Dagur - 08.05.1957, Side 5

lliðvikutlaginn S. maí 1957
DAGUR
5
/XM DÁG-INN OG VEGINN
*r»•*
að
von að íslendingi verði þungt
fyrir fæti að hnekkja henni.
Er vinnufúsum höndum ofaukið?
Einn landsmanna af hverjum
fimm þreyta próf í hinum ýmsu
skólum um þessar mundir. —
Handgrannir menn og fölleitir
sitja yfir bókum sínum, þótt
sumar sé gengið í garð. Jafnvel
börnunum er meinað samlíf og
samstarf við vorið og gróandann.
Brátt er þó þessu lokið. Skóla-
dyrnar eru opnaðar upp á gátt og
fimmti hluti þjóðarinnar losnar
um stund undan lærdómsfjötr-
um. Ohemju mikið vinnuafl losn-
ar úr læðingi og ekki þarf að
kvarta undan því að verkefni
skorti. Samt sem áður hefur
margt ungmennið þá sáru
reynsluj að .vinnuna vantar þegar
til á að taka. Skólakerfi okkar er
á ýmsan hátt vel og að minnsta
kosti mikið skipulagt. Um hitt er
lítið rætt, að börn og unglingar
verði að fá vinnu að námsvetri
loknum. Yngsta kynslóðin í sveit
unum er heima hjá pabba og
mömmu og þar er litlum hönd-
um ekki ofaukið. Uppeldisfræð-
ingur einn hefur látið svo um-
mælt, að uppeldisvandamál
þurrkuðust út af sjálfu sér þar
sem fólkið hefði land og húsdýr
og börnin gætu verið með for-
eldrum sínum að starfi. En hvað
þá um kaupstaðai’börnin. Þau,
sem ekki fá fasta vinnu við sitt
hæfi, eru hrein plága fyrir alla
aðila. Sveitin heillar mörg þeirra
og margir sveitamenn hafa full
not fyrir, röska sti'áka og ei-nnig
Á fyrra ári, stuttu fyrir ái'a-
mótin, gaf Almenna bókafélagið
út safn af smásögum eftir Nó-
belsverðlaunaskáldið Faulkner.
Faulkner er mjög sérstæður
rithöfundur, sem fer sjaldan eða
aldi'ei troðnar leiðir. Hann er tal-
inn „fjölhæfastur sníllingur í
sögutækni vestan hafs“. Um
hann sagði eitt sinn annað amer-
ískt skáld, Hemingway: „Eg væri
ánægður með að vera aðeins um-
boðsmaður hans.“
Stílbrögð Faulknei-s og furðu-
persónur í sögum hans gei'a hann
toi'þýddan á aðx-ar tungur.
Smásögurnar, sem út komu hjá
Almenna bókafélaginu fyrir ára-
mótin eru þýddar af Kristjáni
Karlssyni bókmenntafræðingi frá
Húsavík. Hefur þýðing hans vak-
ið mikla athygli þeirx-a manna,
sem vita hvað til þarf að þýða
þennan höfund.
Hinn víðförli rithöfundur
Kristján Albertsson getur þýð-
ingarinnar í bókmenntayfirliti er
.hann ski'ifar í París 21. f. m. og
birt er í Morgunblaðinu viku
síðar. Farast honum orð á þessa
leið:
„Loks hefur það kraftaverk
tekizt, að þýða safn af Smásög-
um William Faulkner’s svo á ís-
lenzku, að hann hefði ekki gei't
það betur sjálfur, þó að hann
hefði kunnað alla þá íslenzku,
telpur. Foreldrar fullyrða,
börnin komi þroskaðri og betri
börn úr sveitinni á haustin. Ef-
laust er þetta rétt. En nú er svo
komið að sveitaheimilin geta
ekki tekið á móti nema tak-
mörkuðum hluta þeiiTa kaup-
staðabarna, sem í sveit þyi'ftu og
vildu vera. Stafar þetta meðal
annars af því að hlutfallið milli
fjölda heimila í sveit og kaup-
stað verður æ óhagstæðai'a að
þessu leyti. Án þess að fjölyi't sé
um þessa hluti, skal á það bent
að með félagslegum samtökum
má eflaust koma langtum fleiri
börnum í sveit en nú er gert og
þá báðum aðilum til hagsældar.
