Dagur - 22.01.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 22. janúar 1958
í næslu bæjarstjómarkosningum, áður en krossinn fellur á
kjÖrseðilinn, hafa menn vonandi áttað sig til fullnustu á því,
hverjum þeim treysta bezt til að fara með umboð sitt næstu
fjögur árin í málefnum bæjarins. Til örlítillar glöggvunar á
nokkrum þáttum landsmálanna, skulií hér rifjuð upp fáein
atriði til minnis. En landsmálabaráttan er sá grunnur, scm
bæjarstjórnarkosningarnar hvíla á að miklu leyti, þar sem
stjórnmálaflokkarnir bjóða fram hver í sínu lagi eins og liér.
Dönsk nefnd skilaði nflega áliti
s handrifamálinu
Lessur til að handritunum verði sltilað
Hræddir menn
Ekki fór það leynt eftir síð-
ustu kosningar hvcr ótti greip
íhaldið eftir óvrontan sigur um-
fcótaflokkanna. Það sá betur en
óður, að veldi þess hafði einung-
is byggzt á því undanfarna tíð, að
andstæðingar þess voru sundrað-
ir. Einn var þó sá, sem bjargað
gat og einn sér hafði staðið í
kosningunum og var sá flokkuv
nefndur Alþýðubandalag. Og
hann var „ólofaður“. En nú var
sá ljóður á, að cinmitt á þennan
ílokk hafði verið cytt mest af
bléki og prentsvertu til að
skamma, allt frá þeim tíma er
nýsköpunarstjórnin frroga hafði
bruðlað með óvrontan þjóðarauð
og sett verðbólguskriðuna af stað
og síðan andað síðustu golunni.
En hrroddir menn, eins og Sjálf-
stæðismenn voru eftir þessar
kosningar, gera ótiúlega hluti.
Stólarnir í veði
Sjálfstæðisflokkurinn kraup á
kné fyrir Alþýðubandalaginu,
bað og grét. Iivert gylliboðið var
fram borið og þess vandlega gœtt
á meðan á þessu stóð, að Morg-
unblaðið Segði ekki nokkurt
styggðaryrði um kommúnista,
ekki einu sinni austur í Kreml,
hvað þá af innlendum vcttvangi,
til að styggja ekki væntanlega
meðstjórnendur. Hið stóra blað
Sjálfstæðismanna var harla dap-
urlegt um skcið, því að margir
starfsmenn þess höfðu sérstaka
þjálfun í að skamma stórveldiö í
austri og voru lítt til nnnars fœr-
ir. Þeir stóðu því eins og miður
þarfir hlutir og gutu hræddum
augum til húsbronda sinna, sem
enn lágu á bæn við fætur Einars
og Brynjólfs. Öll þjóðinn vissi
hvað til stóð og víða greip um sig
ein tegund af œði meðal þeirra
Sjálfstæðismanna út um land,
sem töldu sig kjörna til nokkurra
áhrifa í bæjum og héruðum. —
Þessir menn, sem er eftiröpun
eðlileg, þegar hún er af hinum
pólitíska toga, gerðu eins og
húsbændur þeirra fyrir sunnan
og krupu þeim rauðu hér í Ak-
ureyri í góðri trú. Þeir skyldu að
stólarnir voru leiðtogum flokks
þeirra kærari en allt annað og
seta í ríkisstjórn og valdaaðstaða
lífsnauðsyn fyrir þá og flokkinn.
