Dagur - 15.01.1958, Síða 5

Miðvikudaginn 15. janúar 1958
D A G U R
5
Ur skýrslu rannsóknarnefndðr U.
(Framhald af 1. síðu.)
Verðlagning landbúnaðarvara
(Framhaíd.)
Kostnaðarliðir.
Samkvæmt samanburðarskýrslu
nefndarinnar um ýmsa kostnað-
arliði kernur þetta í ljós varðandi
árið 1955:
Ak.skip: Sam.b.skip:
(meðaltal í þús. k.r)
Kaup skipv. 2501 2471
Fæðiskostnaður 341 334
Viðhald 719 608
Tryggingar 290 334
Veiðarfæri 506 720
Olíur 949 902
Kostn. í höfn 489 496
ís og salt 342 277
Kostn. erlendis,
vextir o. fl. 757 539
Meðalkostn. samt. 6893 6378
Árið 1956 (eins talið):
Kaup skipverja 3050 2836
F æðiskostnaður 505 387
Viðhald 604 632
Tryggingar 314 360
Olíur 1512 1245
ís og salt 449 369
Vinnulaun í landi 486 468
Veiðarfæri 755 741
Meðalkostn. samt. 7675 7039
Eins og sjá má af þessu yfirliti
er meðalkostnaður við úthald
togaranna hér um % millj. króna
hærri 1955 og 600 þús. kr. hærri
1956 en samanburðafskipanna. —
Flesta liðina, sem hærri eru hjá
Akureyrarskipunum telur nefnd-
in eðlilega. Þó telur hún fæðis-
kostnað hærri hér en fullskýrt
megi telja, en bendir á, að
Reykjavíkurskipin .. njóti mjög
hagkvæmra innkaupakjara. Og
verður þá spurningin: Hví
skyldu Akureyrarskipin ekki
geta aflað sér- slíkra eða öllu
heldur útgerðin fyrir þau?
Viðhald, sem er allmiklu hærra
1955 hjá togurunum hér en sam-
anburðarskipunum, stafar frá
flokkunarviðgerð eins þeirra, og
snýzt þetta svo við 1956.
Olíui' eru hér di'júgum hærri
kostnaður, en það skýrir nfendin
með aðstöðuleysi hér fram á árið
1956 að taka hér ódýrari gerð
brennsluolíu.
ís og salt er hér hærri liður
sökum meiri söltunar hér á afla,
en salt dýrara en ís. Einnig er
bent á, að um skeið bjuggu Ak-
ureyrartogararnir við það mikla
óhagræði að verða að sækja ís í
staði utanbæjar, stundum til
Reykjavíkur.
Skreiðarverkunin 1955—56.
Nefndin hefur gert yiirlit um
verkun skreiðar og útkomu liennar
hjá Utgerðarfélagi Akureyringa h.f.
árin 1955—1956, byggða á töldum
skreiðarbirgðum íélagsins 1. jan.
1955 sem upphaístölum. Samt vilj-
um við benda á liclztu niðurstöður
hennar:
Eins og fram kemur á'-nieðlylgj-
andi fylgiskjali, gengur Ú. A. út frá
að innvegið fiskmagn upp úr skipi
skili 17% af skreið til útflutnings.
Verður það að teljast mjög varlega
áætlað, miðað við ]>að, sem almennt
er gengið út frá, og að engin sér-
stök óliöpp komi fyrir í verkuninni.
Eins og fylgiskjalið ber með sér,
eru bæði árin tekin saman í eitt
samfellt tímabil. Ástæðan til þessa
er sú, að ekki verður greint aí fylgi-
skjölum t. d., að eðlilegur útflutn-
ingur eigi sér stað vegna birgða pr.
1. jan. 1955. Hins vegar sést Ijós-
lega, að útflutningur af talinni 1955
framleiðslu er rúm 59 tonn umfram
það, sem verkunin það ár ætti að
geta gefið tilefni til.
Af þessu sést, að framleiðsla milli
ára hlýtur að blandast sámáii í út-
flutningi, og varð því óhjákvæmi-
lega að taka bæði árin saman í einu
lagi.
Hvað þetta tveggja ára tímabil
áhrærir, kemur í ljós, að meðalverð
alls skreiðarútflutnings á þessum
tveim árum verður kr. 8.50 pr. kg.
Hins vegar er birgðaverð í reikn-
ingum félagsins 1. janúar 1955 kr.