Enn fi-emur má minna á að böi'n-
um er ekkert verra gert en þeim
sé komið niður sem einhvei'jum
brúðum, er ekki þurfi að vinna.
Hnýtur í hverju spori.
Ritstjóri íslendings er venju
fi'emur hrösull í síðasta blaði
sínu. Virðast gi'einakoi'n í Degi
hafa valdið þeirri jafnvægis-
truflun að hann hnýtur í hvei'ju
spoi'i.
í foi'síðugi'ein segist í'itstjór-
inn ekki skilja útreikninga Dags
um kaupmátt launanna og vísi-
töluna. Vonandi tekur hann það
ekki illa upp þótt honum sé vin-
samlega ó það bent að hér var
ekki um útreikninga blaðsins að
ræða heldur greinargerð frá Al-
þýðusambandi íslands, sem blað-
ið birti orðrétta. Er ekki nema
|Sem til var, en auk þess haft til
fyndni og bragðvísi til að liðka
tunguna og bæta, eftir því sem
með þurfti. Með þessari bók tek-
ur þýðarinn Kristján Kai'lsson
sæti á bekk með þeim, sem koma
við þróun íslenzks sögumáls á
okkar öld. Bókin er síðasta afrek
Þingeyinga í ritmennt — og eitt
af þeim ótrúlegri. Maður fer að
halda að íslenzkunni sé ekkert
ofvaxið í þýðingum, ef saman
fara þekking á tungunni, listræn
ímyndun og hárfínn smekkur.“
Dagur telur vel við eiga að
birta þessa umsögn, af því hún
er dómur merks bókmennta-
manns um verk ungs Norðlend-
ings.
Ómerkilegur ritháttur.
í forystugrein síðasta íslend-
ings segir svo: „Lætur hann (þ.
e. stjói-nmálaritstj. Dags) í veðri
vaka að ekki sé ástæða til að
harma lélega veti'ai'vertíð, þar
sem útgerð ríkra manna beri sig
með lakara móti upp á síð-
kastið.“
Umi'ædd gi'ein í Degi hljóðar
svo, orðrétt:
„Auðmennii'nir, sem gera út
Sjálfstæðisflokkinn og leggja
honum til fjármuni, hafi sem sé
átt að fá gróðaaðstöðuna í stað-
inn, eftir pólitískum leiðum, eins
og áður. Svo hefði mátt bæta því
við í lokin. sem fi'áleitt var þó
nauðsynlegt, að þessi útgerð
ríkra manna bæri sig heldur
með lakara móti upp á síðkastið."
Svo sem sjá má af þessu
blandast útgerð hinna ríku
manna, sem gera út Sjálfstæðis-
flokkinn, og vetrarvertíð sjó-
manna, saman í höfðinu á stjórn-
málaritstjóra íslendings, svo
honum séu ekki verri hvatir
ætlaðai'.
Hagalín og folaldsmerin.
í nýlega útkomnu hefti Dýra-
verndarans er vikið að eyiirzkum
bændum í miður vinsamlegum tón.
Tilefnið er meðal atinars frétta-
klausa framan úr Eyjafirði um
liryssu, sem kastaði úti x frosti og
hríð í vetur, er birtist í Degi og
síðan í fleiri blöðum.
Guðm. Hagalín, sem er ritstjóri
Dýraverndarans, birtir síðan langar
hugleiðingar um fréttina. — I.íkir
hann atburðinum við lxælislausar
ekkjur og einstæðingsstúlkur, sem
fæddu börn sín milli Ixæja, og telur
hvort tveggja smánarblett á þjóð-
inni. Þá segir hann, að blaðamenn
lxafi komizt í hrifnistemningu
yfir fréttinni, í stað Jxess að gera við
iiana verðugar athugasemdir.
Skáldsýnir Hagalíns munu senni-
lega eitthvað vera farnar að dofna
og sorast, og illstætt mun honum á
því, að líkja saman líffræðilegri
hreysti kvenna annars vegar og úti-
göngumera hins vegar. Eflaust eru
til menp, sem fara illa með skepnur,
og skal Jxví ekki mælt nein bót.