Hér var samið í íljótræði
í þéssu ástandi varð íhaldinu
heldur brátt. Oddamenn þess
fóru að gera samninga á meðan
viðræður einar fóru fram fyrir
sunnan. Hér á Akureyri náði
hræðslan enn dýpra meðal
íhaldsins en nokkurn tíma í höf-
uðstaðnum. Alþýðubandalags-
menn voru ekki eins fráhrind-
andi og í höfuðstöðvunum og létu
til leiðast um samning. Hann var
svohljóðnndi: Sjálfstroðismenn á
Akureyri fái sæti í Laxárvirkj-
unarstjórn handa Jónasi Rafnar
(12—15 þús. kr. bitlingur) til að
minnka sviðann eftir ófarirnar í
kosningunum. Þessu skal fram
kornið með atkvæðum kommún-
ista. Þetta er helmingar samn-
ingsins. Hinn helmingúririn
hljóðar svo: Komið verði á fót
vinnuntiðlunarskrifstofu og hljóti
forstjórastarfið maður úr liði
komma. Þessu skal fram komið
með atkvœðum íhaldsins. Þetta
tvennt var fastmœlum bundið og
frágengið þegar aðalkommarráku
fótinn í vonbiðil sinn og báðu
Ólaf að víkja frá sér. Dagur
fletti ofan af þessu samninga-
makki, en allir bæjarstjórnarfull-
trúar íhaldsins svöruðu með lang
loku í íslendingi og báru hönd
fyrir höfuð sér. Þessari hrinu
lauk þó fljótlega með því að fjór-
menningarnir hlupu fyrir borö
og hurfu af ritvellinum, enda
annað tiltœkara en rök fyrir svo
iélegum málstað.Þessi samningur
hélt þó gildi sínu og náði fram að
ganga. Jónas fékk bitlinginn úr
hendi kommúnista, en kommún-
istar fengu Stefán Bjarman í hið
nýstofnaða embætti. Sérlega eft-
irtektarvert er það, hvað sam-
keppnismennirnir, sem löngum
hafa þótt liðtækir í samninga- og
verzlunarsökum, yoru þarna
slyppifengir og létu snúá á sig.
En bæjarsjóður borgar brúsann.
r
Ösnyrt andlit
Eftir nokkurn viðræðutíma,
eftir kosningarnar, hurfu Al-
þýðubandalagsmenn að því ráði,
að taka ábyrgan þátt í
stjórnmálabaráttunrii með um-
bótaflokkunum og upp úr- því var
núverandi vinstri stjórn mynduð.
Nóx skipti um tón í Morgunhlað-
innu. Kommúnistar urðu á nýjan
leik verstu fjandmenn þjóðarinn-
ar og enn verri cn áður, því að
sérhæfir menn við blaðið og áður
voru nefndii', voru komnir í
spreng, en geystust nú fram á
ritvöllinn með samansparaðri
oi'ku og sárindum hi'yggbrotsins.
Þá sáu menn fyrst framan í
ósnyrt andlit íhaldsins og brá
mörgum í brún, sérstaklega fyrii
flokksmönnum þess. Engu vár
líkara en Sjálfstæðisflokkurinn
stæði í þeirri meiningu, að hann
hefði lífstíðarábúð í stjórnarráð-
inu, svo nauðugt var honum að
hverfa þaðan. Enda verður því
ekki móti mælt, að hann hafði
tryggt sig svo í sessi, að hann
stóð með annan fótinn í aðalpen-
ingastofnun landsmanna, en hinn
í ránsfeng braskara og heildsala
og hugðist beina þjóðarauð ís-
lendinga að vild sinni um langa
framtíð.
Var þeíía umskipiingur?
„Stærsti11 stjórnmálaflokkurinn,
sem oftast hefur verið skömm að
stærðinni, var kominn á berang-
ur stjórnarandstöðunnar. Flokk-
urinn, sem hefur kennt alla and-
stöðuflokka sína við landráð og
sjálfur þótzt vera hinn eini og
sanni föðurlandsvinur og frelsis-
unnandi, var kominn í það hlut-
verk að halda uppi nýtri og
nauðsynlegri gagnrýni.