10.00 pr. kg, en það svo lækkað i lok
ársins í kr. 9.00, og nemur sú lækk-
un á birgðunum kr. 625.000.00, sem
bókfært tap á því ári. Heildarút-
flutn. bæði þessi ár varð 640.630
kg, og er því mismunurinn milli
birgðaverðs og útflutningsverðs á
þessu magni kr. 320.315.00. Verður
þetta að teljast bein verðmætisrýrn-
un og þáttur í reksturstapi á skreið-
arverkuninni.
Magnrýrnun á sér einnig stað á
þessu tímabili, sem er mismunur
milli taldra birgða Ú. A. í reikn-
ingum 31. jan. 1956 og þess skrcið-
armagns, sem nefndin telur að ætti
að vera lil á þessum tíma. Nemur
sú rýrnun samtals 46.374 kg, en það
verður í verðmæti á meðalútflutn-
ingsverðmætinu kr. 394.179.00.
Samanlögð verðmœlis- og magns-
rýrnnn verður þvi kr. 1339.-t9-t.00
bccði árin.
A það skal aftur bent, að allar
ofangreindar niðurstöður eru bvggð
ar á birgðaskráningu Ú. A. sjálfs í
upphafi tímabilsins, og einnig end-
anlega i lok þess, þ. e. pr. 31. des.
1956.
Skreiðarverkunin 1957.
Við athugun skreiðarverkunar-
innar áfram til síðustu áramóta,
eins og nel’ndin hefur gert eijir
upplýsingum frá lyrirtækinu og
viðkomandi útflutningsaðilja, um
innvegið fiskmagn til herzlu 1957
annars vegar en útflutnings hins
■\egar, kemur í ljós, að skreiðar-
birgðirnár pr. 31. des. 1957 ættu
að vera 420.405 kg. Þær reyndust
hins vcgar vera 120.740 kg. Mis-
munurinn, það er endanleg magns-
rýrnun er 299.665 kg.
Hin mikla rýrnun í skreiðarbirgð-
um félagsins pr. 31. des. 1957, sem
er uin 299 tonn, gæti að nokkru
lcyti stafað frá tímabilinu fyrir 1.
jan. 1955, par sem sýnilegt er, m. a.
af sölureikningum og upplýsingum
frá starfsmönnum félagsins, að
framleiðslan blandast mcira og
minna saman milli ára.
Þar sem svo litlar birgðir eru nú
fyrir hendi, afskrifast þessi rýrnun
að sjálfsögðu við reikningslok lé-
lagsins fyrir árið 1957.
Vcrkunarkostnaður.
Nefndin gerði eftir föngum sam-
anburð á beinum skrciðarverkunar-
kostnaði á Akureyri við aðra staði,
sem sambærileg gögn lágu fyrir um.
Samkvæmt þeim samanburði reynd-
ist vinnslukostnaður á Akureyri ti!
muna lægri en á samanburðarstöð-
'unum. Þá athugaði nefndin einnig
heildarkostnað við skreiðarverkun
stöðvanna auk vinnulauna, en það
eru vextir, sameiginlegur kostnaður,
umbúðir o. il., og reyndist einnig
á þeim liðum heldur lægri tilkostn-
aður við skreiðarverkunina á Akur-
eyri. Eru að þessu leyti bæði árin
1955 og 1956 mjög áþekk í þeim
samanburði, enda þótt vaxtakostn-
aður Akureyrarstöðvarinnar sé sér-
lega hár.
SALTFISKVERKUNIN.
Nefndin hefur lagt mikla áherzlu
á að kynna sér sem bezt rekstur salt-
fiskverkunarstöðvarinnar frá árs-
byrjun 1955 til ársloka 1956. Er
upphaflega byggt á töldum saltfisk-
birgðum félagsins, bæði varðandi
verkaðan og óverkaðan lisk 1. jan.
1955.
Fylgir hér með yfirlit, sem sýnir
innvegið íiskmagn hvert ár fyrir
sig, og á sama liátt útflutt eða selt
saltfisksmagn á þessu tímabili. Enn
fremur má sjá at sama ylirliti fisk-
birgðir í árslok 1956, eins og þær
ættu að vera samkvæmt heimildum
nefndarinnar.
Samkvæmt ósk stjórnar Ú. A. var
athugunum um saltfiskinn lialdið
áfram til ársloka 1957, á sanra hátt
og með skreiðina. Er þessi athugun
nánar leidd í ljós með eftirfarandi
yfirliti yfir allt tímabilið.
Saltfiskur 1957.
Birgðir og innveginn fiskur nam
samtals 3.455.552 kg.
Útflutt voru 2.182.683 kg.
Skv. athugun nefndarinnar ættu
birgðir að vera 31. des. 1957 alls
1.272.869 kg.