En tii hæfilegrar og réttlátrar
umvöndunar skepnuníðingum. ætti
Hagalín að leita á fengsælli miðum
en í Eyjafirði.
Ritstjóri „Islendings" birti um-
rædda grein Hagalíns í síðasta blaði
sínu, og er liún sumarkveðja hans
til æskustöðvanna, fram í Eyjafjörð-
inn.
Hörgull er á góðum, íslenzkum
dýramyndum. Hefur Dýraverndar-
inn borið þess greinileg merki. I leit
sinni að góðum myndum í ritið,
fann Jxó Hagalín eina og hæfilegan
stað fyrir hana. — Myndin var af
Bjarna Benediktssyni. Má þó ætla,
að lesendum hefði verið kærkonnx-
ari mynd af eyfirzkri folaldshryssu
eða einhverju öðru þekku húsdýri.
ORÐSENDING
Þeir, sem ætla sér að fá eintak
af hinni nýju ljóðabók minni,
þurfa að láta mig vita strax.
Bókin kemnr út í næstu
viku og verður aðeins seld til
þeirra, sem liafa pantað hana
fyrirfram.
Rósberg G. Sncedal.
Sími 2196.
„Síðasfa afrek Þingeyinga í rif-
menní -og eitf af þeim ótrúlegu”
Öskalandið
„Það er lífsnauðsyn fyrir íslendinga að fá að-
stöðu til að leggja upp afla til verkunar
á Grænlandi44
„Grönland er Danma-i'ks Vind-
ue um mod den stofe Verden,"
sagði I. C. Kristensen eitt sinn á
fjölmennum fundi í Kböfn fyrir
mörgum áratugum síðan'. ■
Þennan glugga eiga Ðáríir ekki,
heldur íslendingar. Ef hendi
næst að vísa um það í eigin orð
Danmerkur um það á þingi SÞ. í
nóvember 1954, að Grænlánd hafi
verið hluti af íslenzka þjóðfélag-
inu allt aftur á víkingaöld, og
eigin orð danska utanríkismála-
í’áðuneytisins um þetta sðma efni
skömmu síðar heima í 'Dahmörk.
Þessar yfirlýsingar dönskú ríkis-
stjórnarinnar sjálfrar og um-
boðsmanna hennar 1954yfalla og
alveg saman við orð og gerðir
stjórnarinnar í Khöfn 1814, er
hún lét Grænland fylgjást með
íslandi burt fi'á Noregi og undan
Noregs ki'únu.
,En raunveruleikinn sjálfur
ætlar langsamlega að yfii’stíga
þær vonir, sem menn hafa gert
sér um auðæfi Grænlands og
þýðing þess fyrir alþjóðleg við-
skipti. Það viiðist ekki langt
undan, að í ljós komi fyi'sti vís-
ii'inn að því, að verzlunai'borgir
Noi'ður-Kanada rísi upp í
Vestribyggð. Námuauðæfi Gi'æn-
lands virðast ætla að yfirgnæfa
allar vonir í þeim efnum. En hald
íslands á þessum auðæfum er
eitt af frumskilyrðum fyi'ir því,
að upp geti risið arðbær stóriðja
við vatnsaflið og íslausu hafnirn-
ar á íslandi.
Auk landbúnaðarskilyrða eru
á Gi’ænlandi ágætustu beitai'lönd
fyrir miljónir sjálfala og hálf-
villtra hreindýra.
En þau auðæfi Grænlands, sem
ísland líðandi stundar hefur brýn
asta þöi'f fyrir, eru fiskimiðin.
Á undangenginni vetrai'vei'tíð
hafa íslendingar og hörðustu
keppinautar þeiri’a á fiskmörk-
uðunum, Fæi'eyingar, fiskað í
bróðei'ni saman á fiskimiðunum
við ísland. Ef Færeyingar legðu
nú árar í bát eins og íslendingar,
eða héldu skipum sínum áfi'am í
taprekstri, það sem eftir er af ár-
inu mundu íslendingar ekki
standa eins höllum fæti í sam-
keppninni og i'aun er á. En svona
horfir málið ekki við. I stað þess
að di-aga skip sín upp í naust,
sigla Færeyingar þeim til Vest-
ur-Gi'ænlands. Og sum skip
þeirra eru fyrir löngu þangað
farin.