Það kom fljótt í ljós, að þar
kunni hann fátt til verka. Hann
hugði á hefndir í staðinn fyrir
að tileinka sér hið nauðsynlega
hlutverk stjórnarandstöðu í lýð-
ræðislandi. Sjálfstæðisflokknum
var vel kunnugt um, að allt at-
vinnu- og efnahagslíf var strand-
að. Til dæmis þurfti hundruð
milljóna króná til þess að halda
sjávarútveginum gangandi. Þetta
fjármagn þurfti að taka af lands-
fólkinu á einhvern hátt eða
breyta gengisskráningunni. Sú
leið var farin að halda uppbótai'-
leiðinnni enn um stund í breyttu
formi þó, meðal annars til þess að
losa hina fátæku við þungar
byrðar. Sjálfstæðisflokkurinn gat
ekki bent á neina aðra leið og
gerði ekki.
En hann gerði annað, og það
veit öil þjóðin. Ilann var á
móti öllum tillögum stjórnar-
flokkanna, án þess að geta bent
á neinar aðrar leiðir í efna-
hags- og atvinnumálum og við
það situr enn í dag.
Þjóðin veit líka, enda yfirlýst
af öllum stjórnmálaflokkum fyrir
og eftir kosningar, að nauðsyn
bar til að fá erlend lán til fram-
kvæmda innanlands, og það hafði
fyrrverandi stjórn reynt á und-
anförnum árum á öllum hugsan-
legum stöðum í tveimur heims-
álfum, e n án árangurs. Nýja rík-
isstjórnin hólt auðvitað lánaleit-
un áfram. En hvað gerir Sjálf-
stæðisflokkurinn þá? Studdi
hann kannski að hagkvæmum
árangri?
Nei, hann sendi stærstu frétta-
stofum heims mjög villandi og
beinlínis rangar fréttir af ís-
lenzkum stjórnmálum til birt-
ingar, sjáanlega í því eina
skyni gcrt aö spilla lánstrausti
þjóðarinnar. Þessi ljóta saga
hefur marg endurtekið cig síð-
an og á áberandi og óhugnan-
legan hátt. Hitt hefur svo sýnt
sig, að núverandi ríkisstjórn
hafði meira traust en sú eldri,
því að mörg stórlán liafa þegar
í september síðastliðnum var
skipuð einkanefnd í Kaupmanna-
höfn til þess að reyna að leita
jákvæðrar lausnar í handrita-
málinu.
Formaður nefndarinnar var
Bent A. Koch, ritstjóri í Kaup-
mannahöfn,, en auk hans voru í
stjórninni H. Dons Christensen
biskup í Ribe, S. Haugstrup Jen-
sen cand. mag skólastjóri í Hille-
röd og fleiri þekktir menn í Dan-
mörku.
Einn liður í stai’fi þessarar
nefndar er álit eða uppástunga,
sem síðastliðinn mánudag var
lögð fyrir H. C. Hansen forsætis-
og utanríkisráðherra, Jörgen
Jörgensen kennslumálaráðherra
og formenn þingflokka danska
þingsins.
Ennfremur hefur nefndin skil-
að umsögnum, sem átján þekktir
Danir hafa undirskrifað, þar sem
skorað er á danska stjórnrriála-
menn að hefja samninga um
handritin og jafnvel leggja uppá-
stungu 16. september-nefndar-
innar til grundvallar samningun-
um.
Uppástungan liggur ekki enn-
þá fyrir opinberlega, en þar seg-
ir, að íslenzku handritin, sem eru
í vörzlu ipinberra safna í Dan-
VerSlag landbúnaSarafurða hefur
haldiS áfram aS hækka í verði jafnt
og jjclt undanfariu tvö ár, segir í
skýrslu frá efnahágsnefnd Samein-
uðu þjóðanná fyrir Éyrctpu; (ECE).
og FAO, Matvæla- og landbrinaðar-
stofnuninni. Skýrslan er samin af
tveimur fyrrnelndum stofnunum í
samciningu og er komiri rit fyrir
nokkrum diigum. Skýrslan nefriist
á ensku ..Priccs of Agricultural I’ro-
ducts and Fertilizers 1956—1957“
fengist, svo sem öllum er
kimnugt.
