen-
ingamálum, hvað hann hefur
keypt sér á árinu, hvað selt o. s.
frv. Nei, það er víst enginn
hægðarleikur að slá ryki í augu
þessai'a yfirvalda, og það þykir
möi'gum ósköp sárt sem von er
til. Hér er því áhyggjusvipur á
mörgum, en þetta lagast vafa-
laust, þegar framtölum hefur
verið skilað og sólin hefur hækk-
að meir á lofti. Ö. S.
Axel lóhannsson:
Hverjir bera ábyrgðina?
Heimili og skóli
tímarit um uppeldismál.
6. hefti 15. árgangs hefst á jóla-
hugleiðingu eftir Hannes J.
Magnússon skólastjói'a á Akur-
eyri, Olafur Gunnarsson sálfi'æð-
ingur skrifar fi'ásögn af móti
norrænna lestrai'sérfræðinga,
Ái'elíus Níelsson gi-einina Piltur-
inn við öskustóna, ritstjói'inn,
Hannes J. Magnússon, skrifar
Um aga, ennfi'emur um Júdit
Jónbjöx-nssdóttur fimmtuga.
Heyrzf hefir og sagt er
Mér finnst, úr því að farið er
að ræða opinbei'lega um meðferð
á saltfiski á fiskvei'kunarstöð Út-
gerðai’félags Akureyringa h.f., þá
sé naúðsynlegt að hafa eitthvað
ákveðið að tala um, svo að hægt
sé í bili að hlífa oi'ðunum:
Heyrzt hefur og sagt er.
Síðastl. ár sendi Útgerðai'félag
Akui'eyringa h.f. 68.828 pk. af
óverkuðum saltfiski til útlanda
(ýsa, ufsi, langa og keila ekki
meðtalin). Af þessu var í fyi-sta
flokki 32.7%, öðrum flokki 43.8%
og í þi-iðja flokki 23.5%. Af þessu
fiskmagni er flutt út fyrri hluta
áx'sins, eða til júníloka 37.245
og þar er útkoman 45.6% í fyi-sta
flokki, 37.8% í öðrum flokki og
17.6% í þi'iðja flokki. Enginn út-
flutningur héðan á sér stað fi'á
júnílokum til septembermán. Þá
fer nokkuð af smáfiski, en stór-
fiskur fer enginn héðan fyrr en í
desember.
Þegar í vor var farið að tala um
væntanlegan útflutning héðan til
ítalíu, og framkvæmdastjórar og
fiskimatsmenn voru þar syðra að
semja og selja fisk, en ekkert
gekk og ekkert fór þangað af
okkar fiski fyrr en 11. desember
1620 pakkar og 28. desember 7835
pakkar. Gert var ráð fyi'ir að
þessi fiskur færi mikið fyrr en
raun vai'ð á.
Þeirri spui-ningu, hvernig
stendur á því, að fiskurinn, sem
metinn var í vetur, kemur verr
út í mati en hinn, sem metinn var
í vor og sumar, býzt eg við að
svarað verði á fleiri en einn hátt,
en eg svara henni hiklaust þann-
ig, að allur sá fiskur, sem
geymdur er lengi í salti, hvoi't
sem hann er hi'eyfður eða ekki,
blakknar og verður aldrei hjá
því komist, þó að honum væi'i
umstaflað einu sinni í mánuði og
alltaf skipt um salt. En þess er
krafizt, að fyrsta flokks fiskur sé
blæhreinn og hvítur. Ennfremur
það, að lifur, sem töluvert bar á,
smitar alltaf meira og meira út
fx'á séi', séi'staklega ef hlýtt er.
Hvað matsmennii-nir segja um
þetta veit eg ekki, en þetta er
mín skoðun.