Hvað bíður svo færeysku skip-
anna þai-na vesti’a? Aflauppgi'ip,
sem hvergi eiga sinn líka! Þegar
um 1360 sagði síx'a ívar Bárðar-
son, sem um ca. 20 ár (fi'á 1431
til ca. 1360) var einn af í'áðs-
mönnum Gai'ðakirkju og fór að
líkindum allar þær 5 ferðir um
Garðabiskupsdæmi í Ameríku,
sem Nicolas of Lynn kennir sér í
Invento fortunata, að mcira fiski
sé við Grænland en nokkurs
staðar annars.
Þetta mikla fiskf, er ávöxtur
tveggja hafstrauma, heits og
kalds, er mætast við Grænland.
Einhvern tíma að vetrinum
hrekur sjávarkuldinn á grunn-
unum við Gi'ænland fiskinn ofan
í volga sjóinn fyrir neðan 100
faðma dýpi. Á vorin, þegar skip-
in koma til Grænlands, standa í
höllum grunnanna við Vestur-
Gi'ænland á 130—150 faðma dýpi
30—40 faðma þykkar kasir af
þoi'ski, sem bíður þess, að sjór
hlýni svo við botn á grunnunum,
að þorskur geti gengið inn á þau,
en til þess þarf hiti við botn að
verða' rúmar 2° á Celsius (en
3° fyrir lúðu). Um miðjan júlí
verður sjói'inn svo heitur, að
þoi’skurinn getur gengið upp á
grunnin. Dreifist hann þá um all-
an sjó og eltir loðnu og síli. Hann
sækir bæði inn að landinu og
norður grunnin.
Er veiðiskipin koma til Gi'æn-
lands á vorin, leggja þau línur
sínar ofan í fiskikasii'nar í höll-
um grunnanna, og þar er strax
örugglega fiskur á hverju járni.
Botnvöi’pungai'nir mega aðeins
toga örstutta stund, ef varpan á
ekki að rifna utan af veiðinni. —
Skipin liggja þarna kyrr, því að
mestallur tíminn fer í aðgei'ð á
fiskinum, en sjálf veiðin er
skjóttekin.
En eftir miðjan júlí verður að
breyta um veiðihætti.
Ef ísL veiðibátar vildu reyna
veiði við Grænland fram að
miðjum júlí, þyrftu þeir helzt að
vera um eða yfir 150 tonn, og
hafa eins mai’ga menn og mögu-
legt er að flytja til aðgerðar á
aflanum.
Það er óumdeilanleg lífsnauð-
syn fyi'ir íslendinga, að fá að-
stöðu til að leggja upp afla til að-
gei'ðar og vei'kunar á Græri-
landi. Á tímanum fram að miðj-
um júlí mundu ísl. bátar og botn-
vöi'pungar geta landað sannarleg
um ósköpum af afla á Grænlandi,
ef þeir losnuðu við það að gera
að aflanum um boi'ð, gætu Jxeir
lagt aflann upp óslægðan, aðeins
blóðgaðan.
En til þess að fá þessu fram-
gengt, vei'ða íslenzk stjórnarvöld
að, krefjast þess, að Danir af-
hendi íslandi Grænland og sækja
það mál í alþjóðadóm, náist ekki
viðunandi samningar. Fyrir
þessu velferðarmáli þjóðar vorr-
ar hefur Pétur Ottesen háð lát-
lausa baráttu allt síðan lýðveldið
var stofnað, baráttu bæði innan
flokks síns, Sjálfstæðisflokksins,
og á Alþingi, En þótt næstum því
allir vitiboi-nir menn sjái nauð-
syn þessa máls, hafa stjórnmála-
menn vorir ekki enn lagt því það
lið, sem það á skilið. Hér þarf að
vei'ða á skjót bi'eyting.
Jón Dúason.
Fólksbifreið til sölu
Góðir greiðsluskilmálar.
Afgr. vísar á.