Sagan er þó ekki öll, því að
Morgunblaðið þýðir svo þessar
áður sendu fréttir sínai' til birt-
ingai' og vitnar óspart í hvað
heimsblöðin hafa að segja uin
ástandið á íslandi. Jafnvel Bjarni
gat notast við hinn rússneska
kvenkost í þessu skyni.
—o—
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ekki uppfyllt lýðræðisskyldut'
sínar, sem stjórnarandstæðingur,
heldui' þverbrotið þær á margan
hátt. Verða nokkur fleil'i dæmi
nefncl í næsta blaði um jrennan
umskiþting.
mörku, beri að láta af hendi sem
gjöf til íslands.
Nefndin stingur einnig upp á
því, að safnið sé skoðað sem
sjálfseignarstofnun, og að það
verði jxessi sjálfseignarstofnun,
sem flytur handritin til íslands.
Þau handrit, sem nefndin legg-
ur til að þannig verði flutt til ís-
lands, eru þau, sem eru skrifuð af
íslendingum, á íslandi og fyrir
ísland, en sá hluti safnsins, sem.
nauðsynlegur er til þcss að full-
gera hina miklu íslenzk-dönsku
orðabók verði kyrr í Danmörku,
jaangað til orðabókarstarfinu er
lokið, en þó ekki lengui' en í 20'
ár.
Skjali nefndarinnar lýkur á
eftirfarandi oi'ðum:
„Þar eð það er skoðun vor, að'
jákvæð lnusn á hinni löngu deilu
um handritin hafi mikla þýðingu,.
ekki aðeins fyrir sambúð íslend-
inga og Dana, heldur einnig fyrir
samstai'f allra Norðurlandaþjóða,
svo og geti orðið dæmi u.m það,
hvernig tvær þjóðir leysi við-
vkæmt, jsjóðernislegt vandamál,
förum við eindregið fram á það,
að vandamálið viðvikjandi ís-
lenzku handritunum verði nú
tekið til endanlegrar lausnar.“
(Verðlag landbririaðaraíurða og á-
burðar 1956—57). Skýrslurnar bera
með sér, að bæði sniásöjuverð land-
biinaðarafurða ögJratiiléiðfiiukostri-
aður.hafa áukizt alívcrulfcga á þessu
tlmaoiii og’jrað virðist ekki útlit
fyrir að neitt lát sé á verðhækkuri-
um.
Almennt hafa matvæli hækkað i
verði um scm svarar 2—4%. Finn-
larid cr jrað lancl, jiar sem matvæli
hafa hækkað cinna mest í verði
undanfarið. Sjálf verðhækkuniri rit
'af lyrir sig, jafrivel hámarkstalari,
4%, jjykir ekki vcra neitt stórt at-
riði. Hitt telur skýrslan alvarlegra,
að verðliækkanir halda áfram og;
Jrað svo, að Jsað virðist vera að
skapast anchið gcgn háu verðlagi á
landbrinaðarafurðum, sem meðaí
annars kcmur fram í því, að fólk.
hcldur í við sig hvað snertir neyzlit
t. d. á mjólk og mjólkurafurðum.
Ástcedan er ankinn jramleiðslu-
kostnaður.
Aukning framlciðslukostnaðar-
ins, segir í skýrslunni, er meginor-
siik hækkandi verðlags landbrinað-
arafurða, og kemur j>á fyrst til
greina hækkandi laun.
Af landbrinaðarafurðum hefur
mjólkin hækkað mest. 1 jní sam-
I baridi bendir FAO á jrað, að sums
(Framhald á 7. síðu.)
B-LISTINN er listi Framsóknarílokksins
KOSNINGASKRIFSTOFA FRAMSÓKNARMANNA er í Hafnarstræti 95 (Hótel Goða-
foss), opin kl. 10—10. SÍMI 1443. MUNIÐ, að utankjörfundaratkvæðagreiðsln er hafin. —
Kosið er hjá sýslumönnum, bæjarfógetum (borgarfógeta í Rvík), og hreppstjórum. B-listinn.