Ncfndin athugaði birgðirnar
miðað við 31. des. 1957, og reyndust
þær vera 56.523 kg verkaður fiskur
eða 102.872 kg.
Rýrnun á saltfisksbirgðum nemur
því 1.169.997 kg.
Eins og sjá má af framanrituðu
yfirliti, verður heildarrýrnun allt
þetta tímabil 1.169.997 kg.
Þegar talað er um innveginn fisk
hér í skýrslunni, er átt við fiskinn
veginn upp úr skipi. Á árinu 1955
er fiskurinn uppvigtaður rýrður um
20%, eins og verijulegt er, eh á ár-
unum 1956 og 1957 er hann rýrður
aðeins um 15%. Eins og áður er
sagt, er það algeng venja að rýra
saltfisk upp úr skipi um 20% til
að mæta því, sem eðlilegt er talið,
að fiskurinn léttist við geymslu
undir venjulegum kringumstæðum,
frá því að fiskurinn er veginn á
stöðina og þar til hann er fluttur
út. Sá hluti fisksins, sem tekinn er
til fullverkunar, er auk þess rýrður
um 43 1/q%, sem gert er ráð fyrir að
hann léttist við verkunina, og
einnig er samkvæmt viðtekinni
venju. Nefndin telur, að fyrrnefnd
15% rýrnunartala árin 1956 og 1957
sé undir flestum kringumstæðum
of lág, cinkum og sér í lagi við það
ástand, sem á Akureyri var, sérstak-
lega árið 1956, þar sem meginhluti
af ársframleiðslunni varð að liggja
í húsi og þó að mestu utanliúss allt
sumarið í liitatíð, og stór hluti fisks-
ins fram á miðjan vetur. Undir
slíkum kringumstæðum hefði ckki
verið óeðlilegt að gera ráð fyrir að
minnsta kosti 20% rýrnun, eins og
árið áður, en á ársframleiðslunni
myndi sá mismunur hafa numið um
235 tonnum umfram það, sem rýrt
var. Hins vegar gegnir öðru máli
um framlciðslu ársins 1957, þegar
fiskurinn þurfti ekki að liggja ó-
eðlilega lengi, þar sem sala og af-
II. LOG
um Franileiðsluráð landbúnaðar-
ins, verðskráningu, verðmiðlun
og sölu landbúnaðarafurða o. fl.
Þegar rætt er um málefni er
skipun gekk fremur greiðlega það
ár
í ]>essu sambandi vill nelndin
enti fremur benda á, að lnin telur
ekki ólíklegt, að einhver hluti þess-
arar miklu rýrnunar sé frá fyrri ár-
um, enda þótt það verði ekki séð
af reikningshaldi Ú. A., þar sem
fiskframleiðslu hvers árs er ekki
haldið aðgreindri, og gerur iþ^r af
leiðandi blandast milli ára.
Rekstur togaranna.
Þegar Akureyrarskipin eru borin
saman við aðra togara, eins og hér
hefur verið gert, er nauðsynlegt að
hafa í huga, að Akureyrarskipiti
hafa þá sérstöðu, að á útgerðarstað
Jieirra er ekkert frystihús eða ís-
framleiðsla, en greiður aðgangur
íyrir togara, til þess að leggja afla
sinn í frystihús var einmitt þessi ár
mjög þýðingarmikill til þess að geta
hagað rekstri þeirra eftir því sem
bezt hentaði með hliðsjón af afla-
brögðum og afkomuskilyrðum. Á
útgerðarstöðum allra skipanna, sem
tekin voru til samjafnaðar, eru
frystihús, og var aðstaða þeirra því
til muna betri að þessu leyti. Þetta
á við um bæði árin.
Rekstri Akureyrarskipanna var
því af þessum sökum hagað nokkuð
á annan veg en hinna skipanna, og
haldið meira út til saltfiskvciða. En
nú er almennt viðurkennt, að einna
erfiðast sé að fá saltfiskveiðar til
að bera sig, nema helzt stuttan tíma,
þegar um stórfisk er að ræða.
Útgerðin 1956.
Á þessu ári starfa öll Akureyrar-
skipin tafarlítið allt árið. Eru þau
þá verulega aflahærri að meðaltali,
miðað við þau átta skip, sem tekin
voru til samjafnaðar, því meðal
úthaldstími beggja skipaffokkanna
er nánast hinn sami.