Um saltið er það að segja, að
nóg hefur vei'ið saltað, en van-
söltuðum fiski úr fyrstu söltun
er erfitt að bjai'ga. Við höfum
notað nokkuð af salti, sem við
höfum þvegið, og tel eg það
vanzalaust, ennfremur salt úr
fiskinum, sem tekið er upp úr
skipinu jafnóðum og skipað er
upp, dálítið af nýju salti, en lítið
af óþvegnu salti, sem fallizt hefur
til á stöðinni. Óþvegið salt höf-
um við notað í ufsa, sem við
vei'kum, og hefur x-eynzt vel.
■ Nú hef eg reynt að skýra þetta
í fullri alvöru og algjörlega ótil-
kvaddur ,en hitt tel eg mér skylt
að lofa húsbændum mínum að
fylgjast með, hvað eg skrifa um
þetta mál, þó eg geri það á eigin
ábyrgð.
Akureyi'i, 23. janúar 1957.
Jóhannes Jónasson.
Mér hefur vei'ið sagt, af máls-
metandi mönnum hér í bæ, að eg
sé talinn einn af þeim, sem beri
út slúðursögur um Útgei'ðarfélag
Akureyringa h.f. Þessu mótmæli
eg, og sendi aftur heim til föður-
húsa. Sé eitthvað rétt eftir mér
haft um það félag, þá er það
sannleikur, sem eg mun standa
við, hvar sem er. Hér á eftir mun
eg segja fi'á ýmsu, sem eg hef séð
og reynt, og ekki bera aðra fyrir.
Dottað á verðinum.
Hógværa og heiðarlega gagn-
rýni tel eg nauðsynlega, en stjórn
Útgerðarfélags Akureyi'inga h.f.
hefur ekki verið svo lánsöm um
dagana, að njóta hennar, frekar
mætti segja, að hún hafi hlotið
oílof, sem sjaldan skerpir at-
hyglina, og mér er nær að halda
að hún (stjórnin) hafi dottað á
verðinum, og það þurfi átök, sem
gætu kostað leiðindi, til að vekja
hana. Vel og skörulega var af
stað farið, með byggingu þurrks-
og fiskgeymsluhúsa, en snögglega
kom stöðvun í byggingarnar, en
togurunum fjölgaði. Hvar átti nú
að geyma fiskinn? Ráðið kom,
það átti að geyma mikið af hon-
um úti, og það yfir sumai'ið, við
mjög vafasamar og erfiðar að-
stæður. Hvað hefur reynzlan sýnt
undanfarin ár? Óeðlilega rriiklar
skemmdir á saltfiski hjá félag-
inu, sem engum heilvita manni
dettur nú í hug að efa, að rétt sé
frá skýrt. En þurfi nú samt sem
áður frekari sannana, þá er nær
tækt að fletta upp í útflutnings-
skýrslum félagsins og sjá þar
svai't á hvítu flokkunina á fisk-
ms erum við lausir við þann
ósóma og er vel. Þá segir orðrétt:
„Togaraútgerðirnar verða að eiga
sjálfar allan þann fisk, sem skip-
in veiða, hagnýta hann réttilega,
flytja út sem góða mai'kaðsvöru.
Til þess að þetta geti orðið að
veruleika, þurfa útgerðirnar að
hafa góðar aðstæður í landi, eiga
sjálfar kældar saltfiskgeymslur,
hraðfi'ystihús, skreiðarskemmur,
þurrkhjalla og þurrkhús, allt
miðað við það fiskmagn, sem
væntanlega berst útgei'ðinni."