Reksturskostnaðurinn í heild 1956,
er um 750 þús. kr. hærri að meðal-
tali hjá Akureyrarskipunum. Hef-
ur sá mismunur verið að nokkru
skýrður í einstökum liðum hér að
framan í skýrslunni. En þegar á allt
er litið, er þetta of mikill munur,
til þess að hægt sé að skýra liann
til fulls, ekki sízt, þar sem tvö sam-
anburðarskipanna voru þetta ár í
flokkunarviðgerð.
Reksturstapið á Akureyrartogur-
unum 1956 er þó, að miklu leyti
tilkomið af ófullnægjandi rekstrar-
grundvelli togaranna almennt á
árinu, því afli má teljast hafa verið
í góðu meðallagi. Bæði árin höfðu
Akureyrarskipin miklar tafir frá
veiðum vegna ferðalaga milli staða
í sambandi við að losna við aflann,
sækja ís, og vegna ferða til Reykja-
víkur til upptöku í dráttarbraut við
hreinsun og viðgerðir. Allt hefir
þetta haft mikil álirif í þá átt að
fækka veiðidögum skipanna.
Skreiðin.
Eins og greint er í skýrslunni, er
gcrt ráð fyrir, að innveginn fiskur
upp úr skipi eigi að skila um 17%
af útflutningsframleiðslu. Er al-
mennt talið, að þetta eigi að
standast. Ekki cr af starfsmönnum
(Framhald á 7. síðu.)
varða Sölufélag garðyrkjumanna,
eða Samband eggjaframleiðenda,
ber að gefa þeim aðilum kost á
að senda einn fulltrúa frá hvor-
um á fund Framleiðsluráðs með
málfrelsis- og tillögurétt.
Eigi má ákveða inn- eða út-
flutning landbúnaðarvara nema
áður hafi verið leitað álits og til-
lagna Framleiðsluráðs.
Eigi má flytja inn landbúnað-
arvörur nema því aðeins að inn-
lend framleiðsla fullnægi ekki
neyzluþörfinni, og ekki flytja út
sömu vörur nema að nægilegt sé
eftir til innanlandsþarfa.
Söluverð landbúnaðarvara á
innlendum markaði skal miðast
við það, að heildartekjur þeirra,
er landbúnað stunda, verði í sem
nánustu samræmi við tekjur
annarra vinnandi stétta.
Við útreikning framleiðslu-
kostnaðar og verðlagningu land-
búnaðarvara á innlendum mark-
aði skal byggt á verðgrundvelli
sem fenginn er með samkomulagi
milli þriggja fulltrúa, sem til-
nefndir eru af stjórn Stéttarsam-
bands bænda og þriggja fulltrúa
fi'á þessum félagssamtökum
neytenda: Alþýðusambandi ís-
lands, Landssambandi iðnaðar-
manna og Sjómannafélagi Reykja
víkur -6 mannanefndin). Nefnd-
inni til aðstoðar eru Hagstofu-
stjóri og formaður Búreikninga-
skrifstofu ríkisins.
Verði samkomulag með öllum
nefndarmönnum, er það bind-
andi, en náist ekki samkcmulag
um einhver atriði varðandi fram-
leiðslukostnað eða verðlagningu
skal vísa ágreiningsatriðum til
sérstakrar yfirnefndar, sem skip-
uð er þrem mönnum: einum til-
nefndum af fulltrúum Stéttar-
sambandsins, öðrum af fulltrúum
neytenda og Hagstofustjóra sem
oddamanni.
Yfirnefndin fellir fullnaðarúr-
skurð um ágreiningsatriðin.
Ákvæðin um yfirnefnd gilda á
meðan verð landbúnaðarvara er
greitt niður með ríkisfé eða
greiddar útflutningsuppbætur á
landbúnaðarvörur.
Verðlagsgrundvöllur þessi gild-
ir árlangt og á að miðast við 1.
ágúst, en hefur í framkvæmd
frestast um mánuð, eða rúmlega
það.
Fulltrúar framleiðenda og neyt-
enda geta hvorir um sig sagt
verðlagsgrundvellinum upp fyrir
1. febrúar ár hvert, en stundum
hefur orðið samkomulag um
frestun á uppsagnartíma.
Hagstofa íslands reiknar árlega
framleiðslukostnað landbúnaðar-
vara eða vísitölu hans á grund-
velli áðurgreinds samkomulags
eða úrskurðar yfirnefndar og
skal Framleiðslui'áð miða verð-
lagningu landbúnaðarvara við
þann útreikning. Ennfremur afl-
ar Hagstofan gagna um tekjur
annarra vinnandi stétta á sama
tíma.
Enginn má kaupa eða selja
veröskráðar Iandbúnaðarvörur
fyrir annað verð cn skráð er á
hverjum tíma. — G. H. — (Frh.).