Til að byggja upp það nauð-
synlegasta, lagði eg til að ríkis-
stjórn tæki og ábyi'gðist 100
millj. króna lán, hérlendis eða
erlendis, eftir því sem fyrir lægi,
skipti því síðan réttilega milli
togaraeigenda og sæi um, að það
yrði einungis notað til áðurtaldra
fi'amkvæmda. Ríkisstjórn fslands,
sem þá sat við völd, tók hvorki
tillit til þessara eða annax'ra
ágætra tillagna frá sjö manna-
nefndinni, sem þá sat á rökstól-
um. Heldur laumaði hún að
hverjum togara, nokkur þúsimd
krónum á dag í vasapeninga, sem
óefað var það næst vitlausasta
sem hægt var að gera til við-
í-eisnar togaraútgerðinni. Akui'-
eyringar góðir, hvernig haldið
þið, að hér hefði verið umhoi'fs
nú, ef mínar tillögur eða aði'ar
sama eðlis hefðu komið til fram-
kvæmda þá? Útgerðarfélag Ak-
ureyringa h.f. hefði fengið um 10
millj. króna lán, vafalaust með
allsæmilegum kjörum. — Hrað-
fi'ystihúsið væri nú í fullum
gangi og ýmislegt fleira hefði
verið hægt að gera útgerðinni
hér til stuðnings.
Fjöregg bæjarféiagsins.
Hinn 24. mai'z 1954 skrifaði eg
smágrein í „Dag“, þar sem eg
örfaði fiskeigendur til að byggja
kælda saltfiskgeymslur, og
sýndi fram á með rökum, sem
standa óhi-akin, að kæld salt-
fiskgeymsla, sem tæki ea. 1000
smálestir, borgaði sig á einu ái'i,
með því einu, hvað fiskurinn yrði
vei'ðmeiri til útflutnings. Við-
víkjandi bönkunum sagði eg
þetta m. a.: „Þeir lána stói'fé út
á fullstaðinn saltfisk, það ætti því
að vera trygging fyrir þá að lána
fé til fiskihúsabygginga, þar að
auki stói'eykur það gjaldeyrii'inn
og er landi og þjóð mikilsvei't
þjónustustarf." Þá minnist eg á
hi'aðfi'ystihússmálið, tel foi'svai's-
menn þess líklega til stórra átaka,
og áleit þá, að þeir hefðu óskipt
traust allra bæjarbúa til að koma
þessu stórmáli örugglega í höfn.
Útgerðarfélagið tel eg fjöi'egg
bæjarfélagsins, en því miður
finnst mér nú, að það hafi vei'ið
kreist óþyrmilega, en vonandi
brotnar það ekki. í gx'ein í „Degi“
24. apríl 1954, ræði eg nokkuð um
hina miklu þörf fyi'ir bætta að-
stöðu togaraútgerðarinnar. Þar
fordæmi eg, sem marglr aðrir, að
taka upp til viðreisnar togaraút-
gerðinni hið svokallaða báta-
gjaldeyrisfyrii'komulag, nú loks-
Úrræðin þola enga bið.
Nú munu einhvei'jir segja, því
er maðurinn að rifja þetta upp,
það er komið sem komið er, og
ekki fullgerum við hraðfrysti-
húsið, byggjum yfir saltfisk eða
borgum skuldir með tillögum
einum, þó að frambærilegar séu.
Rétt er það, en mér var gefið til-
efni til að staldra við og líta um
öxl, og stundum getur það verið
nokkuð lærdómsríkt, þó að það
verði kannski ekki talið það í
þessu tilfelli. Ríkisstjórpir und-
anfai'inna ára hafa notað styi'kja-
leiðir til viðreisnar útgei'ðinni, og
bætt nýjum við, þegar þær
gömlu hafa bognað, því miður
eru þær ennþá við líði, en nú-
verandi ríkisstjóm hefur gert
virðingarverða tilraun til úrbóta,
og vonandi tekst henni, með
stuðningi góðra manna, sem sýna
vilja áræði, fórnfýsi og dreng-
skap í verki, að skapa útgei'ðinni
vai-anlegan, traustan reksturs-
grundvöll, þá er vel.
Mér þætti ekki óeðlilegt þó að
stjórn Útgei'ðai'félags Akureyr-
inga h.f. hefði haft allerfiða
drauma nú undanfai'ið. Það er
orðið opinbei't leyndarmál, að
hún þai'f að ráða fram úr miklum
vandamálum, sem ekki þola langa
bið.
(Framhald á 11. síðu.)